Oda do młodości - Adam Mickiewicz Flashcards
Adam Mickiewicz Oda do młodości
Bez serc, bez ducha, — to szkieletów ludy!
Młodości! dodaj mi skrzydła!
Niech nad martwym wzlecę światem
W rajską dziedzinę ułudy:
Kędy zapał tworzy cudy,
Nowości potrząsa kwiatem
I obleka w nadziei złote malowidła!
Niechaj, kogo wiek zamroczy,
Chyląc ku ziemi poradlone czoło,
Takie widzi świata koło,
Jakie tępemi zakreśla oczy.
Młodości! ty nad poziomy
Wylatuj, a okiem słońca
Ludzkości całe ogromy
Przeniknij z końca do końca!
Patrz na dół — kędy wieczna mgła zaciemia
Obszar gnuśności zalany odmętem:
To ziemia!
Patrz, jak nad jej wody trupie
Wzbił się jakiś płaz w skorupie.
Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem;
Goniąc za żywiołkami drobniejszego płazu,
To się wzbija, to w głąb wali:
Nie lgnie do niego fala, ani on do fali;
A wtem jak bańka prysnął o szmat głazu!
Nikt nie znał jego życia, nie zna jego zguby:
To samoluby!
Młodości! tobie nektar żywota
Natenczas słodki, gdy z innymi dzielę:
Serca niebieskie poi wesele,
Kiedy je razem nić powiąże złota.
Razem młodzi przyjaciele!
W szczęściu wszystkiego są wszystkich cele;
Jednością silni, rozumni szałem,
Razem młodzi przyjaciele!
I ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu,
Jeżeli poległem ciałem
Dał innym szczebel do sławy grodu.
Razem, młodzi przyjaciele!
Choć droga stroma i śliska,
Gwałt i słabość bronią wchodu:
Gwałt niech się gwałtem odciska,
A ze słabością łamać uczmy się za młodu!
Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze,
Ten młody zdusi Centaury
,
Piekłu ofiarę wydrze,
Do nieba pójdzie po laury.
Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga,
Łam, czego rozum nie złamie!
Młodości! orla twych lotów potęga,
Jako piorun twoje ramie!
Hej! ramie do ramienia! spólnemi łańcuchy
Opaszmy ziemskie kolisko!
Zestrzelmy myśli w jedno ognisko,
I w jedno ognisko duchy!
Dalej, bryło, z posad świata!
Nowemi cię pchniemy tory,
Aż opleśniałej zbywszy się kory,
Zielone przypomnisz lata!
A jako w krajach zamętu i nocy,
Skłóconych żywiołów waśnią,
Jednem: Stań się! z Bożej mocy
Świat rzeczy stanął na zrębie;
Szumią wichry, cieką głębie,
A gwiazdy błękit rozjaśnią: —
W krajach ludzkości jeszcze noc głucha,
Żywioły chęci jeszcze są w wojnie…
Oto miłość ogniem zionie,
Wyjdzie z zamętu świat ducha!
Młodość go pocznie na swojem łonie,
A przyjaźń w wieczne skojarzy spojnie.
Pryskają nieczułe lody,
I przesądy, światło ćmiące…
Witaj jutrzenko swobody,
Zbawienia za tobą słońce!
FILOMACI I FILARECI
W 1817 r. sześciu przyjaciół studiujących na Uniwersytecie Wileńskim, w tym Adam Mickie- wicz, założyło Towarzystwo Filomatów (z gr. ‘miłośników nauki’). Kierowali się oni potrzebą wymiany poglądów, pogłębiania wiedzy, dzielenia się swoją twórczością literacką. Propagowali idee samodoskonalenia i koleżeńskiej pomocy. Towarzystwo było tajne ze względu na carski zakaz tworzenia jakichkolwiek organizacji przez Polaków. Z czasem w środowisku wileńskich studentów zaczęły powstawać też inne związki. Najliczniejszym z nich było Zgromadzenie Filaretów (z gr. ‘miłośników cnoty moralnej’). Jego prezesem został filomata Tomasz Zan przyjaciel Mickiewicza. Organizacje te propagowały takie hasła, jak umacnianie tożsamości narodowej przez rozwój oświaty czy pielęgnowanie tradycji. W wielu kwestiach wymienione związki młodzieży odwoływały się jeszcze do ideałów oświeceniowych. Z czasem wszystkie te stowarzyszenia stały się tajnymi organizacjami patriotycznymi. Ich członkowie byli jednak przede wszystkim młodymi ludźmi, którzy cenili przyjaźń, byli ciekawi tego, co nowe i ożywcze mieli ambicje, by zmieniać świat - Oda do młodości stała się ich manifestem.
PIERWSZE WAŻNE DZIEŁO MICKIEWICZA
Wiersz zatytułowany początkowo Do młodości poeta napisał w grudniu 1820 r. w Kownie. Wie- my o tym dzięki korespondencji Mickiewicza z wileńskimi przyjaciółmi, którym autor przesłał swój utwór. Wiersz nie został wówczas opublikowany, ponieważ cenzor dopatrzył się w nim treści rewolucyjnych. Utwór krążył jednak w odpisach - posiadanie tekstu było ambicją każde- go filomaty. Wiersz stał się bardzo popularny w czasie powstania listopadowego. Drukowano go na ulotkach powstańczych, a fragment: Witaj, jutrzenko swobody, zbawienia za tobą słońce! wypisywano na murach Warszawy. Pierwszą autoryzowaną wersję wiersza, zatytułowanego już wtedy Oda do młodości, opublikowano dopiero w 1838 r.
MIĘDZY KLASYCYZMEM A ROMANTYZMEM
Utwór Mickiewicza jest dziełem prekursora, który choć pragnie zmian w dominującym w jego czasach sposobie myślenia o świecie, to nie uwolnił się jeszcze od idei, wartości i konwencji oświeceniowych. Podobnie jak inny pionier romantyzmu, Fryderyk Schiller, Mickiewicz wy- korzystał do prezentacji swoich przekonań popularny w klasycyzmie gatunek ody. Schiller opiewał w swojej odzie radość, natomiast Mickiewicz tematem wiersza uczynił młodość. Polski poeta był zafascynowany nie tylko dziełami pierwszych romantyków, lecz także niektórych twórców oświeceniowych. Jednym z nich był Wolter, który wywarł duży wpływ na hasła gło- szone przez filomatów. Echa tych podwójnych - romantycznych i oświeceniowych - inspiracji możemy odnaleźć w Odzie do młodości. W wierszu mamy więc romantyczne przełamywanie barier rozumowego poznania świata, pragnienie wolności i swobody, egzaltację, bunt przeciw- ko miałkości codziennej egzystencji. Wyraźnie jednak zaznaczają się również oświeceniowa potrzeba działania na rzecz wspólnoty, walki z przesądami i ciemnotą, a także idea budowania nowego ładu społecznego.
Oda
Gatunek liryczny, do którego należą utwory po- chwalne lub dziękczynne. Utrzymana jest w pod- niosłym stylu; zazwyczaj opiewa wybitne postacie, wydarzenia lub idee.
KONFLIKT STARZY - MŁODZI
Oda do młodości to utwór pełen entuzjazmu i wiary w możliwości młodych ludzi, buntujących się przeciwko zastanej rzeczywistości. Ostrze krytyki wymierzone jest jednak w wierszu nie tyle w główne idee oświecenia, co w tych, którzy hamują postęp i podążają utartymi drogami. Młodość i starość można więc w utworze interpretować nie tylko jako kategorie wiekowe, lecz także jako symbole pewnych postaw. Młodości przypisuje się wolę działania, przełamywania barier, wiarę w potęgę ducha i siłę przyjaźni, wynoszenie uczuć ponad rozum. Starość zaś jest utożsamiana z zacofaniem, słabością i stagnacją.
MOTYW LOTU
Jednym z najważniejszych poetyckich obrazów w wierszu Mickiewicza jest lot. Entuzjazm młodych unosi ich ponad poziomy - w przestworza, w sferę nieogarnionego kosmosu. To wznoszenie się ku gwiazdom stawia nowe wyzwania i daje młodzieży odwagę, by tworzyć rzeczy dotychczas nieznane. Lot ku przestrzeniom niedostępnym ludzkiemu rozumowi to nie- wątpliwie zapowiedź nowych, romantycznych dróg poznania, ale też znak nieprzeciętności i wyjątkowości - motyw ten często będzie powracać w dziełach Mickiewicza
MOTYW ŚMIERCI OFIARNEJ (GROBU-KOLEBKI)
W Odzie do młodości odnajdujemy topos chwalebnej śmierci, który pojawi się także zarówno w poezji Juliusza Słowackiego, jak i Cypriana Norwida. Podmiot liryczny mówi: / ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu, / Jeżeli poległym ciałem / Dał innym szczebel do sławy grodu - innymi słowy zapewnia: śmierć jednostki może być źródłem szczęścia, jeśli tylko przyczyni się do do- bra ogółu, przysłuży się sprawie. To również przejaw romantycznej koncepcji mówiącej o tym, że śmierć może stać się początkiem nowego życia, odrodzenia, metamorfozy.
Jaki jest stosunek młodego pokolenia do osiągnięć pokolenia rodzicow?
Romantycy niezwykle cenili młodość, w swojej twórczości i w manifestach wielo- krotnie zwracali uwagę na znaczenie przemian, których mogło dokonać młode poko- lenie. W 1817 r. grupa studentów Uniwersytetu Wileńskiego założyła Towarzystwo Filomatów, którego celem było samokształcenie i wzajemna pomoc. Jednym z jego twórców był Adam Mickiewicz. W późniejszym czasie rozszerzono działalność to- warzystwa, postulowano m.in. konieczność wprowadzenia zmian dotyczących stanu i poziomu edukacji, podnoszenia świadomości społeczeństwa. Hasła te stanowiły jasny przekaz, że ambicją pokolenia filomatów było przeobrażenie zastanego po- rządku. Wyrazem buntu młodych była Oda do młodości Adama Mickiewicza, zain- spirowana utworem Do radości niemieckiego poety Fryderyka Schillera. Obaj twór- cy podkreślali niezwykłe znaczenie entuzjazmu, który - według nich - był źródłem działań zmierzających do zmiany świata.
geneza
Utwór powstał w 1820 r. Jest on świadectwem zaangażowania A. Mickiewicza w ideę filo- matyzmu. Filomaci (z gr. miłośnicy nauki) to tajne stowarzyszenie studentów Uniwersytetu Wileńskiego, działające w latach 1817-1823. Idee patriotyczne łączyło z ideami XVIII- -wiecznymi: kultem nauki, utopizmem moralnym, kultem oświaty i przyjaźni. Głosili konieczność samokształcenia, samodoskonalenia moralnego i pracy dla kraju.
Oda łączy elementy typowe dla sztuki klasycznej i pierwiastki romantyzmu
Dominującym zjawiskiem w romantyzmie była wiara w kreatywną siłę młodości oraz sprzeciw wo bec obowiązujących regui uznawanych za skostniałe i tamujące spontaniczną twórczość, co znalaz swoją literacką realizację w Odzie do młodości Adama Mickiewicza Dzieło miało stanowić manife. stację indywidualizmu, być wyrazem autentycznych uczuć i nieskrępowanej wyobraźni, a takze nieograniczonej swobody twórczej artystów
Pokolenie, które reprezentował Adam Mickiewicz, to urodzeni już w czasie zaborów ludzie, którzy wyrastali karmieni ideami niepodległościowymi, niechęcią do zaborców i kulten wielkich bohaterów takich jak na przykład Tadeusz Kościuszko czy Napoleon Bonaparte. Dorastaniu tego pokolenia to warzyszyło przekonanie, że życie w niewoli wymaga siły wewnętrznej, hartu ducha i wiedzy Na tak silnych fundamentach młodzież pierwszych dekad XIX w. budowała swoją wizję przyszłości i na tychze podstawach zostały powołane do życia młodzieżowe związki, których rolą było samokształcenie oraz kształtowanie osobowości i charakteru.
Adam Mickiewicz napisał swój utwór w Kownie w 1820 r. w wyniku trwającej polemiki między klasykamı (starymi) i romantykami (młodymi”) Jednak Oda od młodości nie odzwierciedla jedynie atmosfery konfliktu i istoty romantycznego przełomu. Dostrzegamy w niej takze wyraz młodzieńczych przezyć pragnień i Ideałów, pod którymi mogą się podpisać młodzi ludzie każdego czasu wielki entuzjazm wezwanie do przemiany świata, rewolucyjny ton oraz właściwą dorastaniu gwałtowność wyrażania swoich przekonań i niezwykle silną emocjonalność.
Pod względem gatunkowym Oda do młodości odpowiada innym tego typu utworom powstałym na przełomie XVIII i XIX w., takim jak np. Oda do radości Friedricha Schillera. Az siedem lat Oda do młodoś krążyła w odpisach, ponieważ ze względu na zawarte w niej idee rewolucyjne carska cenzura usunięła tekst z wydania pierwszego tomu Poezji Mickiewicza.
Szczególną popularność utwór zyskał w czasie powstania listopadowego, stając się dla powstańców zrodłem siły duchowej umożliwiającej podejmowanie ryzyka w imię wyższych wartości. Do zawartych w nim ideałów i do jego stylu krytycznie odnosił się Kajetan Koźmian, wspominany juz poeta oświe ceniowy, najbardziej nieprzejednany w sporze pokoleniowym zwolennik klasycyzmu, uznając Odę do młodości za utwór zatruwający umysły młodych ludzi i prowadzący ich na manowce ideologiczne i po lityczne
Oda do młodości została napisana w 1820 r. w Kownie na Litwie, gdzie po- eta po ukończeniu studiów (1819) pra- cował jako nauczyciel w gimnazjum. Utwór wyrastał z poglądów ukształ- towanych w czasie działalności Mic- kiewicza w Towarzystwie Filomatów którego celem było samokształcenie i wzajemna pomoc. Młodzi działacze inspirowali się dziełami niemieckich poetów: Schillera, Goethego, pracowali nad doskonaleniem moralnym, rozwo- jem umiejętności pisania i podniesie- niem świadomości społeczeństwa.
elementy klasyczne i oświeceniowe w utworze
gatunek wywodzi się z tradycji antycznej
obrazowanie poetyckie w części nawiązuje do tradycji mitologicznej
idea służebności jednostki wobec zbiorowości
przyjaźń i jedność działania
wiara w możliwość udoskonalania świata
elementy romantyczne w utworze
obrazowanie poetyckie zaprzeczające zasadzie decorum (obrazy brzydoty)
rewolucyjna przemiana rzeczywistości
apoteoza młodości, antynomia młodości i starości
emocjonalizm wypowiedzi podmiotu lirycznego
odrzucenie zasad racjonalizmu na rzecz sił emo- cji: „rozumni szałem”
Podmiot liryczny
przedstawiciel młodego pokolenia wypowiadający się w imieniu zbiorowości (młodych romantyków
-ton jego monologu cechuje emocjonalność i gwałtowność
wierzy w ideały młodych, przeciwstawia je skostniałym postawom starych”
Adresat
Młodość, do której ja liryczne zwraca się w pierwszych słowach w formie apostrofy, traktowana jako siła dająca moc przemiany Świata i obudzenia w nim świeżego ducha
problematyka
apoteoza młodości
-bunt wobec skostniałych zasad i form
manifestacja indywidualizmu, swobody twórczej i nieskrępowanej wyobraźni
wiara w moc przemiany świata
dążenie do samodoskonalenia
-rewolucyjność postawy
-przekonanie o możliwościach uczuć i entuzjazmu
- spór pakoleniowy między reprezentującymi odchodzące pokolenie klasycystami oświeceniowy
a młodymi romantykami
-kontrast między postawą młodego i starego pokolenia
-ideały wspólnoty, przyjaźni i wspierania się w działaniu
treść
Oda do młodości jest uznawana w pol- skiej literaturze za najsłynniejszy ma- nifest młodych. To apoteoza mło-dzieńczego entuzjazmu, pozwalającego odmieniać świat na lepsze.
Cechą młodości jest bunt, który wyraża się sprzeciwem wobec klasycystycznych idei oświecenia. Młodość to także przyjaźń i wspólnotowość, które pozwalają osią- gać zamierzone cele.
Osoba mówiąca to młody indywidualista o cechach przywódczych, pełen zapału do działania, zagrzewający innych do buntu i walki o lepszy świat. Kieruje się ra- cjami serca, a nie rozumu.
Rewolucyjny nastrój wiersza tworzą: liczne wykrzyknienia („Razem młodzi przy- jaciele!”), apostrofy („Młodości!”), słownictwo nacechowane emocjonalnie („wody trupie”, „To samoluby!”).
• Oda do młodości to utwór przełomu epok:
cechy oświeceniowe (klasyczne)
klasycystyczny gatu- nek: oda
pochwała zbiorowego działania
nawiązania do mitolo- gii (Herkules, Hydra, centaury)
cechy romantyczne
wezwanie do buntu i przemiany świata
kult młodości, wiara w jej siłę
wezwanie do zerwania z dotychczasowymi formami poznania (racjonalizmem i sensu- alizmem)
kierowanie się uczuciem, intuicją
indywidualizm
⚫ idea poświęcenia się jednostki w imię wyższej wartości
przekonanie o znaczeniu duchowej sfery rzeczy- wistości
Kompozycja i styl
Klasycystyczna forma ody podkreśla wagę podej- mowanego tematu. W wierszu oprócz powraca- jącej apostrofy do młodości pojawiają się też zwroty do przyjaciół, czytelnika, globu ziemskiego,
wolności (jutrzenko swobody). Poeta wykorzystuje porównania (jako piorun twoje ramię), epitety o znaczeniu przenośnym (droga stroma i śliska), me- tafory (serca niebieskie poi wesele), personifikacje (okiem słońca). Styl utworu jest wzniosły i emocjo- nalny (liczne wykrzyknienia). Słownictwo waha się od stonowanego, typowego dla oświeceniowego klasycyzmu (nadziei złote malowidła) po ekspresyj- ne i szokujące, zdradzające nadejście romantyzmu (wody trupie). Wiele myśli poeta ujmuje w formie sentencji (w szczęściu wszystkiego są wszystkich
cele), posługuje się też aluzjami mitologiczny- mi (do prac Heraklesa, lotu Ikara). Kompozycja wiersza jest oparta na przeciwstawieniu młodości i starości: zapału, który nowości potrząsa kwiatem - obszarowi gnuśności zalanemu odmętem. Słowa klucze wiersza to: młodość, lot, skrzydła, duch. słońce, ziemia, światło, ciemność.
Charakterystyczne motywy, symbole
Motyw młodości jako siły kreacyjnej, boskiego pierwiastka, który pozwala zmienić świat.
Motywy mitologiczne są charakterystyczne dla klasycyzmu, który silnie akcentował związki z trady- cją. Wykorzystane w „Odzie do młodości” świadczą o próbach wpisania jej w klasycystyczny nurt. Poja- wia się młodość, której antyczną patronką była Hebe, bogini młodzieńczej urody, żona wymienianego również Heraklesa. Poeta nawiązuje do mitycznych czynów (prac) słynnego herosa, takich jak: zabicie Hydry (wielogłowego węża wodnego), zgładzenie centaurów, uprowadzenie trzygłowego psa Cerbera strażnika zaświatów (piekłu ofiarę wydrze). Po ich wykonaniu Herakles został nagrodzony przez bogów z Olimpu (do nieba pójdzie po laury). W „Odzie do młodości” heros jest wzorem dla młodych ludzi, którzy pragną być równie potężni i waleczni.
Motyw odrodzenia świata, zjednoczenia go dzięki wspólnemu działaniu, wyzwolenia poprzez czyn, rewolucję. Młodzi ludzie są jak Prometeusze, zdolni poprowadzić ludzi do wolności.
Motyw skrzydeł symbolizujących jednostkę natchnioną, twórcę, któremu dane jest wznoszenie się ponad światem.
Ikaryjski motyw lotu - chęć oderwania się od ziemi, wzniesienia się ponad przeciętność, ponad sprawy przyziemne, w sferę ducha.
Motyw jutrzenki swobody, czyli rodzenia się nowego dnia, symbolicznej lepszej przyszłości, wyzwo- lenia się z niewoli, spod ucisku zaborcy.
Motyw buntu, typowej dla okresu romantyzmu postawy niezgody na zaistniały porządek, sprzeciwu wobec zastanych konwencji. Bohaterowie literaccy w romantyzmie byli jednostkami nieprzeciętnymi, które podejmowały samotną walki ze światem.
Motyw przyjaźni, wspólnoty młodych ludzi.
