Przesłanie Pana Cogito - Zbigniew Herbert Flashcards
Przesłanie Pana Cogito - Zbigniew Herbert
Idź dokąd poszli tamci do ciemnego kresu
po złote runo nicości twoją ostatnią nagrodę
idź wyprostowany wśród tych co na kolanach
wśród odwróconych plecami i obalonych w proch
ocalałeś nie po to aby żyć
masz mało czasu trzeba dać świadectwo
bądź odważny gdy rozum zawodzi bądź odważny
w ostatecznym rachunku jedynie to się liczy
a Gniew twój bezsilny niech będzie jak morze
ilekroć usłyszysz głos poniżonych i bitych
niech nie opuszcza ciebie twoja siostra Pogarda
dla szpiclów katów tchórzy – oni wygrają
pójdą na twój pogrzeb i z ulgą rzucą grudę
a kornik napisze twój uładzony życiorys
i nie przebaczaj zaiste nie w twojej mocy
przebaczać w imieniu tych których zdradzono o świcie
strzeż się jednak dumy niepotrzebnej
oglądaj w lustrze swą błazeńską twarz
powtarzaj: zostałem powołany – czyż nie było lepszych
strzeż się oschłości serca kochaj źródło zaranne
ptaka o nieznanym imieniu dąb zimowy
światło na murze splendor nieba
one nie potrzebują twego ciepłego oddechu
są po to aby mówić: nikt cię nie pocieszy
czuwaj – kiedy światło na górach daje znak – wstań i idź
dopóki krew obraca w piersi twoją ciemną gwiazdę
powtarzaj stare zaklęcia ludzkości bajki i legendy
bo tak zdobędziesz dobro którego nie zdobędziesz
powtarzaj wielkie słowa powtarzaj je z uporem
jak ci co szli przez pustynię i ginęli w piasku
a nagrodzą cię za to tym co mają pod ręką
chłostą śmiechu zabójstwem na śmietniku
idź bo tylko tak będziesz przyjęty do grona zimnych czaszek
do grona twoich przodków: Gilgamesza Hektora Rolanda
obrońców królestwa bez kresu i miasta popiołów
Bądź wierny Idź
treść
Pan Cogito, czyli człowiek myślący”, prezentuje przemyślenia i refleksje filozoficzne oraz etyczne samego Herberta. Przesłanie… jest zbiorem wskazań moralnych i etycznych dla człowieka pragnącego odnaleźć się w dzisiejszym świecie, poszukującego trwałych wartości. W wierszu dominuje ton rozkazujący, nakaz będący jednak raczej imperatywem moralnym. Pan Cogito naucza, jak należy postępować, by móc zachować godność, szacunek do siebie samego, by czuć się człowiekiem prawym. Jest to poszukiwanie drogi życia, niełatwej i bez-kompromisowej, wymagającej wielu wyrzeczeń: „idź wyprostowany wśród tych co na kola-nach (…) / bądź odważny gdy rozum zawodzi bądź odważny (…) / i nie przebaczaj zaiste nie w twojej mocy przebaczać w imieniu tych których zdradzono o świcie”. Trzeba być odważnym i wiernym wyznawanym zasadom, nawet w obliczu poniżenia i śmierci: „Bądź wierny Idź”
Problematyka i główne przesłanie
Wiersz porusza temat postaw ludzkich. Wprowadza zagadnienia etyki, heroizmu. Pokazuje zło świata oraz tragizm i piękno człowieka moralnego. Podejmuje problem walki z każdą formą zniewolenia czło-wieka.
GENEZA TOMU PAN COGITO
Przesłanie Pana Cogito to utwór zamykający tom poezji pod tytułem Pan Cogito. Tym sa mym wiersz staje się niejako podsumowaniem całości. Zbiór ten można uznać za przełomowy w twórczości Herberta. Wykreowany w nim bohater zaczął być traktowany jako alter ego autora. Tom zawiera 26 utworów związanych z tytułowym bohaterem. Postać Pana Cogito zaczęła się pojawiać w pierwszych szkicach poetyckich Herberta już w latach 1965-1966, kie-dy autor przebywał w Wiedniu. Zarys zbioru powstał w latach 1970-1971, gdy poeta wykładał literaturę europejską na California State College [Kalifornia stejt kolydż), natomiast gotowy tom wierszy ukazał się w Warszawie w roku 1974. Krótko po publikacji w języku polskim został przetłumaczony na siedem języków obcych i odniósł duży sukces za granicą.
KIM JEST PAN COGITO?
Pan Cogito to postać nawiązująca do maksymy Kartezjusza: Cogito ergo sum (myślę, więc jestem). To oznacza, że Pan Cogito jest intelektualistą, człowiekiem, który ma rozwiniętą po-trzebę poznawania świata i snucia refleksji, zarówno tych filozoficznych, jak i tych związanych z codziennością. W jego etos wpisane są: wykształcenie, oczytanie, erudycja, obcowanie z dziełami sztuki, zainteresowanie spra-wami publicznymi, znajomość świata, a także racjonalizm, krytycyzm, wątpienie, poszukiwanie prawdy i niezależność intelektualna. Pan Cogito nie jest jednak postacią pomniko-wą, czasem wydaje się wręcz nieudacznikiem, bo wszystko poddaje analizie, hamletyzuje, jest zbyt wrażliwy i słaby, by walczyć o swoje. Nie potrafi odnaleźć się w świecie, w któ rym siła decyduje o wygranej, cierpi egzystencjalnie, mając świadomość swej niemocy, popada w marazm, nieobcy mu jest konformizm.
Alter ego
Postać literacka utoż-samiana z autorem.
Filozofia Kartezjusza
główne założenia
Można podać w wątpli-wość poznanie zmysłowe i oparte na tej podstawie rozumowanie.
• Niepodważalne jest jedynie myślenie, które zakłada istnienie myślą-cego ja.
KONTEKSTY HISTORYCZNY I POLITYCZNY
Przesłanie Pana Cogito jest jednym z najbardziej znanych i najczęściej cytowanych wierszy Herberta. Ta duża popularność wynika zarówno z wysokiego poziomu artystycznego oraz ogromnej siły wyrazu tekstu, jak i z jego szczególnego powiązania z polską historią - walką o wolność i rodzącym się ruchem związkowym Solidarność. Ten programowy utwór Herberta. manifest etyczny i poetycki co zostało zasygnalizowane już w tytule utworu - stał się w sposób symboliczny odezwą, apelem o charakterze patriotycznym i moralnym
PAN COGITO
Dostrzega rozdźwięk między kulturą a naturą, które wciąż walczą, by zająć w jego życiu pierwsze miejsce.
Jest idealistą jak Don Kichot, chce naprawiać świat, czasem jednak pragnie wygody niczym prostaczek Sancho Pansa.
Czuje dyskomfort, bo wie, że zdradza ideały, nie żyje tak, jak zakładał, nie przypomina herosów, o których czytał w wielkich dziełach.
Jest sentymentalny, uwikłany w wiele zależności, nie potrafi odciąć się od swych korzeni, mimo że wtedy życie byłoby łatwiejsze.
Nieobcy jest mu zwykły strach przed bólem, ułomnością, chorobą. Zastanawia się, jak go oswoić, choć to mu się nie udaje.
Boryka się z lękiem egzystencjalnym, bezsensem, depresją. Stara się stworzyć w swoim domu azyl, gdzie nie będą docierać złe myśli.
Zdaje sobie sprawę, że jest ofiarą kultury masowej. Wie, że żyje w świecie, w którym liczą się sensacja, plotki, a także epatowanie okrucieństwem.
Pan Cogito ob-serwuje w lustrze swoją twarz
O dwóch nogach Pana Cogito
Bread Cogito zamyka się
Pan Cogito myśli o powrocie do rodzinnego miasta
Pan Cogito rozmy-śla o cierpieniu
Przepaść Pana Cogito
Pan Cogito czyta gazetę
O POSTAWIE WYPROSTOWANEJ
W Przesłaniu Pana Cogito Herbert przedstawił zbiór nakazów, które wynikają z wzorców i po-staw utrwalonych w wielowiekowej kulturze europejskiej. Osoba mówiąca w wierszu wspomina bohaterów z eposów sumeryjskiego i greckiego, średniowiecznych chansons de geste [szansą de zest) czy starożytnych mitów w celu sformułowania uniwersalnych zasad moralnych człowieka wyprostowanego - czyli takiego, który w każdych okolicznościach pragnie za-chować swoją godność. Herbert odwołuje się do wzniosłych ideałów: odwagi, honoru, cnoty i szlachetności. Wskazuje, jak należy się zachować w sytuacji wyboru, zwłaszcza wtedy, gdy nie można liczyć na wdzięczność sobie współczesnych i nagrodę za poświęcenie. Herbert umieszcza swego bohatera w świecie pełnym sprzeczności. Wynikają one z przyjęcia per-spektywy właściwej dla filozofii egzystencjalnej: zmierzamy do nicości, nasza walka skazana jest na przegraną, a głos broniący wartości z pewnością zostanie zagłuszony. Wszystko to potęguje wrażenie absurdu ludzkiej egzystencji. Z tej perspektywy wszelkie antynomie tracą swój sens, ponieważ w życiu nie liczy się osiąganie celu, lecz zachowanie jednostki, która walczy ze swoimi słabościami, hartuje ducha, dąży do zdobycia dobrej sławy, zachowuje postawę wyprostowaną.
