Vade-mecum [Klaskaniem mając obrzękłe prawice...] - Cyprian Kamil Norwid Flashcards
Vade-mecum [Klaskaniem mając obrzękłe prawice…] - Cyprian Kamil Norwid
Klaskaniem mając obrzękłe prawice,
Znudzony pieśnią, lud wołał o czyny:
Wzdychały jeszcze dorodne wawrzyny,
Konary swymi wietrząc błyskawice.
Było w Ojczyźnie laurowo i ciemno
I już ni miejsca dawano, ni godzin
Dla nie czekanych powić i narodzin,
Gdy Boży-palec zaświtał nade mną;
Nie zdając liczby z rzeczy, które czyni,
Żyć mi rozkazał w żywota pustyni!
*
Dlatego od was… o! laury, nie wziąłem
Listka jednego, ni ząbeczka w liściu,
Prócz może cieniu chłodnego nad czołem
(Co nie należy wam, lecz - słońca przyściu…).
Nie wziąłem od was nic, o! wielkoludy,
Prócz dróg zarosłych w piołun, mech i szalej,
Prócz ziemi, klątwą spalonej, i nudy…
Samotny wszedłem i sam błądzę dalej.
*
Po-obracanych w przeszłość nie pojętę -
A uwielbionę - spotkałem niemało!
W ostrogi rdzawe utrafiłem piętę
W ścieżkach, gdzie zbitych kul sporo padało!
Nieraz Obyczaj stary zawadziłem,
Z wyszczérzonymi na jutrznię zębami;
Odziewający się na głowę pyłem,
By noc przedłużył, nie zerwał ze snami.
*
Niewiast, zaklętych w umarłe formuły,
Spotkałem tysiąc; i było mi smętno,
Że wdzięków tyle widziałem - nieczuły!
Źrenicą na nie patrząc bez-namiętną.
Tej, tamtej rękę tknąwszy marmurowę,
Wzruszyłem fałdy ubrania kamienne,
A motyl nocny wzleciał jej nad głowę,
Zadrżał i upadł… i odeszły - senne…
*
I nic… nie wziąłem od nich w serca wnętrze,
Stawszy się ku nim - jak one - bezwładny,
Tak samo grzeczny i zarówno żadny,
Że aż mi coraz szczęście niepojętsze!
- Czemu? dlaczego? w przesytu-Niedzielę
Przyszedłem witać i żegnać… tak wiele?
Nic nie uniósłszy na sercu - prócz szaty -
Pytać was - nie chcę i nie raczę: Katy!…
*
Piszę - ot! czasem… piszę na Babylon
Do Jeruzalem! - i dochodzą listy -
To zaś mi mniejsza, czy bywam omylon
Albo nie?… piszę pamiętnik artysty -
Ogryzmolony i w siebie pochylon -
Obłędny!… ależ - wielce rzeczywisty!
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
*
Syn - minie pismo, lecz ty spomnisz, wnuku,
Co znika dzisiaj (iż czytane pędem)
Za panowania Panteizmu-druku,
Pod ołowianej litery urzędem;
I jak zdarzało się na rzymskim bruku,
Mając pod stopy katakomb korytarz,
Nad czołem słońce i jaw, ufny w błędzie -
Tak znów odczyta on, co ty dziś czytasz,
Ale on spomni mnie… bo mnie nie będzie!
GENEZA CYKLU POETYCKIEGO VADE-MECUM
Wiersz Vade-mecum [Klaskaniem mając obrzękłe prawice…] znalazł się w zbiorze Vade-me-cum, który składa się ze 100 utworów poetyckich. Powstały one w różnym czasie, ale zosta-ły ułożone przez Norwida w jeden cykl w latach 1865 i 1866. Wspomniany wiersz powstał wprawdzie wcześniej, w 1858 r., ale poeta uznał, że świetnie nadaje się na utwór programowy, będący wprowadzeniem do jego lirycznego dorobku. Mimo że zbiór zawierał wiele literackich arcydzieł, Norwidowi nie udało się znaleźć wydawcy. Rękopis przygotowany przez poetę w ca-łości został opublikowany dopiero w 1947 r. Zbiór Vade-mecum podsumowuje twórczość Norwida i proponuje program odnowy polskiej poezji. Autor negatywnie oceniał literaturę późnego romantyzmu. Krytykował ją zarówno ze względu na formę, jak i treść. Uważał, że zbyt mocno skupia się ona na sprawach narodowych i uczuciowych, a zaniedbuje problematykę moralną. Jednocześnie wiersze zawarte w Vade-mecum są gorzkim portretem ówczesnej rzeczywistości społecznej i politycznej. Programowość cyklu podkreśla tytuł, który oznacza ‘idź za mną. Jest to aluzja do słów skierowanych przez Wergiliusza do Dantego na początku wędrówki przez piekło w Boskiej komedii - w Vade-mecum to Norwid staje się przewodnikiem czytelników po współczesnej mu kulturze polskiej oraz nowej, intelektualnej poezji.
IDŹ ZA MNĄ - POETĄ I CZŁOWIEKIEM
Wiersz Vade-mecum [Klaskaniem mając obrzękłe prawice…] został nazwany duchową i poe-tycką biografią Norwida. Zawiera liczne wskazówki dotyczące interpretacji twórczości poety. Norwid wyjaśnia czytelnikom, dlaczego wybrał własną, oryginalną drogę artystyczną, za-miast podążać utartym szlakiem wytyczonym przez romantycznych wieszczów (wielkoludów). Nazywa swoją twórczość pamiętnikiem artysty, który skazany jest na samotność z powodu buntu wobec dotychczasowych konwencji literackich i obyczajowych oraz odtrącenia przez kobiety zniewolone pustymi konwenansami. Inspiracji i duchowej siły szuka w tradycji biblij-nej i historii chrześcijaństwa. Wierzy w to, że przyszłe pokolenia docenią i zrozumieją jego utwory.
IDŹ ZA MNĄ PRZEZ WSPÓŁCZESNY ŚWIAT
Norwid ukazuje w wierszu również teraźniejszość. Krytycznie opisuje poezję romantyczną -popularną w kraju w czasach dzieciństwa i młodości poety. Rząd dusz sprawowali wówczas twórcy romantyczni. Norwid nie podążył jednak za nimi - wielokrotnie polemizował z ideą me-sjanizmu czy romantyczną uczuciowością. Autor z goryczą i ironią pisze w wierszu o tyranii sło-wa drukowanego we współczesnej mu kulturze. Jego zdaniem odbiorcy nie mają czasu, aby pochylić się nad trudną i nowatorską poezją, często więc nie są w stanie zrozumieć jej prze-słania. Dlatego też w zalewie różnych drukowanych informacji giną utwory naprawdę głębokie i ważne. Jedyna nadzieja w tym, że w przyszłości wybitne dzieła zajmą należne im miejsce
Gatunek
Wiersz należy do cyklu Vade-mecum, w którym autor przedstawia i realizuje program odnowy poezji polskiej. Tytuł oznacza ‘pójdź ze mną’ i wy-raza główne przesłanie zbioru, dzieła, które mia-to być drogowskazem dla polskich twórców. Cykl został wydany w całości dopiero po śmierci poety.
[Klaskaniem mając obrzękłe prawice…] to wiersz o charakterze autotematycznym. Poeta zawart w nim refleksje nad swoją twórczością, określił stosunek do poezji romantycznej, historii, tradycji oraz sformułował własny program poetycki.
Samotność poety
Tematem wiersza jest przeciwstawienie poety podmiotu mówiącego wiersza - otaczającemu go światu. Odmienność i wyjątkowość boha-tera ujawniły się już w chwili narodzin i nazna-czyły całe jego życie, które przypomina samotną wędrówkę. Okoliczności narodzin zostały opisa-ne przez analogię do narodzin Jezusa. Podmiot utworu twierdzi, że w polskiej poezji opanowanej przez epigonów wielkich romantyków, którzy już odeszli (Słowacki w 1849 r., Mickiewicz w 1855 r., Krasiński w 1859 r.), nie oczekiwano pojawienia się poety tak odmiennego od poprzedników, a w związ-ku z tym - niezrozumiałego. Kultura przypomina jałową pustynię, zapełnioną przez tłum bezreflek-syjnych entuzjastów przeszłości.
Poezja jako zapis osobistego doświadczenia egzystencjalnego
Kierujący się wyłącznie własną moralną i artystycz-ną intuicją bohater tworzy poezję będącą niezwy-kle osobistym pamiętnikiem artysty - być może błędnym czy szalonym, ale dotyczącym realnego życia. Jego poetyckie wypowiedzi - nawet jeśli są niepoprawnie zaadresowane - ostatecznie dotrą do tego, kto na nie czeka
Poezja dla przyszłych odbiorców
Poezję Norwida doceni czytelnik z dalekiej przy-szłości nie syn, lecz wnuk. Będzie się on różnił od współczesnego poecie odbiorcy, tak jak widzo-wie rzymskich igrzysk (znudzony pieśnią lud) róż-nili się od Rzymian przemienionych przez chrze-ścijaństwo. Ów przyszły czytelnik wspomni poetę wtedy, gdy zostanie po nim tylko pismo, wieczny pomnik jego twórczości.
