Deszcz jesienny - Leopold Staff Flashcards
Deszcz jesienny - Leopold Staff
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny
I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny,
Dżdżu krople padają i tłuką w me okno…
Jęk szklany… płacz szklany… a szyby w mgle mokną
I światła szarego blask sączy się senny…
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny…
Wieczornych snów mary powiewne, dziewicze
Na próżno czekały na słońca oblicze…
W dal poszły przez chmurną pustynię piaszczystą,
W dal ciemną, bezkresną, w dal szarą i mglistą…
Odziane w łachmany szat czarnej żałoby
Szukają ustronia na ciche swe groby,
A smutek cień kładzie na licu ich miodem…
Powolnym i długim wśród dżdżu korowodem
W dal idą na smutek i życie tułacze,
A z oczu im lecą łzy… Rozpacz tak płacze…
To w szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny
I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny,
Dżdżu krople padają i tłuką w me okno…
Jęk szklany… płacz szklany… a szyby w mgle mokną
I światła szarego blask sączy się senny…
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny…
Ktoś dziś mnie opuścił w ten chmurny dzień słotny…
Kto? Nie wiem… Ktoś odszedł i jestem samotny…
Ktoś umarł… Kto? Próżno w pamięci swej grzebię…
Ktoś drogi… wszak byłem na jakimś pogrzebie…
Tak… Szczęście przyjść chciało, lecz mroków się zlękło.
Ktoś chciał mnie ukochać, lecz serce mu pękło,
Gdy poznał, że we mnie skrę roztlić chce próżno…
Zmarł nędzarz, nim ludzie go wsparli jałmużną…
Gdzieś pożar spopielił zagrodę wieśniaczą…
Spaliły się dzieci… Jak ludzie w krąg płaczą…
To w szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny
I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny,
Dżdżu krople padają i tłuką w me okno…
Jęk szklany… płacz szklany… a szyby w mgle mokną
I światła szarego blask sączy się senny…
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny…
Przez ogród mój szatan szedł smutny śmiertelnie
I zmienił go w straszną, okropną pustelnię…
Z ponurym, na piersi zwieszonym szedł czołem
I kwiaty kwitnące przysypał popiołem,
Trawniki zarzucił bryłami kamienia
I posiał szał trwogi i śmierć przerażenia…
Aż, strwożon swym dziełem, brzemieniem ołowiu
Położył się na tym kamiennym pustkowiu,
By w piersi łkające przytłumić rozpacze,
I smutków potwornych płomienne łzy płacze…
To w szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny
I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny,
Dżdżu krople padają i tłuką w me okno…
Jęk szklany… płacz szklany… a szyby w mgle mokną
I światła szarego blask sączy się senny…
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny…
Nastrój
Określone zabarwienie uczuciowe nadawane całe-mu dziełu literackiemu lub danemu fragmentowi, np. opisowi, monologowi lirycz-nemu (nastrój: pogodny, ra-dosny, smutny, nostalgicz-ny, dekadericki, grozy itp.
DZIEŃ DUSZY - MŁODOPOLSKIE NASTROJE
W roku 1903 ukazał się tom poezji Leopolda Staffa Dzień duszy, w którym znacznie wyraźnie niż w poprzednim zbiorze wybrzmiały nastroje dekadenckie, a nawet katastroficzne (Upadek Oprócz ních zaczynają się też pojawiać pierwsze zwiastuny nowych tendencji: poszukiwania harmonii i głębokiej humanistycznej prawdy o człowieku (Nienazwany, Wędrówka wesołego pielgrzyma, Dzień pracy). Drugi tom wierszy Staffa jest jednak przede wszystkim kontynuacją poetyki młodopolskiej, w której dominują motywy smutku, pesymizmu i znużenia otaczającym światem. Przykładem takiego utworu jest Deszcz jesienny
Sylabotonizm
System wersyfikacyjny charakteryzujący się stałą liczbą sylab w wersie oraz stałą liczbą regularnie rozłożonych akcentów. Istnieje wiele typów wierszy sylabotonicznych; wybór określonego rodzaju wier-sza wpływa w znaczący sposób na rytmikę, tempo I nastrój danego utworu.
BUDOWANIE PEJZAŻU DEKADENCKIEGO
Odwołania do jesiennej aury w wierszu służą ukazaniu przeżyć wewnętrznych osoby mówią cej. Jest to przykład typowego dla poezji młodopolskiej zabiegu psychizacji krajobrazu. Elementami budującymi nastrój są poetyka impresjonistyczna, symbolizm, synestezja oraz wyraźna muzyczność wiersza, osiągnięta m.in. za pomocą licznych środków fonetycznych oraz wersýfikacyjnych (sylabotonizm). Dzięki zastosowaniu tych elementów poecie udało się oddać bogactwo odczuć osoby mówiącej. Ten wykreowany za pomocą środków poetyckich nastrój przygnębienia i żalu możemy określić jako pejzaż dekadencki
treść
Utwór oddaje dekadencką atmosferę smutku, które wywołuje padający deszcz,
W wierszu pojawiają się symboliczne obrazy związane ze śmiercią, z samotnością i lękiem. Zostają pogrzebane idealy, młodzieńcze marzenia, umiera ktoś bliski, przez ogród (symbol duszy) przechodzi smutny szatan i go niszczy.
Jesienny pejzaż i refleksje podmiotu lirycznego odzwierciedlają stan duszy pogrą-żonej w zwątpieniu, doświadczającej pustki i bezsensu istnienia.
Nastrój monotonii oddaje zrytmizowana forma wiersza, która współtworzą:
jednakowa liczba sylab i równo rozłożone akcenty (wiersz sylabotoniczny);
współdźwięczność uzyskana dzięki powtarzalności tych samych dźwięków: O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny / I pluszcze jednaki, miaro-wy, niezmienny (instrumentacja głoskowa, onomatopeje);
liczne powtórzenia: „deszcz dzwoni, deszcz dzwoni”;
refren: „O szyby deszcz dzwoni…”.
treść
Wiersz można odbierać jako typowy przykład liryki nastrojowo-refleksyjnej, a więc wyrastającej z modernistycznej uczuciowości (poczucie kryzysu kultury, zwątpienia w sys temy filozoficzne i religijne, pesymizm i rozpacz).
Składa się z trzech strof przedzielonych monotonnie brzmiącym refrenem (muzyczność utworu), za pomocą którego poeta zdaje się naśladować szum jesiennego deszczu. W strofach opisuje natomiast trzy obrazy, o wyrażnie dekadenckim charakterze. Mamy tu: „snów mary powiewne… odziane w łachmany szat czarnej żałoby”, które „W dal idą na smutek i życie tula cze”, pogrzeb i pożar, w wyniku którego zginęło kilkoro dzieci, wreszcie pejzaż duszy pod-miotu lirycznego ogród, przez który przeszedł szatan, a zniszczywszy go, usiadł na kamien-nym pustkowiu i płacze z rozpaczy. Obrazy przypominają wizje senne. Całość przepełniona jest nastrojem smutku, przygnębienia, nudy, typowo dekadenckim poczuciem bezsensu, końca, żalu za czymś, co miało przyjść, ale nie nadeszło i już nigdy nie nadejdzie („Szczęście przyjść chciało, lecz mroków się złękło, / Ktoś chciał mnie ukochać, lecz serce mu pękło). W świecie utworu płacze nawet szatan, który staje się towarzyszem człowieka w nieszczęściu. Uzyskanie opisanych wyżej efektów było możliwe dzięki zastosowaniu odpowiednich środ-ków stylistycznych. Przede wszystkim onomatopei, która tu przybrała rozmiar calego refrenu. Wiersz jest silnie zrytmizowany, a z powodu nagromadzenia głosek sz, cz, dz, dż, s poeta uzy-skal efekt szumu jesiennego deszczu, statyki, powolności, monotonii. Staff sięgnął też po cały arsenal środków impresjonistycznych. Starał się uchwycić nastrój chwili, więc nie nazwał go, a jedynie zasugerował za pomocą dźwięków, barw i ruchu. Wszystko jest przy tym niejasne, zamglone, widać jedynie kontury, zarysy: dal jest szara i mglista, mary snów podążają w nią powolnym, szarym, długim korowodem; wspomnienie pogrzebu jest odległe, podobnie jak wspomnienie kogoś, kogo się kiedyś kochało, ogród duszy podmiotu lirycznego również jest szary, przysypany popiołem, pusty. Poeta ukazuje w wierszu świat pogrążony w marazmie. apatii, pustce, szarości, nieprzyjazny człowiekowi, świat zatopiony w strugach deszczu. Utwór może być także interpretowany jako wyraz stanu psychicznego podmiotu lirycznego i wtedy staje się pejzażem wewnętrznym (psychizacja krajobrazu), obrazem duszy dekadenta.
Utwór reprezentujący typową dla modernizmu postawę pesymizmu i melancholii oraz charaktery styczną dla epoki nastrojowość. Monotonnie uderzający w okno deszcz kreuje w świadomości pod miotu lirycznego emocjonalne obrazy, w których został zastosowany efekt psychizacji krajobrazu oraz typowe dla modernizmu motywy uwypuklające przygnębiający nastrój.
