Raport z oblężonego Miasta - Zbigniew Herbert Flashcards
Raport z oblężonego Miasta - Zbigniew Herbert
Zbyt stary żeby nosić broń i walczyć jak inni –
wyznaczono mi z łaski poślednią rolę kronikarza
zapisuję – nie wiadomo dla kogo – dzieje oblężenia
mam być dokładny lecz nie wiem kiedy zaczął się najazd
przed dwustu laty w grudniu wrześniu może wczoraj o świcie
wszyscy chorują tutaj na zanik poczucia czasu
pozostało nam tylko miejsce przywiązanie do miejsca
jeszcze dzierżymy ruiny świątyń widma ogrodów i domów
jeśli stracimy ruiny nie pozostanie nic
piszę tak jak potrafię w rytmie nieskończonych tygodni
poniedziałek: magazyny puste jednostką obiegową stał się szczur
wtorek: burmistrz zamordowany przez niewiadomych sprawców
środa: rozmowy o zawieszeniu broni nieprzyjaciel internował posłów
nie znamy ich miejsca pobytu to znaczy miejsca kaźni
czwartek: po burzliwym zebraniu odrzucono większością głosów
wniosek kupców korzennych o bezwarunkowej kapitulacji
piątek: początek dżumy sobota: popełnił samobójstwo
N. N. niezłomny obrońca niedziela: nie ma wody odparliśmy
szturm przy bramie wschodniej zwanej Bramą Przymierza
wiem monotonne to wszystko nikogo nie zdoła poruszyć
unikam komentarzy emocje trzymam w karbach piszę o faktach
podobno tylko one cenione są na obcych rynkach
ale z niejaką dumą pragnę donieść światu
że wyhodowaliśmy dzięki wojnie nową odmianę dzieci
nasze dzieci nie lubią bajek bawią się w zabijanie
na jawie i we śnie marzą o zupie chlebie i kości
zupełnie jak psy i koty
wieczorem lubię wędrować po rubieżach Miasta
wzdłuż granic naszej niepewnej wolności
patrzę z góry na mrowie wojsk ich światła
słucham hałasu bębnów barbarzyńskich wrzasków
doprawdy niepojęte że Miasto jeszcze się broni
oblężenie trwa długo wrogowie muszą się zmieniać
nic ich nie łączy poza pragnieniem naszej zagłady
Goci Tatarzy Szwedzi hufce Cesarza pułki Przemienienia Pańskiego
kto ich policzy
kolory sztandarów zmieniają się jak las na horyzoncie
od delikatnej ptasiej żółci na wiosnę przez zieleń czerwień do zimowej czerni
tedy wieczorem uwolniony od faktów mogę pomyśleć
o sprawach dawnych dalekich na przykład o naszych
sprzymierzeńcach za morzem wiem współczują szczerze
ślą mąkę worki otuchy tłuszcz i dobre rady
nie wiedzą nawet że nas zdradzili ich ojcowie
nasi byli alianci z czasów drugiej Apokalipsy
synowie są bez winy zasługują na wdzięczność więc jesteśmy wdzięczni
nie przeżyli długiego jak wieczność oblężenia
ci których dotknęło nieszczęście są zawsze samotni
obrońcy Dalajlamy Kurdowie afgańscy górale
teraz kiedy piszę te słowa zwolennicy ugody
zdobyli pewną przewagę nad stronnictwem niezłomnych
zwykłe wahanie nastrojów losy jeszcze się ważą
cmentarze rosną maleje liczba obrońców
ale obrona trwa i będzie trwała do końca
i jeśli Miasto padnie a ocaleje jeden
on będzie niósł Miasto w sobie po drogach wygnania
on będzie Miasto
patrzymy w twarz głodu twarz ognia twarz śmierci
najgorszą ze wszystkich – twarz zdrady
i tylko sny nasze nie zostały upokorzone
1982
treść
Wiersz powstał w czasie stanu wojennego i jest apelem o zachowanie godnej postawy w okresie, w którym etyka i moralność człowieka zostały wystawione na próbę. Przymiotnik „oblężony” należy odnosić do sytuacji, jaka zapanowała w Polsce w latach 1981-1984 (stan wojenny); miało wtedy miejsce przerwanie życia kulturalnego, internowanie wielu pisarzy i artystów, zawieszenie działalności wszystkich związków twórczych, zamknięcie redakcji pism literackich. Podmiot liryczny jawi się w Raporcie… jako kronikarz usiłujący opisać sytu-ację obrońców Miasta. Stara się być chłodny i obiektywny, ale właśnie taka postawa sprzyja ujawnieniu straszliwej ironii historii, mechanizmów politycznych i zjawisk społecznych. Herbert opisuje wahania „oblężonych” (walczyć do końca czy pójść na ugodę), ich cierpie nia (internowanie, strata bliskich, upokorzenie), bunt przeciwko ingerencjom radzieckim w sprawy polskie. Odsłania też kulisy historycznych wydarzeń, pisze o ojcach sprzymie-rzeńców za morzem”, aliantach, którzy zdradzili obrońców Miasta już w czasie drugiej Apokalipsy” (II wojny światowej). Walka oblężonych może zakończyć się klęską i wygnaniem, pozostanie im wtedy godność, tożsamość narodowa i honor, które należy zachować, nawet wobec przemocy i zdrady.
geneza utworu
Wiersz był reakcją poety na stan wojenny w Polsce. Tekst powstał na początku 1982 r., o czym informuje umieszczona pod nim data, i od razu ukazał się w „Zapisie” - czasopiśmie „drugiego obiegu. W 1983 г. znalazł się w tomiku „Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze wydanym przez Instytut Literacki w Paryżu. Oficjalnie na krajowym rynku wydawniczym pojawił się dopiero w 1992 г.
Problematyka i główne przesłanie
W utworze przedstawiony jest obraz Miasta, mogący symbolizować cywilizację zachodnioeuropejską, ojczyznę, Polskę, a także małą ojczyznę. To miejsce, które ciągle zmaga się z barbarzyńcami i jest zagro-żone utratą podmiotowości, tożsamości.
Poeta sugeruje, że problem istnieje co najmniej od czasów Gotów, czyli od początku naszej ery, ale jego nasilenie nastąpiło w XX wieku. To w ustrojach totalitarnych widzi szczególne zagrożenie dla war-tości ogólnołudzkich i dziedzictwa europejskiego.
Wiersz można odczytywać przez pryzmat konkretnych wydarzeń związanych z dziejami naszego kraju. Piszący podkreśla, że oblężenie trwa od jakiegoś czasu, może więc oznaczać zabory (przed dwustu laty), II wojnę światową (wspomniany wrzesień) nazywaną tu drugą Apokalipsą, konferencję teherańską i jałtańską, gdy nas zdradzili […] nasi byli alianci.
Może wiązać się też z okresem komunizmu w PRL-u. Na czasy współczesne momentowi pisania wiersza wskazują napomknienia dotyczące prześladowania Tybetańczyków w Chinach, próby wywal czenia własnego państwa przez Kurdów, interwencja radziecka w Afganistanie (rozpoczęta w 1978 r.). Najwięcej sugestii dotyczy jednak okresu stanu wojennego: mowa jest o grudniu, internowaniach, wew-nętrznych sporach na temat walki lub ugody, o proteście przeciwko ingerowaniu Związku Radzieckiego, rzekomego sprzymierzeńca ze wschodu, w sprawy polskie (odparliśmy/ szturm przy bramie wschodniej zwanej Bramą Przymierza), o prywacie (kupcy), o przysyłanych z Zachodu paczkach żywnościowych i bezsilnych głosach potępienia komunistycznego režimu.
Autor zauważył, że opisane sytuacje to doświadczenia typowo polskie, trudne do zrozumienia przez Zachód. Podkreślił: nie przeżyli długiego jak wieczność oblężenia, a więc nie wiedzą nawet,
Ważny w utworze jest obraz obrońców, ich odczucia. Znajdują się oni w sytuacji tragicznej, trwają mimo poczucia osamotnienia i niezrozumienia, nie mają szans na zwycięstwo, ale walczą w imię wierno ści wartościom, godności, zachowania tożsamości. W takim kontekście wymowa utworu jest pozytywna: idea jest niezniszczalna tak długo, dopóki żyje ostatni jej obrońca. Autor podkreśla, że jeśli nawet ginie zbiorowość lub dochodzi do wielkiej katastrofy, wartości można ocalić dzięki pamięci jednostek.
Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną możliwość odczytania utworu jako uniwersalną przy powieść o człowieku, którego otacza zło.
