Balladyna - Juliusz Słowacki

Question 1

Plan wydarzeń

Answer 1

1. Kirkor u Pustelnika - opowieść Pustelnika.
2. Rada Pustelnika - prosta dziewczyna najlepszą żoną dla Kirkora.
3. Rozkazy Goplany dla Skierki i Chochlika.
4. Powrót Aliny i Balladyny wraz z matką do domu po pracy. Przybycie Kirkora.
5. Malinowy konkurs.
6. Zabójstwo Aliny przez Balladynę.
7. Przygotowania do ślubu Balladyny i Kirkora.
8. Krwawa plama na czole Balladyny.
9. Balladyna na zamku Kirkora - zamknięcie matki w wieży.
10. W domku Pustelnika.
11. Z rozkazu Goplany Grabiec królem lasu.
12. Plany Balladyny wobec Kostryna.
13. Przybycie do pałacu zaufanego sługi Kirkora, Gralona, ze skrzynią. Morderstwo Gralona przez Balladynę i Kostryna.
14. Uczta w zamku.
15. Kirkor u Pustelnika - obietnica odnalezienia skradzionej przez Chochlika i Skierkę korony Lecha.
16. Śmierć Grabca z ręki Balladyny.
17. Śmierć Kirkora.
18. Śmierć Kostryna.
19. Sąd nad zbrodniarzami - Balladyna w roli sędziego.
20. Śmierć Balladyny rażonej piorunem.

Czytaj więcej na https://opracowania.pl/opracowania/jezyk-polski/balladyna-j-slowacki,oid,7,plan-wydarzen#utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=firefox

Question 2

Funkcje wątków baśniowych i fantastycznych w utworze literackim. Omów zagadnienie na podstawie Balladyny Juliusza Słowackiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Answer 2

Wprowadzenie

Wątki baśniowe i fantastyczne charakterystyczne są np. dla utworów pochodzących z epok dionizyj-skich, kreacjonistycznych, które odchodząc od mimetyzmu, naśladowania rzeczywistości, nakłaniają do poznawania świata nie tylko metodami racjonalnymi, ale także irracjonalistycznie - uczuciem, wiarą, intuicją i sercem. W świecie fabularnym tych utworów pojawiają się istoty baśniowe, fanta-styczne, nadprzyrodzone, które akcentują niejednorodność świata i podważają prawdy lansowane przez ludzki rozum.

• Stawiam tezę: Motywy baśniowe i fantastyczne rozszerzają i dopełniają obraz świata przedstawionego w utworze, ukazują zjawiska, które można doświadczyć tyl-ko zmysłami.

• Część argumentacyjna: Balladyna Juliusza Słowackiego

W tragedii Juliusza Słowackiego baśniowość i fantastyka nie stoi w opozycji do świata realnego, wręcz przeciwnie, jest jego węzłowym elementem, animatorem akcji.

Słowacki, aby ukazać ludzkie namiętności i ich destrukcyjne konsekwencje, wykreował fanta-styczną postać Goplany, nimfy z jeziora Gopło - Królową Fali. Gdy nimfa budzi się wiosną z zimowe-go snu, cała przyroda przystraja się we wszystkie barwy. Pustelnik nazywa ją wiedźmą goplańską”, dlatego, że Królowa Fali lubi ingerować w sprawy ludzi, plątać im życiowe ścieżki. Jej miłość do Grab-ca staje się przyczyną tragedii, gdy za pomocą innych baśniowych stworków, Skierki i Chochlika, bo-gini wodna podstępnie wabi księcia Kirkora do chatki Wdowy, matki dwóch pięknych dziewcząt. Tym sposobem pragnie ona doprowadzić do małżeństwa Balladyny z Kirkorem, ponieważ w Balladynie jest zakochany Grabiec. Nimfa za wszelką cenę postanawia zdobyć kochanka. Ostatecznie Goplana zamienia Grabca w wierzbę płaczącą, aby nauczył się doceniać uczucia. Przerażona późniejszym bie-giem wypadków, bo to za jej sprawy ginie Alina i dokonuje się cała seria zbrodni, wyrusza z kluczem żurawi na północ, a razem z nią jej upiorni pomocnicy.
Goplana ukazuje uniwersalną prawdę, że dla miłości niektórzy są w stanie zrobić wszystko, prze-kroczyć miarę, a odrzuceni nie tylko cierpią, ale potrafią się także zemścić.

Świat fantastyczny i baśniowy w dramacie przypomina też o zależności człowieka od sił wyż-szych. Natura, jak w baśniach i podaniach ludowych, jest tu także siłą wymierzającą sprawiedliwość. Jaskółki krążą radośnie wokół dobrej i niewinnej Aliny, a uciekają przed demoniczną Balladyną. Również karę za zbrodnie wymierza tytułowej bohaterce natura, zabijając ją piorunem, zgodnie z baśniową prawdą, że zło zostanie ukarane. Wątki fantastyczne, baśniowe i realistyczne przenikają i stają się konsekwencją opowieści o żądzy władzy, miłości i zbrodni, o emocjach i nieokiełznanych namiętnościach.

• Kontekst literacki

Folklor dla romantyków miał uniwersalne znaczenie i był źródłem ich inspiracji twórczych. Ludowe wierzenia potwierdzały przekonanie, że świat jest bogatszy i bardziej złożony, a dla poznania jego tajemnic sam rozum nie wystarczy. Efektem połączenia intuicji i wiary prostego ludu oraz idei pro-gramowych romantyzmu są m.in. Dziady cz. II Adama Mickiewicza. W wigilię Wszystkich Świętych w przycmentarnej kaplicy zebrali się ludzie, by odprawić obrzęd dziadów. Świat realny reprezentują wieśniacy, którymi przewodzi Guślarz. Wzywa on duchy osób pokutujących za popełnione za życia grzechy. Fantastyczne istoty odpowiadają na wezwanie i ukazują się zebranym. Między światem rzeczywistym a fantastycznym istnieje ścisły związek, głos Guślarza przechodzi do świata duchów. Podczas obrzędu panuje nastrój skupienia i tajemnicy, wszystko odbywa się zgodnie z ustalonym porządkiem, żywi i zmarli posłuszni są Guślarzowi. Duchy wyjawiają swoje grzechy i mówią o otrzy-manej karze. Józio i Rózia żyli beztrosko, nie znali goryczy, dlatego nie mogą trafić do nieba, upiór Złego Pana za okrucieństwo wobec poddanych będzie przez wieczność cierpiał głód i pragnienie, historia Zosi przestrzega przed igraniem z miłością. Ludzie ofiarowują modlitwę i jadło, pomagają pokutującym dzieciom, dając im ziarenka gorczycy, Zosia musi jeszcze dwa lata błąkać się po zaświa-tach, a Złemu Panu nikt pomóc nie może. Duchy udzielają zebranym nauk moralnych, których sens jest podobny: człowiek nie może sprzeniewierzyć się własnemu człowieczeństwu, musi doświadczyć wszystkiego co ludzkie i po ludzku traktować drugiego człowieka. Dialog między światem ziemskim I światem nadprzyrodzonym nawiązuje się bez przeszkód. Świat realny porozumiewa się ze światem fantastycznym. Oba światy wchodzą w interakcje i udzielają sobie pomocy.

Inne konteksty literackie

• Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią

• Wesele Stanisława Wyspiańskiego

Podsumowanie

Wątki baśniowe i fantastyczne wzbogacają świat przedstawiony, są często jego kwintesencją. Z nich wypływa myśl przewodnia, dopełniająca, a nawet demaskująca charaktery bohaterów. Wpisują świat ludzkich zdarzeń w magię i niezwykłość. Niejednokrotnie tworzą nastrój utworu, nasycając go elementami grozy, tajemniczości.

Question 3

Wina i kara w literaturze. Omów zagadnienie na podstawie Balladyny Juliusza Słowackiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Answer 3

Wprowadzenie

Motyw winy i kary jest elementem świata przedstawionego wielu epok literackich. Najważniejszym problemem wydają się mechanizmy, które prowadzą do popełnienia zbrodni, a w konsekwencji kary za popełnione winy.

• Stawiam tezę: Literatura wielokrotnie pokazuje, że nie ma zbrodni bez kary, nie ma winy bez kary.

Część argumentacyjna: Balladyna Juliusza Słowackiego Głównym tematem dramatu jest dążenie do władzy, które staje się namiętnością zżerającą ludzką

duszę. Prawdziwym stadium niszczącej mocy tej ludzkiej namiętności jest tragedia Słowackiego. Jej tytułowa bohaterka jest niewolnikiem własnej próżności, pychy, żądzy władzy, potem zaś zbrodni. Aby poślubić Kirkora, a co za tym idzie zdobyć bogactwo i władzę, zabija swą siostrę Alinę, z którą nie potrafi wygrać uczciwie w zawodach w zbieraniu malin. Za ten zbrodniczy czyn siostrobójczyni jest naznaczona krwawym piętnem na czole, które przypomina znamię bratobójcy Kaina. Balladyna wychodzi za mąż za księcia Kirkora, przeprowadza się z chatki do zamku. Jednak wciąż czuje niedosyt. Pochłonięta żądzą władzy wypędza z zamku swoją matkę, zabija pustelnika, który mógł wydać jej pierwszą zbrodnię, zdradza męża, doprowadza do jego śmierci, morduje swego kochanka i partnera w zbrodni, a wszystko po to, by przejąć władzę. Balladyna zostaje królową, nie żałując wcześniejszych zbrodni. Z funkcją królowej wiąże się osądzanie win i wydawanie wyroków W sprawach przedstawionych jej przez poddanych trzykrotnie wydaje wyrok śmierci - za zabójstwo młodej dziewczyny (Aliny), za wyrzeczenie się matki, za otrucie pustelnika. Przy trzecim wyroku Balladynę zabija piorun. Dosięgła ją sprawiedliwość. Nie została jednak ukarana przez ludzki wymiar sprawiedliwości, tylko siły wyższe wymierzyły jej adekwatną karę. Scena ta symbolizuje, že kara nigdy nie ominie zbrodniarza, bo nie ma zbrodni bez kary.

Kontekst literacki

Mit Prometeusza - Mitologia Jana Parandowskiego opowiada historię stworzenia ludzkości. Prometeusz był jednym z tytanów, ulepił człowieka z gliny, duszę zaś wykonał z ognia niebiańskiego, który wykradł z rydwanu słońca. Człowiek Prometeusza był słaby i bezradny, dlatego tytan postanowił wykraść bogom Olimpu ogień i nauczyć człowieka różnych rzemiosł i sztuki. Zeusowi nie podobały się poczynania Prometeusza. Wraz z innym bogami władca Olimpu stworzył Pandorę, piękna kobietę i zesłał ją na ziemię. Podejrzliwy Prometeusz nie przyjął Pandory, mimo jej wdzięków. Niestety brat Tytana Epimeteusz poślubił kobietę. Wkrótce Pandora namówiła męża do otwarcia puszki, którą dali jej bogowie. Z puszki wydostały się na świat wszystkie smutki, nieszczęścia i choroby. Prometeusz zemścił się na Zeusie. Zabił wołu, podzielił na dwie części i kazał Zeusowi wybrać, co mają ludzie składać bogom w ofierze. Zeus wybrał tłustą część, w której jak się okazało były same kości. Bóg bogów ukarał Prometeusza, przykuł go do skał Kaukazu, gdzie sęp wyjadał mu wątrobę, która codziennie odrastała. Kara miała trwać wiecznie. Skazaniec cierpiał w samotności, a jego jęki spadały w przepaść gór, jak martwe kamienie” - jak opisuje to J. Parandowski. W micie o Prometeuszu problem winy i kary jest związany przede wszystkim z okrutną karą wymierzoną za dobre intencje, za pomoc ludziom i drwinę z Zeusa. Bogowie greccy nie kierowali się określonym kodeksem, a jedynie własnymi emocjami i często wyznaczali kary jedynie w ramach zemsty.

Opowieść o Prometeuszu jest historią tragiczną. Ten stwórca i dobroczyńca ludzkości przyjął na siebie wielkie męki. Na swój sposób tytan podzielił los ukochanych przez siebie śmiertelników. Grecy jednak nie przedstawiali jego losu jako godnego potępienia. Kara, która dotknęła Prometeusza, była karą uwznioślającą, a sam tytan stał się archetypem poświęcenia dla dobra ludzkości (Prometeusza od wieczystej męki uratował Herakles). Z naszego ludzkiego punktu widzenia kara wymierzona Prometeuszowi była niewspółmierna do winy.

• Inne konteksty literackie

Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego

Świtezianka Adama Mickiewicza

Podsumowanie

Problematyka winy i kary jest częstym tematem utworów literackich. Autorzy podkreślają związek, jaki występuje między złym czynem a karą, która po nim następuje. Czasami służy ona zadośćuczy nieniu za grzechy i umożliwia zbawienie duszy, a czasem jest ostateczna i ma trwać wiecznie.

Question 4

Motyw zbrodni i kary. Omów zagadnienie na podstawie Balladyny Juliusza Słowackie-go. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Answer 4

Wprowadzenie

Motyw winy i kary często pojawia się w literaturze, jednak ze względu na motywy, jakimi kierują się postacie, popełniając zło, oraz konsekwencje działań oceny bohatera mogą być sprzeczne. Mają na to wpływ normy moralne i poglądy, które różnią się w zależności od epoki, światopoglądu ludzi, a także kryteriów branych pod uwagę w ocenie działań. Topos zbrodni i kary zyskał szczególną popularność w epoce romantyzmu. Stał się takze głównym wątkiem Balladyny Juliusza Słowackiego.

Teza: Kara jest wymierzeniem sprawiedliwości za popełniorią zbrodnię.

Rozwinięcie

Zbrodniarką w Balladynie Juliusza Słowackiego jest tytułowa bohaterka. Przed zabójstwem Aliny, podczas próby zbierania malin w lesie, widziała wszędzie krew. Zabiła siostrę, która była przeszkodą do osiągnięcia dobrobytu. Jeszcze wtedy nie myślała o koronie, to społecz ny awans był główną przyczyną pierwszego morderstwa. Po zabójstwie siostry obawiała się wyjścia na jaw popełnionego czynu. Miała wyrzuty sumienia, dręczyły ją wizje i nie mogła zmyć plamy na czole - krwistego znamienia po zbrodni, które zakrywała opaską.

• Zabicie Aliny popchnęło ją do kolejnej zbrodni, której motywem był strach przed ujawnie-niem zabójstwa siostry. Razem z Kostrynem zabiła Gralona, który przybył do niej ze skrzynią od Kirkora (Balladyna obawiała się, że bohater zna prawdę o zbrodni).

• Kolejna zbrodnia była spowodowana pragnieniem zdobycia władzy. W obawie o wybranie na króla Grabca, który nosi koronę prawowitych władców Popielów (za sprawą Goplany Grabiec został przemieniony w króla dzwonkowego i otrzymał koronę Lecha), mającą za-pewnić władzę, zabiła także jego.

• Obawiając się ujawnienia zbrodni przez Pustelnika, który wcześniej wykrył zabójstwo Ali-ny i potępił ten czyn, Balladyna zleciła zabójstwo mężczyzny Kostrynowi. Pustelnik został znaleziony jako wisielec na drzewie.

• Kostryn na polecenie Balladyny doprowadził do walki, w której zginął Kirkor. Ządza wyłączno-ści władzy, niechęć dzielenia się nią z kochankiem spowodowały, że Balladyna otruła Kostry-na chlebem pokrojonym zatrutym nožem. Balladyna jako jedyna pretendentka objęła tron • Balladyna była takze przyczyną śmierci własnej matki, którą najpierw uwięziła w wiezy. następnie wygoniła z zamku, ponieważ wstydziła się własnego pochodzenia. Ostatecznie Wdowa zginęła podczas tortur, bo nie chciała wyjawić imienia zbrodniarki.

Balladyna już jako królowa wymierzyła sama sobie karę - trzykrotnie wypowiedziała słowo winna i skazała się na śmierć. Po wypowiedzeniu zakazanych słów prosto z chmury powsta łej po odlocie Goplany spadł na nią śmiercionośny piorun.

Od zabójstwa Aliny życie tytułowej bohaterki było oparte na zbrodni i naznaczone nieszczę ściami innych. Nawet wyrzuty sumienia nie hamowały jej przed kolejnymi zabójstwami. Śmierć od pioruna świadczy o osądzeniu jej przez naturę i Boga, sprawiedliwie oceniającego czyny bohaterki.

Kontekst: Motyw zbrodni i kary pojawia się także w balladzie Adama Mickiewicza Lillije. Jej bohaterką jest kobieta, która dopuściwszy się zdrady męża, zabija go, by uniknąć roznie-sienia się haniebnego czynu. O uczucia kobiety ubiegają się dwaj bracia męża, a ona, nie potrafiąc dokonać wyboru, za radą Pustelnika, który zaleca powierzenie losu Bogu, kaze upleść mężczyznom wianki i złożyć je na ołtarzu. Po wybraniu wianka z lillami (zebranymi z grobu męża) dochodzi do sprzeczki braci - każdy wskazuje siebie jako wykonawcę zwy. clęskiego dzieła. Podczas sporu pojawia się duch męża, który mści się za czyny żony oraz braci - sprawia, że cerkiew się zapada i wszyscy giną pod jego gruzami. Konsekwencją zbrodni, zdrady i niemoralnych zachowań jest śmierć żony oraz braci - karę wymierza Bóg który zsyła ducha męża w białej szacle do świątyni.

Podsumowanie

Kara jest konsekwencją popełnionych win. Popełnione zbrodnie w obydwu utworach oraz niemoralna postawa braci w balladzie Lilije nie są czynami, które można usprawiedliwić Zbrodnie rodzą kolejne przewinienia, a sprawców nie powstrzymują nawet ostrzeżenia. W utworach ostatecznie rządzą jednak sprawiedliwość pochodząca bezpośrednio od Boga oraz ludowa wiara w poniesienie konsekwencji za popełnione zło.

Question 5

Konsekwencje dokonanych wyborów życiowych. Omów zagadnienie na podstawie Balladyny Juliusza Słowackiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Answer 5

Wprowadzenie

• Człowiek w ciągu swojego życia często znajduje się w sytuacji wymagającej wyboru. Decy-zje bywają trudne, bo wpływają na dalsze życie, w którym trzeba się zmierzyć z wieloma trudnościami. Przed takimi wyborami stawiani są także bohaterowie utworów literackich. • Teza: Dokonane wybory życiowe wiążą się z konsekwencjami.

Rozwinięcie

Z konsekwencjami swoich życiowych wyborów musi zmierzyć się Balladyna, tytułowa bo-haterka dramatu Juliusza Słowackiego. Już pierwsza jej decyzja o zabiciu młodszej siostry sprawiła, że na Balladynie będzie ciążyła jej konsekwencja zbrodni. Pragnienie polepszenia statusu społecznego, wygód pochodzącej z biednej rodziny kobiety przerodzi się w ządzę sławy, do której drogę wyznaczą kolejne zbrodnie.

Skutkiem zamordowania Aliny jest krwawa plama na czole Balladyny, której nie można usunąć, a także dręczące ją wizje, mary.

Balladyna nie słucha głosu wyrzutów sumienia, nie usłuchała także Goplany, która prze strzegała ją, że jedna zbrodnia zrodzi kolejne. Nie przyjęła propozycji nimfy, aby przywrócić życie Alinie w zamian za wyrzeczenie się marzeń o dobrobycie i władzy.

• Aby uniknąć wyjścia na jaw zbrodni, Balladyna wspólnie z rycerzem Kostrynem zabija Gra lona, a takze zleca zabójstwo Pustelnika. Pozbywa się również tych, którzy stają jej na przeszkodzie do objęcia władzy - zabija byłego kochanka Grabca, doprowadza do śmierci Kirkora podczas walki oraz truje Kostryna, z którym nie ma zamiaru dzielić korony.

• Po osiągnięciu władzy Balladyna chce zacząć żyć na nowo, rozkuwa nawet z pęt jeńców, rozdaje zebrakom jałmużnę, składa przysięgę przed Bogiem, ze będzie sprawiedliwa. Jednak to nie zwalnia jej z odpowiedzialności za wybory i zło, którego dokonała. Osądzając zbrod niarzy, sama czyni się winną i spotyka ją kara - ginie, razona piorunem. W konsekwencji za poniesione zbrodnie Bóg zarządzający siłami natury wymierzył sprawiedliwą karę.

Kontekst: Konsekwencje swoich wyborów ponosi także Makbet, tytułowy bohater dra matu Williama Szekspira. Kierując się przepowiednią czarownic oraz ulegając namowom żony, dopuszcza się zamordowania króla Duncana, aby przejąć władzę. Z wzoru rycerza zmienia się w tyrana, który, aby zatrzeć ślady zbrodni, pozbywa się strażników. Podobnie jak u Balladyny, pierwsza zbrodnia rodzi kolejne. Nie hamują go wyrzuty sumienia, poniewaz władza staje się dla niego nadrzędną wartością. Bojąc się utraty korony, zleca zabójstwo Banka i jego synów. Doprowadza do okrutnego wymordowania Lady Makduf i jej dzieci. Podejmuje decyzje o tych zbrodniach, nie licząc się z nikim. Traci żonę, która z powodu wyrzutów sumienia i niemożliwości poradzenia sobie z obłędem popełnia samobójstwo. Nie rozumie ostrzeżenia wiedźm - ani pierwszej, że zostanie zabity z rąk człowieka, który nie narodził się w naturalny sposób, ani ostatniej, będącej zapowiedzią jego śmierci. Ginie na polu walki z rąk Makdufa.

Podsumowanie

Człowiek, który dokonuje w życiu niewłaściwych wyborów, ponosi ich konsekwencje. Zarów-no Balladyna, jak i Makbet kierowali się żądzą władzy. Podjęte przez nich decyzje opierały się na egoistycznych pobudkach, a w swoich działaniach byli bezduszni i bezwzględni. Utracili wszelkie przejawy człowieczeństwa. Ulegając swoim pragnieniom, realizowali je, zabijając bez skrupułów wszystkich, którzy stali na drodze do osiągnięcia celu. Wybory i działania bohaterów wywarły wpływ na ich ostateczne losy.