Miejsce - Andrzej Stasiuk Flashcards
Miejsca ważne w życiu człowieka. Omów zagadnienie na podstawie Miejsca Andrzeja Stasiuka. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Wprowadzenie
Miejsce to przestrzeń, która kształtuje nasz charakter, osobowość, wartość. Każda przestrzeń jest inna i co innego nam oferuje. Są miejsca, do których chętnie wracamy, odbywamy do niech senty. mentalne pielgrzymki, są one skarbnicą naszych wspomnień, tożsamości, pamięci, więzi z rodzing czy jakąś wspólnotą.
• Stawiam tezę: W życiu człowieka są tereny szczególnie dla niego ważne, które są „Piękne i czyste jak pierwsze kochanie” (Pan Tadeusz) i znalazły trwałe miejsce w jego sercu.
Część argumentacyjna: Miejsce Andrzeja Stasiuka
• Bohater-narrator Andrzej podróżuje po miejscowościach Beskidu Niskiego i opisuje ten rejon z po-czątku lat 90. dwudziestego wieku. Opowieści galicyjskie, wśród których znajduje się opowiadanie Miejsce, są dla autora pretekstem do rozważań o historii i ludziach. Wspomniane opowiadanie rze-czywiście dotyczy miejsca, gdzie kiedyś stała cerkiew we wsi zamieszkałej przez Łemków. Ludność w ramach akcji Wisła” została po wojnie w 1947 r. przesiedlona, a cerkiew przeniesiona do mu zeum. Narrator przygląda się pozostałym po mieszkańcach Kresów Wschodnich śladom, odtwarza ich dzieje. Cerkiew odgrywała bardzo ważną rolę wśród dawnych kresowian. To oni ją przeszło 200 lat temu zbudowali, dbali o nią. Tu koncentrowało się ich życie duchowe, tu się modlili, tu odbywały się chrzty i pożegnania zmarłych. Cerkiew była dla mieszkańców miejscem świętym, uosabiającym najważniejsze wartości, opokę tradycji i tożsamości jednostkowej oraz wspólnotowej.
Andrzej opisuje współczesne wydarzenia, których był świadkiem. W to miejsce powracają starzy ludzie, wysiedleni 50 lat temu przez komunę. Modłą się, wspominają z rozrzewnieniem minione lata, odtwarzają w pamięci losy wsi i jej mieszkańców. Sparalizowany mężczyzna, przywieziony tu przez rodzinę, bo pragnął zobaczyć przed śmiercią to miejsce, mówi o nim w czasie teraźniejszym, tak jakby nic się tutaj nie zmieniło. Wieś już nie istnieje, wokół rozciągają się lasy, a po cerkwi zo-stała naga ziemia, ale historia tego miejsca żyje w pamięci byłych mieszkańców. W ruinę popadły materialne wyroby ludzi, pochłania je natura, jednak w miejscu tym została jego historia. Tu czas się zatrzymał. W przestrzeń tę jest wpisana pamięć o 200 latach dziejów kresowian, których symbolem
jest puste miejsce po cerkwi, miejsce ciągle ożywające w pamięci przybywających tu turystów. Miejsce Stasiuka jest opowiadaniem o upływającym czasie, o przemijaniu. Jak się jednak oka-zuje, są takie tereny ważne w życiu człowieka, będące połączeniem różnych czasów, wyobrażeń, panoramą wspomnień i pamięci.
• Kontekst literacki
Miejsca ważne w życiu człowieka to te, które mają duże znaczenie w jego biografii, kształtują go jednostkowo i wspólnotowo, decydują o tym, kim jest, o jego tożsamości. Dla tytułowego bohatera dramatu Kordian Juliusza Słowackiego takich miejsc było kilka. Ten cierpiący na ból istnienia, romantyczną chorobę wieku bohater nie widzi sensu swojej egzystencji i podejmuje nieudaną próbę samobójczą. Aby zmyć z siebie to kainowe znamię, poznać świat i znaleźć cel życia, wyrusza w podróż po Europie. Każdy etap tej podróży do konkretnego miejsca odciśnie na nim piętno i doprowadzi do przemiany owładniętego apatią, żyjącego marzeniami i wyobra-żeniami bohatera w bojownika narodowej sprawy. Kordian będzie w Londynie, w Dover, w Rzy mie, w Watykanie i na szczycie Mont Blanc. Londyn przekona go o kulcie i sile pieniądza, skała Szekspira o fałszu literackich światów, willa pod Rzymem o miłości za pieniądze, a Watykan o geopolitycznych układach.
Miejsca te stały się dla Kordiana szczególne wažne i istotne w jego dojrzewaniu. Młodzieniec od-krywa swoje dorosłe życie, traci złudzenia i idealistyczne wyobrażenia o świecie, cywilizacji, wierze literaturze. Ta wędrówka do miejsc, które silnie oddziałały na jego dalsze losy, umożliwiła przemia-nę bohatera. Zdobyte w tych miejscach doświadczenia w curriculum vitae Kordiana były szczególnie wyeksponowane jako przestrzenie, które zdeterminowały jego koleje życia. Na szwajcarskim szczy cie Mont Blanc, będącym kulminacją, esencją silnych osobistych przeżyć doznanych w wymienio nych wcześniej miejscach, bohater przeobraża się w nowego Winkelrieda. Odnalazł sens i cel życia - został poetą-wodzem, ratującym własny naród, odnalazł w sobie siłę do realizacji zamierzeń.
Gdyby Kordian nie był w tych miejscach, najprawdopodobniej melancholia, weltschmerz, nie-moc zawładnęłyby jego naturą. Dzięki tym miejscom odnalazł wartości, które nadały jego egzysten-cji logikę i sens.
Inne konteksty literackie
Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego
Pan Tadeusz Adama Mickiewicza
Podsumowanie
Życie człowieka jest wędrówką do miejsc zapisanych i utrwalonych w pamięci. Miejsce, z którym dana osoba czuje się związana, które darzy szczególnym uczuciem, silnie oddziałuje na jej osobo wość i na jej los.
Jaką wartość dla człowieka ma pamięć o przeszłości? Omów zagadnienie na podsta-wie Miejsca Andrzeja Stasiuka. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.,
Wprowadzenie
Człowiek posiada zdolność utrwalania przeszłości. Wspomnienia mogą odnosić się do wy-darzeń, sytuacji ważnych dla jednostki, ale mogą dotyczyć też historii istotnej dla danej społeczności czy narodu.
Teza: Pamięć o przeszłości kształtuje człowieka i wpływa na postrzeganie przez niego rze-czywistości.
Rozwinięcie
•Miejsce Andrzeja Stasiuka to opowiadanie, w którym narrator przedstawia historię nieist-niejącej już cerkwi przeniesionej do skansenu. Była ona ważnym elementem jednoczącym społeczność Łemków zamieszkujących tereny Beskidu Niskiego.
Pamięć o przeszłości sprawia, że potomkowie tych, którzy zostali przymusowo wysiedleni, powracają, by jeszcze raz pomodlić się przed zbutwiałym ołtarzem i zobaczyć miejsce, które jest symbolem społeczności i wiąże się ze sferą sacrum.
Pamięć o przeszłości jest potrzebna człowiekowi do zbudowania poczucia bezpieczeń-stwa i przynależności, zakorzenienia w świecie. To ona kształtuje człowieka, dlatego ludzie często powracają do miejsc znanych z dzieciństwa i młodości. Świadczy o tym zachowanie sparalizowanego starca, który przed śmiercią pragnął ujrzeć jeszcze raz cerkiew, w której został ochrzczony. W jego pamięci pozostał też obraz dawnej wsi - jadąc na wozie, wska-zywał miejsca, w których dawniej stały domy, wymieniał nazwiska ich byłych mieszkańców. Nieistniejąca wieś została utrwalona w jego pamięci.
Miejsce po dawnej cerkwi wzbudza zainteresowanie turysty, który postrzega ją jako ciekawy obiekt warty zachowania. Dla narratora jest punktem wyjścia do snucia refleksji na temat życia i dążeń dawnych budowniczych, wartości, które wyznaczały bieg ich życia. W jego opowieści pojawia się też nostalgia za dawnym światem. Natomiast dla rozproszonej spo-łeczności łemkowskiej to sfera sacrum, określająca ich tożsamość.
Kontekst: Pamięć o tragicznej przeszłości może powodować nieufność i być przyczyną bra-ku porozumienia. W Weselu Stanisława Wyspiańskiego pamięć o tragicznych wydarzeniach z czasów rabacji galicyjskiej, kiedy to chłopi, podburzeni przez władze zaborcze, napadali na dworki szlacheckie, plądrowali i zabijali, nie pozwala na nawiązanie autentycznych relacji. Inteligencja obawia się, że podobne wydarzenia mogą się powtórzyć, postrzega chłopów Jako ludzi impulsywnych, skłonnych do bijatyki. Pamięć o rabacji tkwi również w świadomości chłopów, przypominając, że nigdy nie było jedności między panami a stanem chłopskim,
Strach i wzajemne pretensje kładą się cieniem na współczesnych relacjach, a ludzie nie potrafią sobie w pełni zaufać, nie są w stanie zjednoczyć się we wspólnym działaniu na rzecz ojczyzny.
Podsumowanie
Pamięć o przeszłości - zarówno prywatnej, jaki i rozumianej szerzej-historii grupy etnicz-nej, narodu- jest bardzo ważna, stanowi budulec do tworzenia teraźniejszości i przyszłości. Pozwala na wyciąganie wniosków, unikanie błędów i kształtowanie rzeczywistości w zgodzie z samym sobą i zasadami ważnymi dla społeczności, wśród której się żyje. Czasami jednak staje się obciążeniem i nie pozwala człowiekowi przezwyciężyć towarzyszących mu lęków.
Geneza utworu
Utwór ukazał się w zbiorze „Opowieści galicyjskich” z 1995 r. Stasiuk opisywane miejsca znał z autopsji. Pracował przez jakiś czas we wsi lemkowskiej Czarne jako stróż cerkwi greckokatolickiej z 1783 r. w 1993 r. rozebrano ją i przewieziono do skansenu w Nowym Sączu.
Opowiadanie Miejsce pochodzi ze zbioru Opowieści galicyjskie, który został wydany w 1995 r. To zbiór 15 opowiadań o prowincjonalnej Galicji i jej mieszkańcach, opowieść o miejscu zapomnianym przez Boga ludzi. Cykl ten można czytać jako jedną opowieść, zbudowaną z lužno powiązanych części-obrazków zzycia mieszkańców Beskidu Niskiego. Czytelnik sam może zdecydować, na którym bohaterze czy temacie skupi swoją uwagę, to od odbiorcy zależy więc niejako ostateczny kształt opowieści
Gatunek literacki: opowiadanie.
Cechy gatunku widoczne w utworze
Utwór jest krótką jednowątkową opowieścią pierwszoosobowego narratora. Dialogi są szczątkowe i sta-nowią ramy kompozycyjne. Podstawą tekstu są opisy miejsca i związane z nim refleksje. Autor posługuje się prozą poetycką
Narrator
człowiek wykształcony, o bogatej wyobraźni i refleksyjnej naturze, uważny i wrażliwy obser-wator. Chętnie rozmawia z ludźmi i wysłuchuje ich historii.
osoba związana z miejscem, w którym znajdowała się cerkiew, wracająca pamię cią do przeszłości
Turysta
mężczyzna ciekawy świata, pragnący uwiecznić miejsce na zdjęciach
człowiek nieprzywiązujący wagi do miejsca, w którym się znalazł, emocjonalnie obojętny
Problematyka i główne przesłanie
Pisarz podkreślił nierozerwalny związek budynku (tu: obiektu sakralnego) z miejscem jego powstania. Charakter budowli związany jest z ludźmi: z jej twórcami i użytkownikami. Po latach trwale wpasowuje się w otoczenie i staje się częścią natury, która zaczyna go przenikać: światłem, powietrzem, wiatrem, wilgocią. Autor pokazuje, że upływ czasu w pewnym stopniu niszczy budowlę - sprawia, że pochyła się ona jak stary człowiek, ale tak jak on zyskuje zarazem dostojność. Udowadnia, jak ważne są świątynie, trwające przez wieki, dla tych rzuconych przez historię lub los w różne strony świata. Budowle te są często jedynym rozpoznawalnym po latach obiektem, miejscem „oswojonym.
Przeniesienie cerkwi w przestrzeń muzeum jest smutnym znakiem czasu. Według pisarza powstają w ten sposób obiekty jednowymiarowe, bez duszy. A zabranie budowli z jej „odwiecznego miejsca” pozbawia ludzi ich korzeni i wspomnień.
Przy okazji filozoficznych, kulturowych i socjologicznych rozważań autor nawiązuje do historii Polski: cerkiew powstała w Galicji w czasach zaborów, uległa zniszczeniu po wysiedleniu po wojnie miejscowej ludności przemocą lub podstępem.
Warto zwrócić uwagę na opis cerkwi, utrwalony w wyobraźni pisarza. Wspomniane są: ikonostas z głównymi obrazami Chrystusa, Matki Bożej, świętego Mikołaja oraz świętych Dymitra i Adama, prez-biterium, babiniec (część cerkwi wydzielona dla kobiet), nawa, kopuła z krzyżem. Upływający czas odsłania gliniane klepisko pod podłogą, przekrzywia ołtarz, ujawnia próchniejące belki pod cienką warstwą tynku.
Problematyka
Opowiadanie Miejsce koncentruje się na problemie pamięci. Autor przedstawił proces zapominania miejsc kultu, które są ważne dla ludzi należących do starszego pokolenia.
Tytuł
Tytuł utworu podpowiada, na czym ma się skupić uwaga czytelnika. To miejsce w przestrzeni, z jednej strony konkretny fragment świata, z drugiej coś nieuchwytnego, niematerialnego, istniejącego tylko w świadomości ludzi.
