Rozdziobią nas kruki, wrony - Stefan Żeromski Flashcards
plan wydarzeń
Wędrówka Szymona Winrycha do Nasielska.
Pojawienie się oddziału rosyjskiego wojska.
Prośby Winrycha o litość.
Śmiertelne zranienie Winrycha przez Rosjan.
Zastrzelenie jednego z koni przez żołnierzy.
Przeszukanie rannego i zabranie części broni przez Rosjan.
Śmierć Winrycha.
Złamanie nogi przez ocalałego konia.
Pojawienie się kruków i wron.
Nadejście chłopa.
Zabranie ubrań i broni.
Próba zabicia rannego konia.
Zabranie wozu przez chłopa.
Powrót chłopa i zdjęcie skóry z martwego zwierzęcia.
Ukrycie ciał Winrycha i konia w dole kartoflanym.
Oczekiwanie na śmierć drugiego konia.
Ranny koń nad mogiłą Winrycha. źródło: https://poezja.org/wz/interpretacja/3924/Rozdziobia_nas_kruki_wrony_plan_wydarzen
POWSTANIE STYCZNIOWE W ŻYCIU POKOLENIA ŻEROMSKIEGO
Po powstaniu, które wybuchło w 1863 r., nastała tzw. noc postyczniowa, czyli okres wzmo-żonych represji, które położyły się cieniem na życiu polskiej szlachty. Konieczność płacenia wysokich kontrybucji, walka o zachowanie majątków, rusyfikacja w szkołach - to wszystko spowodowało, że pamięć o zrywie narodowym zaczęła blaknąć. Odżyła dopiero pod koniec wieku XIX - powstanie było bowiem raną dla całego pokolenia pisarzy, którzy doświadczyli go w dzieciństwie lub młodości. Żeromski do problemu powstania wracał kilkakrotnie, m.in. w powieści Wierna rzeka z roku 1912.
GENEZA OPOWIADANIA
Rozdzióbią nas kruki, wrony… to utwór ogłoszony w pierwszym tomie opowiadań pisarza z 1895 r. Žeromski przebywał wtedy w Szwajcarii. Ze względu na temat, zakazany przez cenzurę w ówczesnym zaborze rosyjskim, pisarz opublikował utwór w Krakowie pod pseu-donimem Maurycy Zych. Opowiadanie, podejmujące problematykę powstania styczniowego i relacji chłopów z polską szlachtą, zostało entuzjastycznie przyjęte przez krytykę, ponieważ wpisywało się w ówczesne nastroje społeczne
WĄTEK CHŁOPSKI
Powstanie było zrywem szlacheckim. Ostatni naczelnik Romuald Traugutt chciał zaangażować do walk ludność wiejską, ale w marcu 1864 r. car wydał dekret uwłaszczeniowy, co słowodowało, że chłopi, otrzymawszy ziemię na własność, nie chcieli pomagać polskim panom Historycy jako główne przyczyny klęski wskazują kłótnie w obozie powstańców oraz brak współpracy z niższymi warstwami społecznymi. Powstanie pogłębiło podziały społeczne-chłopi, przez wieki zaniedbywani przez szlachtę, nie mieli poczucia przynależności do Polski
OPOWIADANIE MODERNISTYCZNE
Utwór Żeromskiego, choć napisany w konwencji realistycznej i naturalistycznej, zawiera również wiele elementów typowych dla literatury młodopolskiej. Naturalizm, dzięki któremu została zaprezentowana biologiczna strona śmierci, obnaża pełną zależność człowieka od na-tury i instynktów, a także atawistyczne odruchy wyzwolone przez wojnę - zarówno u rosyjskich żołnierzy, jak i polskiego chłopa. W opowiadaniu obecne są także impresjonistyczne obrazy rzeczywistości, które przedstawiają jesienny zmierzch na podmokłym poluza ich pomocą pisarz pokazuje brzydotę wojny, ale pośrednio mówi również o stanie duszy głównego bohate-ra. Dzięki psychizacji krajobrazu w opowiadaniu występuje także symbolizm-każdy niemal obraz może być interpretowany przenośnie. Sceny konania człowieka i konia mają natomiast charakter ekspresjonistyczny - skupiają się na przedstawieniu bólu, uczuć, silnych emocji.
ZNACZENIA SYMBOLICZNE W OPOWIADANIU
Opowiadanie Rozdzióbią nas kruki, wrony… przedstawia historię jednego powstańca, ale w sposób symboliczny mówi o losach wielu Polaków w czasie narodowego zrywu. Przypadek Winrycha skupia w sobie tragizm wszystkich walczących. Utwór Žeromskiego należy więc od czytywać jako wielką metaforę powstania i sytuacji narodu po jego klęsce. Jak zatem możemy interpretować agresywne czame ptaki, zapadającą noc, obraz głowy Winrycha oraz cierpienie rannego konia niemogącego się oswobodzić z zaprzęgu?
DEHEROIZACJA I OSKARŻYCIELSKI TΟΝ
Obraz brutalnie zamordowanego powstańca leżącego w błocie, a później zrzuconego wraz z martwym zwierzęciem do dołu to odwrócony topos bohatera narodowego i jego śmierci. Żeromski obnaża brzydotę wojny i podkreśla bezimienność ofiary powstańców. Brutalność opowiadania jest celowa - miała przemówić do wyobraźni czytelników i zachęcić ich do działania.
Tytuł
Tytuł jest aluzją do słów dawnej pieśni żołnierskiej Idzie żołnierz borem, lasem. Odsyła do jednej z opisanych w opowiadaniu scen rozdziobywania przez ptaki zwłok powstańca i jego konia. Ma również wymowę metaforyczną sugeruje unicestwienie naro-du, zapomnienie, podkreśla pesymistyczne przesłanie utworu
Opowiadanie
- utwór epicki niewielkich rozmiarów, zazwyczaj o jednowątkowej fabule i swobodnej kompozycji
Czas i okoliczności powstania
Opowiadanie opublikowano w 1894 r. we lwowskim dwutygo-dniku „Słowo Polskie”. Inspiracją do napisania utworu stały się doświadczenia dzieciństwa i młodości autora: patriotyczna at-mosfera domu rodzinnego (ojciec udzielał pomocy powstańcom styczniowym, wujowie należeli do leśnych oddziałów), obserwa-cje wyzysku chłopów przez szlachtę, toczące się wśród Polaków dyskusje na temat oceny powstania
problematyka
Śmierć powstańca i zachowanie chłopa są inspiracją do refleksji na temat przy-czyn klęski narodowego zrywu. Żeromski upatruje ich w braku solidarności między szlachtą a chłopami, w ich nierozbudzonej świadomości narodowej oraz w stosun-kach feudalnych opartych na wyzysku najuboższych. Chłop bezczeszczący ciało pol-skiego powstańca staje się symbolem obojętności ludu wobec sprawy narodowej. Naturalistyczny charakter opowiadania, szczególnie w opisach zachowania ptactwa i chłopa, eksponuje pesymistyczną wymowę utworu
Geneza
Debiutancki tom opowiadań Żeromskiego Rozdzióbią nas kruki, wrony… ukazał się w 1895 r. Znalazły się w nim utwory tematycznie związane z powstaniem styczniowym, co uwarunkowało decyzję pisarza o wydaniu zbioru w Krakowie pod pseudonimem Maurycy Zych (tym samym uniknął carskiej cenzury) Tytułowe opowiadanie ukazuje tragiczny wymiar powstania skazanego na klęskę i społeczne niezro zumienie, które wynikało z nędzy i nieomal animalistycznych warunków życia najuboższych. W swoim utworze Żeromski posłużył się stylem naturalistycznym, który wyodrębnił się w połowie XIX w. a roz winął w epoce modernizmu.
Tytuł
Dosłownie odnosi się do sytuacji, kiedy to stada wron | kruków szarpią ciało martwego powstarica na tle przygnębiającego jesiennego krajobrazu. Metaforycznie jest to pesymistyczna diagnoza przyszło ści narodu, w którym istnieje przepaść między stanami społecznymi, brakuje solidarności narodowej i wspólnych celów. Wielowiekowe winy szlachty wobec chłopstwa to przyczyna braku zaangażowania ludu w powstanie, źródło jego niskiej świadomości narodowej i wrogości wobec powstania uznawane go za parńskie”, szlacheckie (U3).
• Problematyka
Rozrachunek z powstaniem styczniowym sytuacją społeczną, która uwarunkowała jego klęskę Pisarz podkreśla zależność klęski powstania od wcześniejszej postawy szlachty wobec mas chłopskich spychanych do roli siły roboczej bez poczucia współodpowiedzialności za kwestie narodowe
Demitologizacja powstania styczniowego jako wspólnego zrywu całego narodu nędza cieminota chłopstwa wynikająca z wielowiekowego egoizmu stanowego szlachty.
Tragizm śmierci osamotnionego powstańca. Winrych ma świadomość klęski, jest zrezygnowans a jego samotna śmierć została odarta z patosu. Nikomu nie jest potrzebna, nic nie zmienia, nie stano wi odkupienia
Naturalistyczny opis śmierci. Narrator koncentruje się na fizjologicznej stronie śmierci powstańca.
drobiazgowo opisuje moment zabicia go przez Moskali, a następnie stada ptaków, które obsiadają zwłoki Nacisk zostaje położony na brutalność sceny przedstawionej w ciemnej tonacji Wydarzenia rozgrywają się na tle mrocznego, przesiąkniętego wilgocią i zimnem pejzażu.
Symboliczność w sposobie ukazywania powstania i powstańca. Samotny powstaniec symbolizuje
naród opuszczony w momencie próby przez stronnictwa dążące do ugody z zaborcą, natomiast stada kruków i wran można odnieść do zaborców dręczących Polaków pogrążonych w beznadziejnych dzia taniach. Symboliczna wymowa opowiadania jest pesymistyczna, nie pozostawia nadziei na zmianę
Świat przedstawiony
Czas
Akcja toczy się w 1864 r. w ostatnich dniach powstania styczniowego o świcie
Miejsce
Okolice między Nasielskiem a Miawą na Kielecczyźnie.
Narracja
Trzecioosobowy narrator drobiazgowo opisuje okoliczności śmierci Winrycha i bez-czeszczenie jego ciała przez ptactwo i chłopa. Posługuje się naturalistycznym opisem oraz ironią, która potęguje pesymistyczną wymowę utworu.
• Bohater
Przemycający broń dla swojego oddziału Andrzej Borecki posługujący się pseudonimem Szymon Winrych zdaje sobie sprawę z nieuchronności klęski powstania. Schwytany i zabity przez rosyjski oddział staje się łu pem tytułowych kruków i wron szarpiących jego ciało, które odpędza chłop odzierający zwłoki z nędznych resztek odzienia. Śmierć powstarica i losy jego szczątków stają się metaforą tragicznej sytuacji narodu po noszącego odpowiedzialność za wielowiekowe krzywdy jego najuboższych warstw. Los Winrycha stanowi metaforę losów wielu Polaków decydujących się na zryw narodowowyzwolerńczy (U 1, 2, 4,5%
