Przedwiośnie - Stefan Żeromski Flashcards
plan wydarzeń
I. Rodowód
- Rodzice bohatera.
- Pracowita młodość Seweryna Baryki.
a. Brak specjalistycznego wykształcenia.
b. Tułaczka po Rosji.
c. Wrobienie sobie pozycji zawodowej. - „Niema” miłość Jadwigi Dąbrowskiej i Szymona Gajowca.
a. Szczęśliwe życie w Siedlcach.
b. „Posępna” miłość panny z dobrego domu i kancelisty.
c. Przybycie zamożnego konkurenta.
d. Szybkie zaręczyny.
e. Rozpaczliwy list od Gajowca.
f. Ślub Seweryna i Jadwigi
g. Wyjazd nowożeńców do Rosji. - Czaruś – ukochany syn Baryków.
a. Narodziny.
b. Rozpieszczanie i kształcenie syna.
II. Część 1 “Szklane domy”
- Szczęśliwe życie w Baku.
a. Respekt syna wobec ojca.
b. Zajęcia gimnazjalisty. - Wybuch I wojny światowej.
a. Rozporządzenia ojca – depozyt w banku i skarb zakopany w ogrodzie.
b. Wyjazd ojca na wojnę.
c. „Wolność” Cezarego.
d. Lęki matki. - Rewolucji 1917 roku.
a. Nagły wybuch rewolucji.
b. Naiwny entuzjazm młodego rewolucjonisty.
c. Mityngi i publiczne egzekucje.
d. Głód i strach w mieście. - Walka Barykowej o przetrwanie ciężkich czasów.
a. Zmartwienia pani Jadwigi.
b. Tęsknota za mężem.
c. Wyprawy na wieś po jedzeni dla syna.
d. Przezorne przeniesienie w bezpieczne miejsce większej części skarbów pana Baryki. - Nowy – bolszewicki – porządek w Baku.
a. Ogłoszenie konfiskaty zakopanych skarbów.
b. Cezary wierny idei – oddanie skarbu ojca.
c. Nowi lokatorzy w domu Baryków.
d. Pierwsze otrzeźwienie Cezarego. - Zbliżenie syna do matki.
a. Dostrzeżenie poświęcenia matki.
b. Brak listów od ojca – wiadomość o zaginięciu.
c. Cicha pomoc syna.
d. Wyprawy do portu. - Śmierć pani Barykowej.
a. Oczekiwanie na powrót męża.
b. Spotkanie z księżną Szczerbatow- Mamajew i jej córkami.
c. Zaproszenie emigrantek na nocleg.
d. „Cenna” tajemnica księżnej.
e. Nocna rewizja.
f. Skazanie pani Jadwigi na ciężkie roboty.
g. Krótki pobyt w szpitalu, wyproszony przez syna-rewolucjonistę.
h. Powrót na roboty.
i. Śmierć.
j. Pochówek – brak obrączki ślubnej na palcu matki. - Samotność Baryki.
a. Utrata pokoiku.
b. Głód.
c. Bezcelowe szwendanie się po mieście. - 1918 – wojna Ormian z Tatarami.
a. Baryka żołnierzem.
b. Rzeź
c. Powrót do cywila, praca przy grzebaniu ofiar.
d. Ciało pięknej Ormianki. - Powrót ojca.
a. Pan Baryka w legionach polskich.
b. Długa podróż przez Rosję.
c. Baku – poszukiwanie rodziny.
d. Potajemne spotkanie syna i ojca.
e. Wizyta na grobie matki. - Wyjazd z Baku.
a. Kiepski stan zdrowia ojca.
b. Wspólne mieszkanie i dorywcze prace.
c. Marzenia starego Baryki o walizce pozostawionej w Moskwie u przyjaciela.
d. Podróż incognito do Moskwy.
e. Moskwa – świeże ubrania i leki z walizki. - Długa podróż do Polski.
a. Pytania Czarusia.
b. Oczekiwanie na pociąg do Charkowa.
c. Wyczerpująca podróż przerywana remontikami.
d. Charków!
e. Kradzież walizki.
f. Oczekiwanie na pociąg do Polski – ciężka choroba ojca.
h. Pociąg do Polski – „nie ma miejsc”
g. Pomoc nieznajomego – podróż w ukryciu.
i. Wyczerpanie ojca – opowieść o szklanych domach.
j. Śmierć – potajemny pochówek w pobliskim miasteczku.
k. Polska!
III. Część 2 “Nawłoć”
- Polska
a. Przekroczenie granicy.
b. Spacer po brudnym miasteczku – rozczarowanie Cezarego.
c. Przyjazd do Warszawy – przyjaźń z Gajowcem i studia medyczne. - 1920 – wojna polsko–bolszewicka.
a. Cezary po raz kolejny żołnierzem!
b. Walki, ciężki żywot żołnierski.
c. Przyjaźń Baryki z Hipolitem Wielosławskim.
d. Bohaterski czyn Baryki.
e. Koniec wojny.
f. Zwolnienie ze służby. - Wyjazd do Nawłoci „na odpoczynek”.
a. Ciepłe przyjęcie Baryki przez rodzinę Hipolita.
b. Powitanie Hipolita przez służbę – refleksje Bratyki.
c. Panna Karolina. - Życie w Nawłoci.
a. Rodzinna atmosfera.
b. Konne przejażdżki.
c. Śniadanka, obiadki, kolacyjki. - Panna Wanda.
a. Szkolne porażki gimnazjalistki.
b. Gniew ojca.
c. Wyjazd do Nawłoci.
d. Wypadek z perliczką.
e. Uzdolnienia muzyczne dziewczyny – przyzwolenie na korzystanie z fortepianu Wielosławskich.
f. Duet z Baryką – potajemna miłość Wandy. - Panna Karolina.
a. Wzajemne odprowadzanie – początek flirtu.
b. Rozmowy – tragiczna historia życia Karoliny.
c. Pocałunki, gonitwy.
d. Miłość Karoliny.
e. Zazdrość Wandy. - Laura - „wdowa-narzeczona”.
a. Pierwsze spotkanie z Laurą – zauroczenie piękną kobietą.
b. Zapowiedź balu w Odolanach.
c. Baryka – pomocnik organizatorki.
d. Samotna przejażdżka bryczką – początek namiętnego romansu.
e. Potajemne spotkania kochanków. - Charytatywny bal w Odolanach.
a. Niezadowolenie Baryki z obecności narzeczonego Laury.
b. „Nieszczery” taniec z Karoliną.
c. Szalony występ Wandy
d. Potajemne wyjście kochanków.
e. Odkrycie romansu Laury i Cezarego przez Karolinę.
f. Ból panny Szarłatowiczówny.
g. Szalony kozak – zazdrość Wandy.
h. Koniec balu. - Nuda.
a. Dręczące myśli o Laurze.
b. Wyznanie Wandy – kpiny Baryki.
c. Wzmożona zazdrość szalonej pianistki.
d. Nocne spotkania Laury i Cezarego. - Śmierć Karoliny.
a. Strychnina w kompocie Karoliny (podanym przez Wandę).
b. Nagłe wezwanie Cezarego do umierającej Karoliny.
c. Oskarżenia księdza.
d. Śmierć Karoliny.
f. Rozpacz rodziny i obojętność Baryki.
g. Nieskuteczne śledztwo. - Koniec romansu.
a. Nocne schadzki.
b. Awantura z Barwickim.
c. Zranienie Barwickiego i Laury.
d. Wygonienie kochanka.
e. Rozpaczliwe krążenie po okolicy.
f. Wizyta na cmentarzu u Karoliny.
g. Rozmowa z księdzem. - Wyjazd do Chłodka.
a. Prośba do Hipolita.
b. Pobyt w chłodku.
c. Życie chłopów.
d. Wiadomość o ślubie Laury
e. Postanowienie o powrocie do Warszawy.
IV. Część 3 Wiatr od wschodu
- Nowe życie w Warszawie.
a. Mieszkanie w nędznej dzielnicy z Buławnikiem.
b. Powrót na studia medyczne.
c. Kłopoty finansowe - sprzedaż fraka. - Odnowienie przyjaźni z Gajowcem.
a. Prośba o pomoc.
b. Posada u Gajowca – praca nad książką
c. Rozmowy o dawnych czasach.
d. Koncepcja rozwoju państwa polskiego. - Komuniści.
a. Znajomość z Lulkiem
b. Spory ideowe.
c. Wizyta na konferencji komunistów – wątpliwości Baryki.
d. Biedota Warszawy. - Kłótnia światopoglądowa z Gajowcem.
- Ostatnie spotkanie z Laurą.
a. List od kochanki.
b. Wyznania, przeprosiny.
c. Jednak koniec.
d. Wzburzenie Baryki. - Manifestacja robotników.
a. Lulek i Baryka na czele pochodu.
b. Policja.
c. Odłączenie się Baryki od pochodu.
Jakie znaczenie ma tytuł dla odczytania sensu utworu?
Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego.
W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Wprowadzenie
Tytuł odgrywa ważną rolę w utworze literackim. Akcentuje główne problemy, zdarzenia czy motywy. Często ma sens metaforyczny, wytycza możliwości interpretacyjne, odwołuje się do punktów kul-minacyjnych. Tytułem może być także nazwisko bohatera, wokół którego losów organizowana jest akcja utworu. Podstawową cechą tytułu jest identyfikacja dzieła. Tytuł może zachęcić czytelnika do zapoznania się z dziełem.
• Stawiam tezę: Tytuł to nazwa dzieła literackiego, który możemy uznać za wykład-nik treści, szukać w nim wskazówek interpretacyjnych.
• Część argumentacyjna: Przedwiośnie Stefana Żeromskiego
Akcja powieści toczy się w latach 1914-1924, ukazuje takie wydarzenia historyczne, jak wybuch I wojny światowej, rewolucję w Rosji, odzyskanie przez Polskę niepodległości i wojnę polsko-bolsze-wicką. Wydarzenia te w metaforyczny sposób wiążą się z tytułem powieści. I wojna światowa była preludium, przedwiośniem dla odzyskania przez Polskę niepodległości. Rewolucja w Rosji - przedwio-śniem dla rozwoju komunizmu i jego ekspansji na Europę, czego konsekwencją była wojna w 1920 r. Co oznacza termin „przedwiośnie”? To okres poprzedzający, zwiastujący wiosnę. Topnieją śniegi, mocniej świeci słońce, a po zimowej stagnacji widać oznaki budzącego się życia.
Taki realistyczny opis tej pory roku znajdziemy w powieści, gdy Cezary Baryka po raz pierw szy zobaczył Polskę. Tytuł utworu w kontekście jego problematyki należy jednak odebrać symbo-licznie. Przedwiośnie to nie tylko pora roku, to sytuacja, w jakiej po 123 latach niewoli znalazło się odrodzone państwo polskie. O przedwiośniu w tym symbolicznym znaczeniu mówi Szymon Gajowiec: „To dopiero przedwiośnie nasze”. Trzeba odbudować państwowość po zimie, czyli po zaborach, trzeba zreformować kraj, posprzątać, to wtedy doczekamy się, jak to wyraża Gajowiec: jasnej wiosenki naszej”. Słowa te tchną wiarą, że dla umęczonego niewolą kraju nastał czas wytę żonej pracy, ale też pracy dla siebie.
Tytuł odnosi się także do losów Cezarego Baryki, który jest na przedwiośniu swego dorosłego, świadomego życia. Cezary przybywa z Baku do Polski, gdy trwa tu przedwiośnie. Na jego dojrze wanie złoży się wiele czynników, słowa ojca o szklanych domach, udział w wojnie przeciw bolsze-wikom, rozmowy z Gajowcem, pobyt w Nawłoci, studia medyczne, kontakty z komunistami. Jego dojrzewanie może zapowiadać wiosnę, czyli zaangażowanie w budowę sprawiedliwej, niepodległej Polski. Dlatego może w pierwszy dzień przedwiośnia Cezary dołączy do manifestantów idących na Belweder.
Tytuł powieści Stefana Żeromskiego nie tylko wskazuje czas akcji istotnych dla losu bohatera wydarzeń, ale także staje się kluczem do interpretacji metaforycznej.
• Kontekst literacki
Inspiracją do tytułu powieści Lalka Bolesława Prusa było autentyczne wydarzenie. Jak sam autor wspomniał o tym w „Kurierze Warszawskim”, przeczytał w gazecie opis procesu o lalkę, który miał
miejsce w okolicach Brna. Ta prasowa wiadomość wywołała w jego umyśle skrystalizowanie się całej pisanej powieści i przez wdzięczność użył wyrazu lolka”. Proces o kradzież lalki, pomiędzy ba ronową Krzeszowską i panią Stawską, został opisany w Pamiętniku starego subiekta.
Interpretatorzy powieści sugerują także, że tytuł jest związany z postacią panny Izabeli tęckiej pięknej jak lalka i pustej w środku. Idąc tym tropem możemy również przywołać topos teatru świata, który pojawia się podczas urządzonej przez Rzeckiego witryny wystawowej. Wszyscy jeste Šmy lalkami, marionetkami w teatrze świata. Lalką, którą bawi się Izabela, jest także manipulowany przez nią Stanisław Wokulski.
Inne konteksty literackie
Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego
Granica Zofii Nałkowskiej
Podsumowanie
Tytuły utworów odnoszą się do wielu znaczeń, a przez swoją symbolikę i metaforykę wzbogacają wymowę utworu, zmuszają do głębszej refleksji i przemyśleń, są pomocne w zrozumieniu przesła nia dzieła.
Wojna i rewolucja jako źródło skrajnych doświadczeń człowieka. Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej wypowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst
Wprowadzenie
Wojna, rewolucja to straszliwe tragedie dostarczające ekstremalnych przeżyć, skrajnych doświad czeń, burzące znany świat, niszczące ludzi zewnętrznie i wewnętrznie. Zagrożenie życia, śmierć, cier pienia innych mogą na zawsze odcisnąć swoje piętno na psychice człowieka. Świat ze wszystkimi wartościami wali się w gruzy i bardzo trudno złożyć go na nowo.
• Stawiam tezę: Nasza narodowa historia dostarczyła nam wielokrotnie skrajnych doświadczeń, co zostało zilustrowane w literaturze.
• Część argumentacyjna: Przedwiośnie Stefana Żeromskiego
Bohater powieści Cezary Baryka po raz pierwszy dowiedział się o tym, czym jest wojna z listów swojego ojca, który brał udział w I wojnie światowej i walczył na Mazurach, potem w Karpatach. W listach Seweryna mało było informacji o walce, pojawiały się tylko suche fakty, dlatego Cezary nie przejął się nimi. Dopiero gdy w Baku wybuchła rewolucja, poznał całe okrucieństwo i koszmar takich wydarzeń. Rewolucja z 1917 r. nad Morzem Kaspijskim początkowo zafascynowała bohatera, zwo-lennika społecznych przemian. Uczestniczył w zgromadzeniach ludowych, mityngach. Z młodzieńczą naiwnością siedemnastolatka wierzył w nowe hasła. Jako przykładny zwolennik nowych porządków wskazuje miejsce ukrycia w domu rodzinnych oszczędności.
Niedojrzały, ale za to pełen zapału ulega idei komunistów. Bezrefleksyjnie przygląda się samo-wolnym egzekucjom, az wreszcie przychodzi wstrząs - śmierć matki.
Jadwiga Barykowa jest niewinną ofiarą rewolucji, która zabrała jej wszystko: dom, poczucie ber pieczeństwa, środki do życia, miłość syna. Zmusiła ją do podstępów, nielegalnego handlu. Przyłapana na wydobywaniu biżuterii zakopanej w ziemi, została skierowana do robót publicznych w porcie. Nie wytrzymała ciężkiej pracy i zmarła. Symbolicznego znaczenia nabiera zdarcie z palca zmarłej wraz ze skórą złotej obrączki. Dla Cezarego to punkt zwrotny. Zrozumiał, że i jego rewolucja pozbawiła wszyst kiego. Zaczął dostrzegać cierpienia niewinnych ludzi, nadużycia i kłamstwa bolszewików, wszechobec ną śmierć. Zobaczył, ze rewolucja to zło, niszcząca siła niosąca z sobą przemoc, gwalty, śmierć setek tysięcy niewinnych osób. Obrazy te na zawsze zapisały się w jego pamięci.
Drugim skrajnym doświadczeniem Baryki, jakiego był świadkiem w Baku, była wojna między Tatarami Ormianami. Na porządku dziennym były egzekucje, tortury, mordy. Mordowano kobiety, dzieci, znęca no się nad niedobitymi. Ulicami Baku spływała krew, Cezary został zapędzony do zakopywania zwłok Kolejnym wstrząsand bobota bedą zwłoki piękne), młodej Ormianki, które ostatecznie spowodują #mianę jego poglądów o rewolucji. Późniejsza podróż przez objętą rewolucją Rosję priekowoduja pod hasłami równości, sprawiedliwości kryje się przemoc, bestialstwo, totalny upadle orators go, e Pach. Cezary odkrywa bolesną prawdę o człowieku, w którym w tak skrajnej sytuacji budzi się bestia, Bezwzględność, pragnienie mordu. Rewolucja była dla Cezarego traumatycznym wydarzeniem.
Równie traumatycznych przeżyć dostarczy mu wojna polsko-bolszewicka. Kierowany ogólnym en tuzjazmem, wartościami przekazanymi mu przez rodziców idzie bronić nowej ojczyzny. Wojna wyzwo liła w nim pozytywne cechy, potrafił poświęcić się za kraj i przyjaciela Hipolita, któremu uratował życie. Skrajne wydarzenia prowadzą do skrajnych postaw, wyzwalają w ludziach barbarzyństwo, ale też bohaterstwo.
• Kontekst literacki
Podmiot liryczny w utworze Pokolenie Krzysztofa Kamila Baczyńskiego opisuje, jak w bujną, piękną naturę wkroczyło zło - II wojna światowa. Na ziemi rozgrywają się apokaliptyczne sceny, trwa tra gedia generacyjna. Młodzi ludzie postawieni wobec tak skrajnego doświadczenia, jakim jest wojna, muszą zapomnieć o wcześniej wyznaczonych wartościach, odrzucić cały dekalog, a swoje serca prze-mienić w głaz, w kamień. Ich serca są puste niczym rozpruty strąk, nie odróżniają już zła od dobra. Wojna doprowadziła do przewartościowania wartości. Pokolenie Baczyńskiego utraciło nie tylko miasta, nie tylko życie - to pokolenie utraciło wszystko. Ogrom zniszczeń zewnętrznych przemienił ich w troglodytów, zabił w nich to, co najszlachetniejsze. Mimo to pójdą walczyć za ojczyznę po to, by ocalić człowieczeństwo w człowieku, bo przecież kiedyś uczono ich, jak być ludźmi.
• Inne konteksty literackie
Opowiadania Tadeusza Borowskiego
Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall
Podsumowanie
Wojna i rewolucja to traumatyczne wydarzenia odciskające piętno w psychice ludzkiej. Potrafiq wyzwolić skrajne postawy i pierwotne instynkty, przemienić człowieka w bestię, zmusić do wyzby-cia się ponadczasowych wartości, ale też bronić tych wartości, wyzwolić bohaterstwo, poświęce-nie, patriotyzm.
Różne wizje odbudowy Polski po odzyskaniu niepodległości. Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst
Wprowadzenie
Rok 1918 to dla nas, Polaków data święta, ponieważ po 123 latach odzyskaliśmy niepodległość, mogliśmy umęczony niewolą kraj, zrujnowany i biedny zacząć odbudowywać. Wreszcie pracować dla siebie, dla lepszej przyszłości, uczynić ojczyznę sprawiedliwą. Trzeba było tylko znaleźć sposób, właściwą drogę dla rozwoju ekonomicznego i społecznego, aby z ziemi trzech zaborów uczynić silne, równomiernie rozwijające się państwo.
• Stawiam tezę: Literatura po odzyskaniu niepodległości stała się areną zagorza-łych dyskusji o drogach rozwojowych dla Polski.
⚫ Część argumentacyjna: Przedwiośnie Stefana Żeromskiego
To powieść dyskursywna, prezentująca możliwe dla Polski drogi rozwojowe po odzyskaniu niepod-ległości. Pierwsza droga związana jest z wizją szklanych domów. Opowiada o tym Seweryn swojemu synowi, chcąc w nim wzbudzić zainteresowanie Polską. W emocjonalnym przekazie umierającego ojca wizja Polski szklanych domów to ucieleśnienie marzeń kilku pokoleń zestarńców, emigrantów idealizujących utraconą ojczyznę. Polska szklanych domów to projekcja marzeń o kraju wolnym, sprawiedliwym, solidarnym społecznie, gdzie wszyscy pracują na wspólne dobro. W wizji szklanych domów zawarta jest idea kraju, który w drodze osiągnięć naukowych i postępu technicznego będzie budował powszechną równość i dobrobyt. Tę koncepcję możemy uznać za utopijną
Inną drogą rozwojową wyznaczają sfery rządowe. Jej orędownikiem jest Gajowiec. Główne po stulaty ideologii państwowej to: utrzymanie nienaruszalności granic młodego państwa, obrona przed zagrożeniami zewnętrznymi | wewnętrznymi, utrzymanie policji, reforma walutowa, reforma rolna. Jest to program ewolucyjnego rozwoju młodego państwa.
Trzecią alternatywą jest program komunistów polskich, którzy zwalczają państwo polskie i chcą jego przyłączenia do Rosji bolszewickiej. Władza powinna przejść w ręce proletariatu, klasy społecz ne zniesione, bo wszyscy mają być robotnikami, Robotnicy wszystkich państw powinni stworzyć organizację międzynarodową, zwalczyć burżuazję i stworzyć społeczeństwo pracujących, równych ludzi. Wszystko to należy zrobić w sposób rewolucyjny.
Żeromski pod dyskusję poddaje proponowane drogi rozwojowe dla Polski po odzyskaniu wolno-ści. Programowi rządowemu zarzuca słowami Cezarego brak odwagi dla zburzenia starego, niemal feudalnego porządku, brak realnych efektów poprawy losu najbiedniejszych i uciskanych warstw, brak konkretnych czynów. W programie rewolucjonistów dostrzega zaś siłę degradującą, niszczącą, a w klasie robotniczej przeżartej nędzą i chorobami nie widzi czynników kulturotwórczych. Którą drogą pójdzie Polska? Pytanie otwarte stawia autor Przedwiośnia.
• Kontekst literacki
Tematem powieści Romans Teresy Hennert Zofii Nałkowskiej jest romans zamężnej kobiety z pułkownikiem Omskim. Tak naprawdę cały romans i inni bohaterowie są pretekstem do snu-cia różnych polityczno-społecznych rozważań. Podobnie jak powieść Stefana Żeromskiego utwór Nałkowskiej to powieść dyskursywna, niejednoznaczna, obrazująca odbudowującą się Polskę. Kształtują się nowe elity. Dzięki spekulacjom, korumpowaniu administracji, braku moralności ka-rierę robi Hennert, mąż Teresy. Piłsudczycy, którzy walczyli o wolność, odsuwani są od władzy i eli-minowani z życia publicznego. Działają komuniści, tacy jak Andrzej Laterna, który wykorzystuje naiwność idealisty Lina i czyni z niego informatora, przekazującego tajemnice wojskowe na rzecz bolszewickiej Rosji. Na lewicową agitację podatne są mniejszości narodowe, które często nie czu-ją żadnego emocjonalnego związku z odradzającą się Polską. Krytyce poddani są tu też rządzący odrodzoną Polską, którzy zamiast oddać się działalności propaństwowej, zajmują się błahostkami, rozrywkami, uprawiają pustą retorykę.
Akcja dzieła Stefana Żeromskiego rozgrywała się na przedwiośniu, a akcja powieści Zofii Nat-kowskiej toczy się wiosną. Chyba nie o takiej wiośnie myślał Szymon Gajowiec. Wątki prywatne bohaterów pisarka narracyjnie zamknęła, zaś wątki społeczno-polityczne mają charakter otwarty, symbolizują kształtowanie się Polski, która odzyskała wolność.
Podsumowanie
Literatura z pierwszych lat międzywojennych ukazywała zderzenie marzeń i narodowych oczekiwań ze skomplikowaną rzeczywistością społeczną i polityczną Polski niepodległej. Pisarze szukali stosow-nych dróg przebudowy i odnowy Polski, walczyli o demokratyczny kierunek życia politycznego. Lite-ratura unaoczniła, że wybór określonej drogi rozwoju kraju był wyborem dramatycznym, ponieważ niełatwo było znaleźć kierunek właściwy.
Problem dorastania i społecznej inicjacji bohatera. Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst
Wprowadzenie
Okres dojrzewania, czyli czas między dzieciństwem a dorosłością charakteryzuje się kształtowaniem osobowości, dojrzewaniem biologicznym i społecznym. Stopniowo młody człowiek wychodzi spod władzy rodziców, poznaje i ocenia otaczającą go rzeczywistość, dokonuje wyborów, buduje nowe relacje
Stawiam tezę: Dorastanie w literaturze ukazane jest jako proces wychodzenía z beztroskiego, zazwyczaj szczęśliwego dzieciństwa w dorosłość, w odkrycie indywi dualnej tożsamości.
• Część argumentacyjna: Przedwiośnie Stefana Żeromskiego
Szczególnym rodzajem dorastania jest konieczność osiągnięcia dojrzałości na skutek wydarzeń hi storycznych lub tragedii osobistych. Taki model dorastania stał się udziałem Cezarego Baryki. Dzie ciństwo spędził w Baku, pod troskliwą opieką rodziców. Naukę zdobywał pod kierunkiem najlep szych nauczycieli. Cezary zaczyna dojrzewać od momentu wyjazdu ojca na wojnę.
14-letni chłopak zostaje pod opieką matki, zachwyca się swobodą, przeżywa pierwsze wtajemni-czenia erotyczne, wkracza w fazę młodzieżowego buntu, nad którym nie potrafi zapanować Jadwiga Barykowa. Buntując się przeciwko wszystkim i wszystkiemu, przeżywa fascynację hasłami rewolu cjonistów i wraz z nimi chce zmienić, przebudować świat. Przekonuje się jednak o okrucieństwie rewolucji, o fałszywości ich haseł, a po śmierci matki odczuwa ogromny żal i rozpacz. Powoli dojrze wa do tego, by uświadomić sobie, że to ona zapewniała możliwie najwygodniejszy byt, że on sam nie potrafi o siebie zadbać. Z chęcią pozwala odnalezionemu ojcu jeszcze raz pokierować swoim życiem. W takim stanie ducha przyjeżdża już jako sierota do Polski, bogaty w doświadczenia rosyj-skie, zwolennik rewolucji, już jednak wątpiący w jej słuszność i skuteczność, a nawet przekonany, że rewolucja nie uratuje świata. Baryka w Polsce, która jest mu obca, jest człowiekiem z zewnątrz. Krystalizacja tożsamości narodowej bohatera dokonuje się stopniowo, a duży wpływ na to miał jego udział w wojnie polsko-rosyjskiej. Na tym etapie rozwoju osobowości bohater zaczyna myśleć i czuć jak Polak. Dorósł do odkrycia tożsamości narodowej w Nawłoci, gdzie przybył na zaproszenie Hipo-lita, któremu uratował życie.Baryka dojrzewa emocjonalnie. Okazał się człowiekiem namiętnym, spragnionym miłości, wikłając się aż w trzy historie miłosne.
W Nawłoci i w Chłodku portret Cezarego dopełnia się. Bohater okazuje się człowiekiem ukształ-towanym. Ma wzniosłe ideały i pragnienia, ale marzy też o miłości i szczęściu. W Warszawie Baryka pogrąża się w dyskusjach polityczno-światopoglądowych. Rozczarowanie wobec programu rządo-wego i osobisty dramat popychają go do udziału w manifestacji robotniczej. Proces dojrzewania Cezarego wiąże się zatem z utratą rodziców, przeżyciami związanymi z rewolucją i wojną, z poszu-kiwaniem tożsamości narodowej, miłości, a także szukaniem dla siebie miejsca, w którym mógłby działać na rzecz kraju.
• Kontekst literacki
Dorastanie i społeczna inicjacji tytułowego bohatera Kordiana Juliusza Słowackiego odbywa się na oczach czytelnika. Ten 15-letni chłopiec cierpiący na romantyczną chorobę wieku - weltschmerz, ból istnienia podejmuje nieudaną próbę samobójczą. Pragnąc wyzwolić się ze skorupy niewoli, znaleźć wartości i cel życia, wyrusza w podróż po Europie. Ta wędrówka nie jest wędrówką tylko w przestrzeni geograficznej, to także wewnętrzne dojrzewanie, weryfikowanie dziecięcych marzeń z rzeczywistością. Podróż jest jednym wielkim rozczarowaniem. W gruzy obróciły się wartości cywi lizacji, poezji, miłości zmysłowej, wiary. Jednak przeżyte doświadczenia wykuły charakter, postawę młodzieńca, nauczyły go prawdziwego życia.
Jego dojrzewanie zamyka pobyt na szwajcarskim szczycie Mont Blanc. W monologu, załamany światem, którym rządzi pieniądz, błaga o cel czy ideę, do której mógłby dążyć. Przeżywa widzenie ducha Winkelrieda, średniowiecznego rycerza szwajcarskiego, który poświęcił życie za ojczyznę. Za inspirowany jego postawą postanawia powtórzyć czyn rycerza. W symboliczny sposób na chmurze przenosi się do Polski, organizuje spisek koronacyjny i postanawia zabić cara. Dojrzewanie Kordiana bylo bolesnym procesem, polegającym na odkłamywaniu świata, ale ostatecznie pozwoliło mu zna leźć cel życia i zainicjować jego społeczną misję.
• Inne konteksty literackie
• Dziady Adama Mickiewicza
Tango Sławomira Mrożka
Podsumowanie
Dorastanie, odkrywanie swojej indywidualnej tożsamości, nabywanie zdolności do dokonywania życiowych wyborów i działania, przyjmowanie funkcji społecznych to proces długotrwały, niejedno krotnie pełen błędów, potknięć, rozczarowań, ale to one ostatecznie kształtują osobowość bohatera i wprowadzają go w dorosły świat.
Literacki wizerunek matki. Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Wprowadzenie
Matka to osoba towarzysząca dziecku od pierwszych chwil jego życia. Miłość macierzyńska jest bez-warunkowa, wyjątkowa i niepowtarzalna. Miłość ta jest najbardziej szczerą i hojną ze wszystkich uczuć. Jest źródłem wielkiego szczęścia, ale może także przysporzyć cierpienia.
• Stawiam tezę: Literacki wizerunek matki to przede wszystkim obraz kobiety go-towej do największych poświęceń dla swojego dziecka.
• Część argumentacyjna: Przedwiośnie Stefana Żeromskiego
Stefan Żeromski w swojej powieści stworzył piękny portret matki, Jadwigi Baryki. Pochodziła z Pod-lasia, po wyjściu za mąż za Seweryna Barykę wyjechała z nim do Rosji, do Baku. Była kobietą cichą, skromną, niezaradną, wypełniała obowiązki żony i matki. Jej siłą ujawniła się, gdy trzeba było wal-czyć o życie syna - Cezarego. Dla Cezarego autorytetem był ojciec. Gdy Seweryn Baryka wyjechał na wojnę, chłopiec miał 14 lat i wszystkie obowiązki oraz odpowiedzialność za syna spadła na pa-nią Jadwigę. Matka nie potrafiła sobie poradzić z młodzieńczym buntem syna. Cierpiała z powodu nieposłuszeństwa Cezarego, jego lekceważącego stosunku do niej, do nauczycieli, jego fascynacji hasłami rewolucji. Nie robiła mu jednak wymówek, ale cierpliwie tłumaczyła i przedstawiała swoje racje. Nie doprowadzała do zatargów, tylko wytrwale powtarzała swoje sugestie.
Cezary po awanturze z dyrektorem porzucił szkołę i całymi dniami przebywał poza domem, uczestnicząc w spotkaniach rewolucjonistów. Matka pełna niepokoju czekała na jego powrót, bar-dzo martwiła się o jego bezpieczeństwo. Pani Jadwiga nie była w stanie przekonać syna, że rewolu-cja to zło. Cezary bardziej słuchał rewolucyjnych demagogów niż własnej matki, którą coraz bardziej zaczął wrogo traktować. Doniósł nawet na nią rewolucjonistom, co doprowadziło do skonfiskowania rodzinnych oszczędności i skazania matki na ciężkie roboty. Barykowa cały wysiłek wkładała w walkę o przetrwanie. Wędrowała nocami po wsiach w poszukiwaniu żywności, sama wypiekała chleb, by nakarmić syna. W walce o niego zdobywała się na odwagę i bohaterstwo. Wszystko to wyczerpało jej siły i matka Cezarego zmarła.
Ta początkowo wątła, niezaradna kobieta w potrzebie okazała się dzielną matką, chroniącą z od-daniem swoje dziecko, gotowa kochać je bezwarunkowo.
Kontekst literacki
Motyw miłości matczynej ma swoje korzenie w mitologicznej historii o Demeter i jej córce Persefo nie (zwanej również Korą), opisanej w Mitologii Jana Parandowskiego.
Demeter to bogini urodzaju, odpowiedzialna za płody ziemi. Gdy Hades porwał do podziemi jej ukochaną córkę, wpadła w rozpacz i w poszukiwaniu Kory opuściła Olimp, a na jej rozkaz ziemia stała się jałowa i przestała owocować. Nad światem zawisła groźba klęski głodu. Demeter pogrążona w swojej tęsknocie była gotowa skazać innych na zagładę. Wówczas Hades i Zeus musieli ustąpić, nie mogli jednak oddać Kory matce, ponieważ zjadła ona w podziemiach ziarna granatu-pożywie-nie zmarłych. Zawarto kompromis. Odtąd pół roku Kora, ale już pod imieniem Persefony, spędza w krainie zmarłych, drugą połowę z matką. Gdy nadchodzi czas powrotu córki, Demeter ożywia caly świat, jej radość przybiera barwy łąk, zbóż, kwiatów. Nastaje wiosna, a po niej lato dające soczyste, pożywne owoce, będące także wyrazem matczynej miłości i radości. Gdy Kora wraca do męża, matkę znów ogarnia smutek, który udziela się naturze. Wszystko obumiera, płacze deszczem i tężeje mrozem.
Mit o Demeter jest archetypem miłości matki do dziecka. Miłość ta nie zna granic i przetrwa wszystko.
• Inne konteksty literackie
Dziady cz. III Adama Mickiewicza
Balladyna Juliusza Słowackiego
Podsumowanie
Matka to jedna z najważniejszych osób w życiu człowieka, kształtująca charakter dziecka i będąca jego opoką przez całe życie. Literatura często ukazuje uświęcony związek, jaki łączy matkę i jej dziec-ko, kiedy to rodzicielki towarzyszą swoim dzieciom w najtrudniejszych chwilach, gotowe do poświę-ceń, pragnące ochronić je przed każdym złem.
Młodość jako czas buntu. Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Że-romskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst
Wprowadzenie
• Młodość to czas, kiedy człowiek odkrywa świat, zdobywa doświadczernia, często też odrzuca autorytety i pragnie żyć według zasad, które sam stworzy. Dlatego też młodość kojarzy się z okresem buntu, czyli przeciwstawiania się zastanej rzeczywistości.
• Teza: Bunt młodych ludzi może być skutkiem poszukiwań sensu życia, wartości, zasad, wedle których warto żyć.
Rozwinięcie
Buntownikiem jest niewątpliwie Cezary Baryka z Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. Po wy-jeździe ojca na wojnę pozostał pod opieką matki, kobiety oddanej rodzinie, ale niepotrafiącej zapanować nad energią Cezarego. Kiedy zabrakło głowy rodziny, młodzieniec zaczął się buntować. Poczuł się całkowicie wolny. Całe dnie spędzał poza domem z kolegami, nocami włóczył się po miejskich bulwarach, korzystał też z pieniędzy pozostawionych przez ojca. Tak upłynęły pierwsze lata po wyjeździe ojca.
• Z czasem zmienia się sytuacja w Baku - do miasta docierają idee bolszewickie, przybywa komisarz rewolucyjny i ustanawia nową władzę. Cezary uczestniczy w zgromadzeniach ludowych, mitingach i manifestacjach, wraz z innymi pali kukły burżuazyjnych władców i wiel-korządców, w tym kukłę Józefa Piłsudskiego. Jest zafascynowany poglądami komunistów. Wydając im rodzinny majątek, przyczynia się do cierpienia matki, która stara się utrzymać rodzinę w czasie rewolucji, często zdobywa jedzenie z narażeniem swojego życia.
• Cezary, obserwując zmiany zachodzące w Baku, długo sądził, że rewolucja jest konieczno-ścią. W myślach rozmawia ze zmarłą matką, przekonując ją, że rewolucja służy sprawiedliwo-ści dziejowej i występuje w obronie krzywdzonych ludzi. Dopiero kiedy w mieście wybucha wojna domowa między Ormianami a Tatarami, bohater zaczyna rozumieć, że żadna idea nie jest warta cierpienia i śmierci niewinnych ludzi. Nie wie, kim jest, nie może stanąć po żadnej ze stron - nie przynależy ani do Ormian, ani do Tatarów, Anglików czy Rosjan.
Baryka buntuje się również po przyjeździe do Polski - ojczyzny rodziców. Obserwując sytu-ację w kraju, widząc ogromne kontrasty, zarzuca Gajowcowi, że rząd jest bierny i nie stara się pomóc najuboższym. Ostrzega go przed niezadowoleniem społecznym, obawiając się, że wydarzenia z Baku mogą powtórzyć się w Polsce.
• Zakończenie powieści, kiedy młody Baryka kroczy na czele manifestacji, jednak w pewnym oddaleniu od pozostałych uczestników marszu, to symbol osamotnienia, ale równocześnie niezgody bohatera na zastaną rzeczywistość i wyraz bezsilności wobec niesprawiedliwości społecznej. To też świadectwo osobistego rozczarowania - zawiedzionej miłości do Laury.
• Cezary Baryka żyje w burzliwych czasach rewolucji bolszewickiej, a po przyjeżdzie do Polski obserwuje problemy, z jakimi zmagają się obywatele po odzyskaniu wymarzonej niepodle głości. Jego bunt wynika zatem nie tylko z typowej dla młodych ludzi porywczości czy chęci zamanifestowania własnych poglądów, lecz także jest skutkiem bolesnych doświadczeń i straconych złudzeń.
Kontekst: Inny wymiar przybiera bunt Artura z Tango Sławomira Mrożka. Ten młody czło wiek, student medycyny, oskarża swoich rodziców o to, że zabrali mu prawo do buntowania się, ponieważ odrzucili wszelkie normy moralne i wartości. Eleonora i Stomil są dumni, że w młodości walczyli ze skostniałymi zasadami, hołdując rewolucji obyczajowej i seksualnej. Artur zamierza siłą przywrócić tradycję i porządek, jednak przegrywa, ponieważ, jak twierdzi Edek, myślał dobrze, tylko był za nerwowy. Klęska buntownika świadczy o tym, że nie da się siłą zmusić ludzi do szanowania i przestrzegania dawnych wartości, jeśli ich postawa nie wynika z szacunku i przywiązania do nich.
Podsumowanie
• Bunt jest wpisany w ludzką naturę. Buntownicy, którym przyświecają szlachetne idee, stają się wzorem do naśladowania dla kolejnych pokoleń, nawet jeśli nie uda im się osiągnąć sukcesu. Nie każdy bunt jednak wynika z właściwych pobudek, czasem jest tylko wyrazem zamanifestowania własnych pragnień czy ambicji.
Wojna i rewolucja jako źródło skrajnych doświadczeń człowieka. Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Wprowadzenie
• Wojna i rewolucja wiążą się z przerażającymi doświadczeniami człowieka głodem, strachem, cierpieniem, niepewnością. Stąd też są źródłem skrajnych emocji i doświadczeń towarzy szących ludziom, którzy walczą o ocalenie swojego życia.
• Teza: Wojna i rewolucja niszczą psychikę człowieka i są przyczynami jego cierpienia.
Rozwinięcie
• Cezary Baryka i jego matka jadwiga - bohaterowie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego zu-pełnie inaczej postrzegali wydarzenia rewolucyjne w Baku.
• Kontekst: Rewolucja bolszewicka wybuchła 7 listopada 1917 roku. Władzę przejął Ogól-norosyjski Zjazd Delegatów Robotniczych, który ogłosił powstanie Republiki Radzieckiej. Na czele rządu stanął Włodzimierz Lenin. Rozprzestrzeniająca się błyskawicznie po całym kraju rewolta dotarła również do Baku. Na początku 1918 roku w mieście doszło do walki pomiędzy Tatarami i Ormianami.
• Cezary uczestniczył w wiecach i manifestacjach, był wszędzie tam, gdzie coś się działo, całą duszą popierał działania rewolucjonistów. Wydawało mu się nawet, że wreszcie odnalazł swoją drogę życiową. Popadał w gniew, kiedy matka nie wykazywała entuzjazmu dla rewolu-cyjnych idei, zarzucał jej, że nie potrafi pojąć najprostszych prawd. Wydał rodzinny majątek, ponieważ, jak twierdził, nie chciał dłużej żyć kosztem ludu.
Rewolucja wiązała się z wyrzeczeniami, na które bohater nie był gotowy, ponieważ zarekwi-rowano ich dom, pozostawiając im maleńki pokoik, odczuwał też głód. Dostrzegł równiez, że matka postarzała się i opadła z sił, więc zaczął jej pomagać. Jednak nawet po jej śmierci wierzył, że rewolucja jest koniecznością, prawem moralnym”. W myślach rozmawiał z mat-ką, tłumacząc jej niesprawiedliwość dotychczasowego porządku, opartego na krzywdzie drugiego człowieka.
• Jadwiga Barykowa natomiast uważała, że działania rewolucjonistów to zwykła grabież, od-czuwała strach i niepewność. Kiedy syn gniewał się, ona wycofywała się, coraz częściej milcząco wysłuchiwała przemówień syna. Była przerażona opowieściami o samosądach, torturach i egzekucjach, Coraz gorzej spała, nie jadła, zamartwiała się losem syna, obawiała się, że zejdzie na złą drogę, stanie się katem lub mordercą.
•Po wybuchu wojny w Baku, Cezary zdał sobie sprawę z tego, że żadna idea nie jest warta cierpienia i śmierci niewinnych ludzi. Był świadkiem przerażających czynów, bestialstwa I okrucieństwa. Doszedł do wniosku, że nie wie, kim jest i do kogo przynależy, czuł się za gubiony i osamotniony. Strach, głód i samotność stały się codziennością bohatera, który coraz częściej myślał o śmierci i postrzegał ją jako wybawienie. Pracując przy grzebaniu zwłok, wycieńczony ciężką pracą i głodem, zapomniał o dawnym życiu. Najpierw odczuwał smutek i żal, potem popadł w całkowitą apatię, stracił sens życia, Traumatyczne doświadczenia spowodowały, że bohater postrzegał rzeczywistość pesymi stycznie, zauważając, że światem rządzi przemoc. Dopiero kiedy odnalazł go ojciec, Cezary odżył i czekał z nadzieją na nadchodzące wydarzenia.
• Obraz rewolucji w Baku i jej tragiczne konsekwencje pozwoliły Żeromskiemu na sformu łowanie ostrzeżenia przed podobnymi wydarzeniami w Polsce. W obliczu narastającego niezadowolenia społecznego groźba wystąpień rewolucyjnych była realna.
Podsumowanie
• Rewolucja i wojna prowadzą do wyníszczenia człowieka - fizycznego i psychicznego, zagłady Świata wartości i upodlenia człowieka. Sprawiają, że ludzie tracą poczucie sensu życia, bo nie potrafią odnaleźć się w świecie zła.
Wpływ otoczenia na życiowe wybory ludzi. Omów zagadnienie na podstawie Przed-wiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kon-tekst.
Wprowadzenie
• Ludzie kierują się w życiu wyznawanymi wartościami i przekonaniami. Niektórzy podejmują decyzje pod wpływem emocji lub intuicji, inni szczegółowo rozważają każdy jej aspekt. Na życiowe wybory człowieka ma też wpływ jego wychowanie.
• Teza: Ludzie często ulegają presji otoczenia, podążają za tłumem i przyjmują poglądy innych za swoje własne.
Rozwinięcie
Bohaterem, na którego życiowe wybory wpłynęli otaczający go ludzie, jest niewątpliwie Cezary Baryka z Przedwiośnia Stefana Zeromskiego.
Jako młody człowiek stał się obserwatorem i uczestnikiem rewolucji w Baku. Zafascynowany nową ideologią, której do końca nie rozumiał, szczytnymi hasłami głoszonymi przez bolsze wików, z entuzjazmem uczestniczył w manifestacjach i wiecach, na których palono między innymi kukły burżuazyjnych władców, generałów czy wodzów. Na jednym z nich spalono, ku radości tłumu, kukłę Józefa Piłsudskiego. Cezary wraz z innymi wiwatował i krzyczał, chociaż nie wiedział, kim był człowiek, którego okrzyknięto wrogiem ludu.
• Baryce wydawało się, że odnalazł swoją drogę życiową, zgadzał się ze wszystkimi zasłyszany-mi tezami i tłumaczył je matce. Żył w nieustannej euforii, obserwował samosądy i egzekucje, tortury, którym poddawano reakcyjnych generałów - wszystkie te czyny wydawały mu się wymierzaniem sprawiedliwości dziejowej. Naiwnie wierzył, że bolszewicy pragną naprawić krzywdy i cierpienie zwykłych ludzi, dlatego też oddał im rodzinny majątek, skazując siebie i matkę na głód.
• Postawa Baryki świadczy o tym, że inni ludzie mają ogromny wpływ na wybory młodych. którzy dopiero poszukują swojej drogi. Szczególnie niebezpieczne są masowe ideologie. które sprawiają, że człowiek traci pod wpływem propagandy zdolność samodzielnego my-ślenia i wyciągania wniosków.
• Również po przyjeździe do Polski Cezary często ulegał wpływom otoczenia. Działo się tak wtedy, kiedy wziął udział w wojnie obronnej polsko-bolszewickiej. Jako student medycyny podążył za kolegami i wstąpił do wojska. Nie chciał walczyć, zwłaszcza z Sowietami, ale obawiał się popadnięcia w niesławę.
• To właśnie wtedy poznał Hipolita Wielosławskiego, z którym się zaprzyjaźnił, a po skończo nej wojnie, wyruszył wraz z nim do Nawłoci, Początkowo był zaskoczony warunkami życia ziemiaństwa, z czasem jednak uległ sielskiej atmosferze: bawił się, romansował, zapomniał o troskach. Dopiero dramatyczne rozwiązanie wątków romansowych (śmierć Karoliny, od rzucenie przez Laurę) i pobyt w Chłodku spowodowały, że Baryka zdał sobie sprawę z tego, że takie życie jest niemoralne.
Cezary Baryka poszukiwał swojego miejsca w świecie, dlatego popełniał błędy, a jego wy bory życiowe często podyktowane były emocjami. Pragnął być akceptowany i przynależeć do jakiejś wspólnoty.
Kontekst: Ludzie pod wpływem otoczenia mogą przejść duchową przemianę i przewarto-ściować swoje życie. Taki proces zaobserwować można w Džumie Alberta Camusa. Rambert to dziennikarz, który przybył do Oranu, by napisać artykuł o życiu Arabów. Po wybuchu epidemii za wszelką cenę chciał wydostać się z miasta - najpierw szukał legalnych sposo bów, później kontaktów z przemytnikami, dzięki którym mógłby uciec z Oranu. Z czasem jednak, po obserwowaniu dramatycznych zmagań tych, którzy walczyli z chorobą, między innymi doktora Rieux i Tarrou, zdał sobie sprawę z tego, że jego moralnym obowiązkiem jest pozostanie w Oranie i włączenie się do walki. Otoczenie sprawiło, że zmienił swoją postawę i zaangażował się w działania oddziałów sanitarnych.
Podsumowanie
• To, jakimi ludźmi człowiek się otacza, kogo spotyka na swojej drodze, ma ogromne znacze nie, wpływa na jego życiowe wybory i kształtuje go jako człowieka. Otoczenie może mieć pozytywny lub negatywny wpływ na życie ludzi, chociaż to od nich samych ostatecznie zależy, jaką decyzję podejmą.
Relacje między rodzicami a dziećmi. Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst
Wprowadzenie
• Relacje dziecka z rodzicami kształtują jego osobowość, wpływają na jego dalszy rozwój jako człowieka, więc mają ogromne znaczenie. Jednocześnie należy pamiętać o tym, że na postawę dziecka wpływają także inne czynniki, na przykład jego charakter, usposobienie czy rzeczywistość, w której żyje.
• Teza: Relacje między rodzicami a dziećmi powinny cechować się wzajemnym szacunkiem, ale też elastycznością wyrażająca się w pozwalaniu dziecku na dokonywanie samodzielnych wyborów.
Rozwinięcie
Zmieniające się relacje pomiędzy dzieckiem a rodzicami ukazał Stefan Žeromski w Przedwio-śniu. Cezary Baryka był jedynym synem Seweryna | Jadwigi, Polaków mieszkających w Baku. We wczesnym dzieciństwie otaczano go dobrobytem, który rodzina zawdzięczała urzędni-czej karierze Seweryna. Rodzice bezgranicznie rozpieszczali syna, zapewniając mu wszystko to, co najlepsze i najdroższe.
Ojciec, pomimo łagodnego charakteru, byl autorytetem dla chłopca, który liczył się z jego zdaniem i sumiennie wypełniał wszelkie jego prośby. Kiedy Seweryn został powołany do wojska, Cezary poczuł pełną swobodę i wolność. Wiedział, że matka jest zbyt uległa, by mu czegokolwiek zabronić. Od tego momentu zawsze stawiał na swoim i robił to, co chciał Znikał na całe dnie, łobuzował wraz z kolegami. Korzystał też z pieniędzy pozostawionych przez ojca. Po usilnych prośbach matki, lamentach i płaczach poprawiał się na krótko, po
czym wracał do swoich zwyczajów. Jadwiga straciła wszelki wpływ na syna. Z czasem, gdy w Baku pojawiły się echa rewolucji, Cezary zaczął przekraczać kolejne gra nice - zrezygnował z uczęszczania do szkoły, pobił dyrektora, wdawał się w awantury, jego postawa coraz bardziej niepokoiła matkę, która nie potrafiła wpłynąć na jej zmianę, była bezradna.
Kontekst: Rewolucja bolszewicka wybuchła 7 listopada 1917 roku. Rząd rewolucyjny, na któ rego czele stanął Włodzimierz Lenin, ogłosił powstanie Republiki Radzieckiej. Rozprzestrze niająca się błyskawicznie po całym kraju rewolta po tygodniu dotarła do Baku. Na początku 1918 roku w mieście doszło do wojny domowej i walki pomiędzy Tatarami i Ormianami Cezary, zafascynowany Ideą rewolucji bolszewickiej, bywał na wlecach i zebraniach, uczest niczył w manifestacjach i samosądach. W tym czasie niezrozumienie między matką a synem pogłębiało się. Cezary z ekscytacją opowiadał o wydarzeniach, w których uczestniczył, za chwycał się dążeniami rewolucjonistów, a kiedy Barykowa nie popierała głoszonych teori -denerwował się, krzyczał i zarzucał jej brak zrozumienia najprostszych spraw. Matka coraz częściej milczała, a czasem nawet potakiwała, by nie drażnić syna.
Cezary, jak wcześniej ojciec, stał się głową rodziny i decydował o najważniejszych sprawach. na przykład o wydaniu rodzinnego majątku rewolucjonistom. Ale to matka dbała o rodzinę, narazała swoje życie, by zdobyć jedzenie. Z czasem syn dostrzegł, że się postarzała, coraz trudniej było jej wykonywać codzienne obowiązki, dlatego zaczął jej pomagać. Trudne do-świadczenia sprawiły, że dojrzał i zmienił swoje zachowanie wobec niej.
•Po śmierci matki, kiedy pozostał sam, toczył w myślach długie dyskusje z nią, przekonywał do idei rewolucyjnych, rozmyślał o niej i tak naprawdę dopiero wtedy docenił jej miłość i poświęcenie.
• Ponowne spotkanie ojca z synem było pełne czułości, Cezary czuł się szczęśliwy, że ma bli-ską osobę i decyduje się na podróż do Polski, o której opowiadał mu ojciec. Jednak podczas drogi Cezary czuł się rozdarty - jednej strony pociągały go tłumy ludzi, spotkania, wiece, z drugiej odczuwał obowiązki względem ojca. Posłuszeństwo i uległość wobec Seweryna walczyły z niezależnością i chęcią decydowania o sobie i swoim życiu. Nie potrafił jednak opuścić schorowanego ojca i ostatecznie podporządkował się jego woli, uparcie szukając sposobów, by dotrzeć do Polski.
• Do ojczyzny rodziców Cezary dotarł jednak samotnie (Seweryn zmarł w czasie podróży). Przekraczając granicę i trafiając do polsko-żydowskiego miasteczka, czuł się rozczarowany i oszukany przez ojca. Zamiast szklanych domów zobaczył rozpadające się budynki i wszech-ogarniającą biedę.
Radykalne zmiany, jakich bohater doświadczył w dzieciństwie i wczesnej młodości, utrata rodziców w młodym wieku spowodowały, że Baryka sam poszukiwał zasad, którymi nalezy się kierować. Popełniał liczne błędy, ale też zdobywał kolejne doświadczenia, które sprawiły, że zmienił się i dojrzał.
Podsumowanie
Rodzice odgrywają bardzo ważną rolę w życiu dziecka, kształtują jego osobowość, ale po-winni też uczyć go niezależności i podejmowania własnych decyzji. Rodzice nie mogą uchro-nić swoich dzieci od wszelkich niebezpieczeństw i błędów. Dobre relacje między rodzicami i dziećmi to takie, które sprawiają, że dziecko jest w stanie wypracować sobie autonomię
Utopijny i realny obraz rzeczywistości. Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst
Wprowadzenie
Od zaranía dziejów ludziom towarzyszą marzenia o życiu bez trosk wśród szczęśliwego spo łeczeństwa. Niestety są one nierealne, a obraz rzeczywistości bardzo odbiega od tej wizji Utopia to mi zonka, nierealny pomysł. Pojęcie to odnosi się również do koncepcji idealnego ustroju społecznego oraz utworu literackiego opisującego idealne państwo i szczęśliwe społeczeństwo.
Kontrast między utopijnym i realnym obrazem rzeczywistości może służyć uwypukleniu problemów do rozwiązania, jak również skłonić do refleksji na temat pożądanych kierunków rozwoju danej społeczności.
• Kontekst: Motyw utopil pojawia się w wielu tekstach literackich już od starożytności, jednak do spopularyzowania utopijnej wizji państwa przyczynił się przede wszystkim Thomas More. W swoim dziele Utopia dowodził, że brak własności í równa dystrybucja dótor wyeliminowa łyby jakiekolwiek konflikty.
W literaturze polskiej propagatorem utopijnej wizji i państwa był Ignacy Krasicki. Jego dydak tyczna powieść Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki to dzieło, w którym wszyscy miesz kańcy wyspy Nipu, na którą trafia tytułowy bohater, są równi sobie i żyją w pełnej harmonii. Nie ma tam zbrodni ani zepsucia moralnego.
Rozwinięcie
•W Przedwiośniu Stefana Żeromskiego utopijna wizja pojawia się za przyczyną opowieści Se weryna Baryki, który, chcąc przekonać syna do wyjazdu, opowiada mu o szklanych domach. To wizja odnosząca się do postępu i sprawiedliwości społecznej.
Seweryn opowiada Cezaremu o ich dalekim kuzynie, który przyczynił się do stworzenia nowoczesnego społeczeństwa i nowej cywilizacji. Dzięki swoim zdolnościom i wykorzysta niu naturalnych uwarunkowań, zaczął budować domy ze szkła. Ich zaletą było to, że jeden budynek powstawał w ciągu trzech czy czterech dni. Dodatkowo szklane domy były tanie łatwe w utrzymaniu czystości. Co ważne, w fabryce produkującej szkoło nie dochodziło do strajków, ponieważ była ona własnością pracowników, techników i artystów.
Seweryn twierdzi, że szklane domy odmieniły oblicze Polski, chociaż jeszcze nie wszystkie idee zostały zrealizowane. Należy bowiem wprowadzić jeszcze powszechną elektryfikację i zadbać o edukację zdrowotną społeczeństwa.
Cezary początkowo nie dowierza ojcu, zadaje mu pytania, wyraża wątpliwości, ale z czasem zaczyna pragnąć ujrzeć to miejsce szczęśliwości.
• Pierwsze zetknięcie z rzeczywistością jest dramatyczne - po przekroczeniu granicy Cezary trafia do miasteczka polsko-żydowskiego, brzydkiego i brudnego. Patrzy na rozwalające się budynki, odrapane lepianki, błotniste ulice, dzieci bawiące się w kałużach i błocie. Czuje ogromne rozczarowanie i rozgoryczenie. Nieżyjącemu ojcu zadaje w myślach pytanie: Gdzież są twoje szklane dony?
Również kolejne doświadczenia uświadamiają mu bolesną prawdę: Polska to kraj zaniedba
ny, pelen kontrastów i konfliktów społecznych.
Wizja szklanych domów uosabia marzenia kolejnych pokoleń Polaków o odzyskaniu ojczyzny I szczęśliwym życiu w odrodzonej Polsce. Rzeczywistość była jednak inna,
Podsumowanie
Konfrontacja nierzeczywistych wyobrażeń ze stanem faktycznym jest przyczyną rozgo ryczenia i zalu. Sprawia, że człowiek czuje się oszukany i pozbawiony złudzeń, Nie potra fi tez zaakceptować istniejącego stanu rzeczy. Taka konfrontacja może też spowodować, ze człowiek w dalszym życiu będzie kierował się racjonalnymi przesłankami, a nie uciekal w świat marzeń.
geneza
Stefan Žeromski uznawany był w dwudziestoleciu międzywojennym za duchowego patrona odbudowy niepodległej ojczyzny, za sprawą twórczości zaangażowanej społecznie i ożywionej działalności publicystycznej. Wydana w 1924 r. powieść Przedwiośnie zawierała syntezę jego przemyśleń dotyczących kształtu odzyskanej pan stwowości, a utwór natychmiast stał się przedmiotem zarówno zachwytów, jak i gorących ideowych dyskusji. W zamy šle Zeromskiego losy Cezarego Baryki miały być kontynuowane w powieści Wiosna, jednak prace nad nią przerwała śmierć pisarza w 1925 r
Utwór został napisany i wydany w 1924 r. Stanowi ukoronowanie ostatniego okresu twórczości pisarza. Z jego publikacją związany był szereg nieporozumień czytelniczych, określanych czasem nawet mianem skandalu. Otóż niezwłocznie po ukazaniu się „Przedwiośnia” w prasie radzieckiej pojawiły się entuzjas tyczne artykuły, sławiące Żeromskiego jako „zwolennika i piewcę rewolucji” Sam autor musiał prosto-wać błędną interpretację swojego utworu: Oświadczam krótko, iż nigdy nie byłem zwolennikiem rewo-lucji, czyli mordowania ludzi przez ludzi z racji rzeczy, dóbr, pieniędzy. We wszystkich swych pismach, a w Przedwiośniu najdobitniej, potępiałem rzezie i kaźnie bolszewickie. Nikogo nie wzywałem na drogę komunizmu, ale za pomocą tego utworu literackiego usiłowałem, o ile to jest możliwe, zabiec drogę komu nizmowi, ostrzec, przerazić, odstraszyć.
Przedwiośnie jako powieść inicjacyjna
Powieść Žeromskiego jest historią dojrzewania głównego bohatera, które przypadło na okres przełomowych wy-darzeń historycznych. W tej trudnej rzeczywistości kształtowały się osobowość i tożsamość Cezarego, a on sam określał swoje relacje z innymi ludźmi, przeżywał miłosne rozterki, szukał miejsca, które mógłby nazwać swoim. Jednocześnie uwikłał się w wewnętrzne konflikty moralne, nie mogąc pogodzić patriotyzmu z rewolucyjną ideolo-gią, wygód i rozkoszy życia z obowiązkiem obrony skrzywdzonych i poniżonych. Otwarte zakończenie utworu nie daje odpowiedzi, jakim, w efekcie, człowiekiem stanie się młody Baryka, pozostawiając interpretację jego zachowania i domysły na temat jego dalszych losów wyobraźni czytelnika
Negatywny obraz rewolucji
Žeromski obrazuje w powieści krwawe wydarzenia, które wstrząsnęły Baku - rodzinnym miastem Cezarego - w trak-cie rewolucji październikowej w 1917 r. oraz podczas następujących po niej okupacji miasta przez Turków i walk etniczno-religijnych pomiędzy Ormianami i Azerami. Pisarz obnażył w ten sposób mechanizm rewolucji, wskazał, że nie tylko jest ona narzędziem „sprawiedliwości dziejowej”, lecz także niesie tragiczne skutki, liczne ofiary, pod-syca konflikty, daje przyzwolenie na podłość, okrucieństwo i rozlew krwi. Baryka nigdy nie zapomniał krwawych scen, jakich był świadkiem w Baku, ale gdy w Nawłoci umarła Karolina - pozostał niewzruszony, jakby wojna z jej okrucieństwem, a przed wojną widoki dostrzeżone w rewolucjach bakińskich wyziębiły w nim wrażliwość na sprawy tragiczne”. Poprzez ten narratorski komentarz Żeromski zasugerował, że przemoc związana z rewolucją wypaczyła nie tylko życie społeczeństw, ale również psychikę jednostek biorących w niej udział
Projekty odrodzonego państwa
Przedwiośnie to ważny głos w dyskusji nad kształtem nowego niepodległego państwa. Žeromski skonfrontował Cezarego z trzema wizjami Polski: utopijną wizją szklanych domów jego ojca, Seweryna Baryki; idealistyczną, ale podpartą realistycznym planem propozycją Szymona Gajowca oraz rewolucyjną koncepcją Antoniego Lulka. Pisarz starał się zachować obiektywizm, każdą z idei poddając krytyce i nie utożsamiając się jednoznacznie z żadną z nich (choć część własnych poglądów powiązał z ideą powolnych reform Szymona Gajowca). Autor nie dawał prostych recept na problemy świeżo ukształtowanego państwa, ale podkreślał wagę ozdrowienia i odbudowy kraju w duchu sprawiedliwości społecznej. Tytuł utworu nawiązuje więc metaforycznie do sytuacji Polski po 1918 r., która - jak zamarznięta ziemia przed wiosną - wymagała wysiłku i pracy, by wydać w przyszłości obfity plon
Gatunek literacki: powieść polityczna.
Cechu gatunku widoczne w utworze
Powieść polityczna to odmiana powieści, w której najważniejszą rolę odgrywają idee polityczne. W „Przed wiośniu wydarzenia polityczne stanowią bardzo ważne tło dla ukazania etapów rozwoju głównego bohatera. Utwór zawiera dyskusje na tematy polityczne i ma charakter polemiczny wobec niektórych idei
Cezary Baryka
syn Seweryna i Jadwigi, chłopiec urodzony i wychowany w Baku, Jako jedynak był rozpieszczony. Początkowo był spokojny, układny, dobrze się uczył, po wyjeździe ojca na wojnę zaczął sprawiać ogromne kłopoty wychowawcze. Inteligentny, atrakcyjny młody mężczyzna, wzbudzający zain teresowanie kobiet, jednak w relacjach z nimi bardzo niedojrzały, koncentrujący się na akcji utworu dojrzewa do roli świadomego obywatela, zatroskanego o los Polski.
Seweryn Baryka
ojciec Cezarego. Pracował w przemyśle naftowym w Baku. W 1914 r. został powołany na front. Gdy wrócił do Baku, jego żona już nie żyła. Opowiadając synowi o Polsce szklanych domów, nakłania go do wyjazdu a do ojczyzny, która właśnie odzyskała niepodległość
Jadwiga Barykowa
matka Cezarego, zakochana w swoim jedynaku. Nie potrafi sprawować nad nim kontroli pod nieobecność męża. W czasie rewolucji bolszewickiej bardzo trudno jest jej utrzymać siebie i syna. Zostaje skierowana do ciężkich robót w porcie i tam umiera, nie doczekawszy się powrotu męża.
Szklane domy”
stworzona przez Seweryna Barykę wizja upragnionej ojczyzny jako kraju dostatku, sprawiedliwości społecznej, równości i praworządności. Jest to utopijne, niemożliwe do zrealizowania marzenie o Polsce idealnej, z którym ostro kontrastuje rzeczywistość odrodzonego państwa. Słowo dom” staje się symbolem ojczyzny, szklany” sugeruje jej czystość (fizyczną i moralną), przejrzystość, jawność i uczciwość w życiu politycznym i społecznym.
Problematyka i główne przesłanie
Powieść ukazuje sytuację Polski po odzyskaniu niepodległości. Przedstawia się ona w sposób katastro-falny: zniszczenia wojenne, szalejąca inflacja, kłopoty gospodarcze, kryzys, bezrobocie, strajki. Po prze kroczeniu granicy Cezary obserwuje nędzę społeczną, brud i zaniedbanie. Stan ten kontrastuje z dostat-nim, beztroskim, sielankowym wręcz życiem mieszkańców dworku w Nawloci. Życie w nim ogniskuje się wokół sytych posiłków i blahych rozmów, o infantylizacji mieszkańców świadczą używane przez nich zdrobnienia: Wojciunio, Maciejunio. Widoczne kontrasty podkreślają problem niesprawiedliwości spo-łecznej w kraju.
Szczególnie ostro ten stan gospodarczy i społeczny jawi się oczom przybysza z zewnątrz, jakim jest Cezary Baryka. Z początku, przybywając do Polski, przeżywa rozczarowanie i niechęć do kraju, o którym marzyli jego rodzice. Stopniowo jednak zaczyna czuć się jego obywatelem, co ukazane jest w części drugiej, kiedy bohater bierze udział w wojnie z bolszewikami, a przede wszystkim w trzeciej, gdy usilnie domaga się znalezienia rozwiązań palących problemów społecznych.
Cezary doskonale zdaje sobie sprawę z tego, iż tych rozwiązań nie przyniesie rewolucja. Głosi ona hasła, które stanowią jedynie przykrywkę dla żądzy mordu i chęci wzbogacenia się. Dlatego nie ulega propagandzie komunistycznej, a kiedy na zaproszenie Lulka uczestniczy w zebraniu partyjnym, ma od-wagę wytknąć bezsens głoszonych argumentów. Cezary zdaje sobie jednak sprawę z tego, że zdespe rowani robotnicy łatwo mogą dać posłuch lewicowym dernagogom.
Przeciwna opcja polityczna, jaką reprezentuje Gajowiec prawicowy polityk, również nie prze konuje Cezarego. Ma on za złe rządowi powolne tempo reform, nieudolność i troskę o własne korzyści, która, jak mówi, może być przyczyną kolejnej utraty niepodległości. Bohater w trzeciej części utworu jawi się jako rozdarty między poglądami Lulka i Gajowca. Rewolucyjnym dążeniom komunisty Żeromski przeciwstawia ewolucyjne poglądy przedstawiciela rządu. Baryka z żadnym z nich do końca nie może się zgodzić, poszukuje swojej drogi, a także dobrej drogi dla państwa, z którym zaczyna się utożsamiać.
Tej drogi Cezary nie odnajduje Żeromski nie wskazuje gotowych, łatwych rozwiązań. Być może takich nie ma. Cała powieść, a szczególnie jej ostatnia scena, jest adresowanym do rządu polskiego ostrzeżeniem przed komunizmem. Ów „wiatr od wschodu” może zagrozić młodemu parństwu. Jeżeli nie zostanie zrobione wszystko dla poprawy losu najuboższych, przyłączą się oni do komunistów. Sytuacja w państwie wymaga zmian, ale bohater nie chce, by były to zmiany rewolucyjne, siejące jedynie znisz czenie.
W toku akcji powieści czytelnik obserwuje dojrzewanie głównego bohatera. Z rozkapryszonego wręcz okrutnego, skupionego na sobie i swoich potrzebach dziecka, jakie poznajemy w części pierwszej, staje się on młodzieńcem, nadal jeszcze nastawionym na branie i korzystanie z życia, jak to jest ukazane w części drugiej. Podczas pobytu w Nawloci nawiązuje niedojrzałe relacje z dwiema, a właściwie trzema kobie-tami, każdą z nich w jakiś sposób wykorzystując i krzywdząc. Pośrednio staje się także winnym śmierci jednej z nich - Karoliny. W części trzeciej jednak, po doznaniu osobistych rozczarowań, przeżyciu wielu wzruszeń i tragedii, Cezary zaczyna widzieć coś więcej niż tylko siebie i myśleć o innych ludziach. Przejmuje się losem najbiedniejszych warstw społecznych i domaga się reform, które ten los by popra wiły.
Hipolit Wielosławski
przyjaciel Cezarego, poznany w czasie wolny polsko-bolszewickiej, w której obaj biorą udział. Cezary ratuje rannemu Hipolitowi życie, ten odwdzięcza się mu, zapraszając go do rodzinnego majątku - Nawłoci.
Wanda Okszyńska
szesnastoletnia, mało bystra dziewczyna, niezdolna nauczyć się tabliczki mnożenia. Została wysłana przez matkę do majątku Wielosławskich, zarządzanego przez jej wuja, by choć na jakiś czas zeszła z oczu ojcu, który gniewał się na mało zdolną do nauki córkę. Jedyną umiejęt-nością, którą panna Wanda posiadła, była gra na fortepianie. Stała się ona jej pasją. Odkąd pewnego razu Cezary zagrał z nią na cztery ręce utwór Liszta, Wanda zakochała się w nim bez pamięci. Wiele razy śledziła jego i Karolinę, przeżywając męki zazdrości. Po śmierci Karoliny została aresztowana pod zarzu-tem otrucia rywalki, ale wypuszczono ją z braku dowodów zbrodni.
Karolina Szarłatowiczówna
sierota, cioteczna siostra Hipolita, mieszka w Nawloci, w czasie rewolucji bolszewickiej utraciła swe dobra ziemskie na Ukrainie. Zakochana w Cezarym, umiera, naj-prawdopodobniej otruta strychniną przez Wandę Okszyńską.
Antoni Lulek
kolega Cezarego ze studiów medycznych w Warszawie. Ideowiec, komunista, nie-nawidzący Polski. Jest zagorzałym zwolennikiem rewolucji, marzy o tym, by Polska została przyłączona do Związku Sowieckiego. Budzi antypatię.
Laura Kościeniecka
wdowa, właścicielka sąsiadującego z Nawłocią majątku Leniec. Dojrzała, bardzo atrakcyjna kobieta. Ma narzeczonego, Władysława Barwickiego, za którego zamierza wyjść dla, jak mówi, uregulowania długów. Nawiązuje bardzo namiętny romans z Cezarym, wprowadzając mło-dzieńca w intymne tajniki relacji męsko-damskich. Oboje przez długi czas zwodzą Barwickiego. Ten jednak w końcu orientuje się w sytuacji. Ostatecznie Laura wychodzi za swojego narzeczonego.
Szymon Gajowiec
młodzieńcza miłość matki Cezarego; stary kawaler, obecnie urzędnik w mini-sterstwie. Mieszka w Warszawie, po przyjeżdzie Cezarego do stolicy udziela mu schronienia, daje pracę, zaprzyjaźnia się z nim przez wzgląd na pamięć Jadwigi. Reprezentuje poglądy prawicowe - jest wro-giem rewolucji. Drogę do polepszenia sytuacji w Polsce upatruje w gruntownych reformach.
Przedwiośnie
słowo to pojawia się w zdaniu rozpoczynającym opis życia Cezarego w Polsce oraz w ostatniej scenie powieści (Był pierwszy dzień przedwiośnia). W ten sposób tworzy się klamra kompozycyjna, w którą ujęte są losy głównego bohatera w ojczyźnie jego rodziców. Tytuł powieści jest wieloznaczny. Podstawowe jego znaczenie określa porę roku poprzedzającą wios
nę. Pora ta kojarzy się z dużą ilością topniejącego śniegu, z zalegającym ulice błotem, a więc brudem, szarością, nędzą. W takiej scenerii rozgrywały się wspomniane istotne momenty akcji utworu. Słowo przedwiośnie można odnosić również do kreacji głównego bohatera, który swoje „przedwiośnie prze żywa w Nawłoci. Wkracza tam bowiem w progi życia dorosłego, nawiązując intymny kontakt z Laurą. Owa inicjacja nie oznacza jednak pełnej dojrzałości Cezarego, który podobnie jak w części pierwszej, jawi się jako rozkapryszone dziecko, myślące jedynie o własnych potrzebach i zachciankach. Najgłębsza i naj-istotniejsza wymowa tytułu odnosi się jednak do problematyki społeczno-politycznej odrodzonego pań-stwa polskiego. O przedwiośniu” Polski mówi Szymon Gajowiec, tłumacząc rozgorączkowanemu Baryce, że na poprawę sytuacji w kraju potrzeba czasu, że nie da się wszystkiego zrobić od razu, że refor-my muszą potrwać. Kraj przez 123 lata skuty był mrozem niewoli, dlatego Gajowiec mówi o „zamar-zniętej roli, na którą wychodzą Polacy, próbujący brać się do własnego pługa, pewnie że nieumiejętnymi rękami. Społeczeństwo i rząd polski muszą niejako od nowa nauczyć się gospodarować na swoim, za-rządzać swoją ojczyzną, podnosić ją z wieloletniego upadku i zaniedbania. Jest to praca trudna i długo-trwała. Jednak nie beznadziejna: Ale wierzymy, że doczekamy się jasnej wiosenki naszej. Żeromski używa tutaj języka ezopowego, języka szyfru, służącego przez lata niewoli poetom i pisarzom do ukrywania patriotycznych treści przed cenzurą. W języku tym słowo „wiosna” oznaczało wyzwolenie. Pisarz daje do zrozumienia, że mimo iż Polska jest już krajem wolnym, to stan, w jakim się znajduje, nie pozwala jeszcze w pełni się cieszyć tą wolnością, mówić o prawdziwym jej rozkwicie, o „wiośnie”: To dopiero
przedwiośnie nasze.
„Wiatr od wschodu”
metafora określająca nadciągające zza wschodniej granicy zagrożenie komunizmem. Rozprzestrzenia się on jak zaraza, roznoszony przez wiatr.
Geneza
Przedwiośnie, ukończone we wrześniu 1924 r., jest powieścią zrodzoną z niepokojów Żeromskiego o przyszłość młodego państwa. Pisarz chciał pokazać obraz współczesnej mu Polski, a jednocześnie przedstawić najważniejsze problemy, z jakimi zmagało się polskie społeczeństwo. Zeromski ujawnił swoje wątpliwości dotyczące sprawiedliwości i wolności klas, obawy związane z przyszłością, ukazał równiez swój stosunek do teraźniejszości.
Tytuł
Tytuł powieść ma znaczenie dosłowne i metaforyczne. Dosłownie oznacza porę roku - czas pomiędzy zimą i wiosną, kiedy śnieg topnieje, pojawiają się błotniste roztopy, a przyroda bardzo powoli budzi się do życia. To właśnie w czasie przedwiośnia Cezary przekracza granicę i przyjeżdza do kraju swoich rodziców. Przedwiośnie w znaczeniu metaforycznym dotyczy sytuacji społeczno-ekonomicznej Polski Polska powoli budzi się do życia, odradza po latach niewoli. Wkroczyła w etap przejściowy, w którym ścierają się ze sobą różne propozycje, idee i programy dotyczące przyszłości państwa. Tytuł mozna tez odnieść do postaci Cezarego Baryki. Przedwiośnie to etap życia bohatera - czas, kiedy jako mężczyzna staje u progu dojrzałego życia.
Problematyka
Przedwiośnie to powieść polityczna, w której Zeromski diagnozuje sytuację, w jakiej znalazło się młode państwo. Ukazuje polskie społeczeństwo, które nie potrafi wykorzystać wolności, nie radzi sobie z wy-zwaniami, które ona stawia, Główny bohater utworu, Cezary Baryka, to człowiek poszukujący własnej tożsamości, próbujący odnaleźć swoje miejsce w nowej rzeczywistości, w kraju swoich rodziców. Czy telnik obserwuje proces dojrzewania bohatera do roli świadomego obywatela i Polaka. W Przedwiośniu pisarz przedstawia trzy programy odbudowy Polski (propozycje uzdrowienia kraju) poddaje je pod rozwagę współczesnemu sobie społeczeństwu.
Świat przedstawiony
Czas
Miejsce
Narracja
Akcja powieści trwa 10 lat. Rozpoczyna się w 1914 r., kiedy wybucha I wojna światowa. a kończy się w 1924 r.
Wydarzenia rozgrywają się w róznych miejscach w Rosji (np. Baku, Moskwa) i w Polsce (np. Warszawa, Nawłoć, Chłodek, Odolany). Nie wszystkie miejsca zostały przez Zerom skiego opisane z taką samą dokładnością. Niektóre przedstawia bardzo szczegółowo (Baku), o innych ledwie wspomina (Moskwa)
Narracja w Przedwiośniu jest niejednorodna, w każdej części powieści ukształtowana inaczej. W części wstępnej (Rodowód) narracja prowadzona jest w sposób bardzo tra dycyjny narrator jest wszechwiedzący (auktoriainy), przedstawia losy rodziny Baryków w Baku. W kolejnej części (Szklane domy) widoczna jest podwójna perspektywa narracyj na. Wszechwiedzący narrator dopuszcza do głosu narratora personalnego, który patrzy na świat oczami Cezarego lub jego matki. Narracja personalna prowadzona z perspektywy Cezarego dominuje w kolejnej części (Nawłoć). Narrator widzi świat od wewnątrz, tak, jak
Cezary Baryka młody człowiek, Polak urodzony 1900 r. w Baku, buntownik, uczestnik rewolucji, po przyjeżdzie do Polski student medycyny i uczestnik wojny polsko-bolszewickiej Cezary to bohater szukający swojej tożsamości, wraz z nabywaniem życiowych doświadczeń uczący się wrażliwości od powiedzialności.
Seweryn Baryka ojciec Cezarego, Polak zamieszkały w Baku, zajmujący wysokie stanowisko w rosyj skiej spóice naftowej. Uczestnik I wojny światowej. Opowiedział Cezaremu historię o szklanych domach.
Jadwiga Baryka - matka Cezarego, Polka mieszkająca w Baku, kobieta, która nie potrafiła odnaleźć się w.rosyjskiej rzeczywistości, tęskniła za ojczyzną, rozpamiętywala dawną miłość (Szymona Gajowcal. Po wyjeżdzie męża swoje życie poświęciła Cezaremu.
Szymon Gajowiec - w młodości kochał matkę Cezarego, pracuje w ministerstwie skarbu, patriota, snujący plany zreformowania kraju (program Gajowca).
Hipolit Wielosławski - przyjaciel Cezarego Baryki, pochodzi z bogatej rodziny ziemiańskiej, poznali się w czasie wojny z bolszewikami, gdy Cezary uratował mu zycie.
Antoni Lulek - student prawa i kolega Cezarego, komunista, zwolennik rewolucji
