Rehabilitacja - Wisława Szymborska Flashcards
Rehabilitacja - Wisława Szymborska
Korzystam z najstarszego prawa wyobraźni
i po raz pierwszy w życiu przywołuję zmarłych,
wypatruję ich twarzy, nasłuchuję kroków,
chociaż wiem, że kto umarł, ten umarł dokładnie.
Czas własną głowę w ręce brać
mówiąc jej: Biedny Jorik, gdzież twoja niewiedza,
gdzież twoja ślepa ufność, gdzież twoja niewinność,
twoje jakośtobędzie, równowaga ducha
pomiędzy nie sprawdzoną a sprawdzoną prawdą?
Wierzyłam, że zdradzili, że niewarci imion,
skoro chwast się natrząsa z ich nieznanych mogił
i kruki przedrzeźniają, i śnieżyce szydzą
- a to byli, Joriku, fałszywi świadkowie.
Umarłych wieczność dotąd trwa,
dokąd pamięcią się im płaci.
Chwiejna waluta. Nie ma dnia,
by ktoś wieczności swej nie tracił.
Dziś o wieczności więcej wiem:
można ją dawać i odbierać.
Kogo zwano zdrajcą ten
razem z imieniem ma umierać.
Ta nasz nad zmarłymi moc
wymaga nierozchwianej wagi
i żeby sąd nie sądził w noc,
i żeby sędzia nie był nagi.
Ziemia wre a to oni, którzy są już ziemią,
wstają grudka po grudce, garstka obok garstki,
wychodzą z przemilczenia, wracają do imion,
do pamięci narodu, do wieńców i barw.
Gdzież moja władza nad słowami?
Słowa opadły na dno łzy,
słowa, słowa niezdatne do wskrzeszania ludzi,
pis martwy jak zdjęcie w blasku magnezji.
Nawet na pół oddechu nie umiem ich zbudzić
ja, Syzyf przypisany do piekła poezji.
Idą do nas. I ostrzy jak diament
- po witrynach wylśnionych od frontu,
po okienkach przytulnych mieszkanek,
po różowych okularach, po szklanych
mózgach, sercach cichutko tną.
treść
W wierszu poetka zawarła problem ludzkiej egzystencji na tle ważnych wydarzeń histo-rycznych. Utwór pochodzi z tomu Wołanie do Yeti (1957). Rok wcześniej miały miejsce tragiczne wydarzenia czerwcowe w Poznaniu oraz październikowe na Węgrzech. Właśnie do węgierskiego zrywu antykomunistycznego nawiązała Szymborska w Rehabilitacji, cho-ciaż, ze względów cenzuralnych, słowa „Węgry”, „październik” czy „rewolucja” nie pojawiają się w utworze ani razu. Wiersz traktuje o krzywdzie, jakiej doznają ludzie, która na zawsze pozostawia trwały ślad w ich pamięci i duszy. Poetka odwołuje się tu do całej spuścizny literackiej i kulturowej naszej cywilizacji: do mitologii greckiej („ja, Syzyf przypisany do pie-kła poezji”) oraz do Szekspira („Biedny Jorik” - bohater jednego z monologów Hamleta). Podmiot liryczny prowadzi monolog skierowany do nieżyjącego od lat Jorika, podkreślając całą jego ufność i niewinność. Z utworu przebija smutna refleksja nad zagubieniem i znikomością człowieka w świecie. Słowem kluczem wydaje się być w tym przypadku wieczność” rozumiana jako dar, który można otrzymać od drugiego człowieka, ale można też utracić: Umarłych wieczność dotąd trwa, / dokąd pamięcią się im placi./(…) Dziś o wieczności więcej wiem: / można ją dawać i odbierać. Człowiek ma ogromną siłę, može niszczyć i tworzyć legendy, jest jednocześnie bezbronny wobec historii i czasu, jaki nieustannie upływa w pro-cesie istnienia świata. Ludzie walczący z sowiecką interwencją byli w komunistycznych środkach masowego przekazu nazywani bandytami, mordercami i zdrajcami, odmawiano im wszelkiej czci i godności. Pisze o tym Szymborska Kogo nazwano zdrajcą - ten razem z imieniem ma umierać”.
