Który skrzywdziłeś - Czesław Miłosz Flashcards
Który skrzywdziłeś - Czesław Miłosz
Który skrzywdziłeś człowieka prostego
Śmiechem nad krzywdą jego wybuchając,
Gromadę błaznów koło siebie mając
Na pomieszanie dobrego i złego,
Choćby przed tobą wszyscy się kłonili
Cnotę i mądrość tobie przypisując,
Złote medale na twoją cześć kując,
Radzi że jeszcze dzień jeden przeżyli,
Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta.
Możesz go zabić – narodzi się nowy.
Spisane będą czyny i rozmowy.
Lepszy dla ciebie byłby świt zimowy
I sznur i gałąź pod ciężarem zgięta.
treść
Wiersz ten można określić jako studium totalitaryzmu, którego celem jest podporząd kowanie człowieka obłąkanej idei. Takie dążenia zawsze łączą się z ludzką krzywdą, z nie-szczęściem. Poniżyć drugiego człowieka jest bardzo łatwo, w totalitaryzmie jednostka staje się bowiem niczym wobec ideologii. Miłosz wskazuje, że rolą i zadaniem poety jest obrona krzywdzonych i poniewieranych bez względu na konsekwencje. Człowieka łatwo zabić, ale na miejsce zabitego poety pojawi się nowy, kontynuujący walkę z tyranią.
GENEZA UTWORU
Wiersz Który skrzywdziłeś został napisany w Waszyngtonie w 1950 r., kiedy poeta zdał sobie sprawę, że system polityczny, jaki zapanował w Polsce, jest systemem zbrodniczym. Wyraż-nym znakiem tego, że w kraju wprowadzono wówczas rządy totalitarne, było ograniczenie wolności słowa i zapoczątkowanie socrealizmu w sztuce. W 1953 r. wiersz został włączony do wydanego na emigracji tomu Światło dzienne. Obecnie jest jednym z popularniejszych tekstów Miłosza. Powszechnie uważa się go za wyraz sprzeciwu wobec stalinizmu, choć ma także głęboką wymowę uniwersalną.
Inwersja
Szyk przestawny wyrazów w zdaniu; stosowany jako środek artystyczny, zwłasz-cza w poezji barokowej
ODEZWA DO RZĄDZĄCYCH
Utwór Który skrzywdziłeś jest przykładem liryki inwokacyjnej. Na pierwszy plan wysuwa się adresat monologu lirycznego, osoba mówiąca zaś ukryta jest niejako za swym monologiem. Nie można jej jednoznacznie zidentyfikować - równie dobrze może nią być poeta, jak i mędrzec czy filozof mówiący o poecie, który przechowuje pamięć o zbrodniach tyrana. Miłosz w Trakta-cie poetyckim napisał: Bo więcej waży jedna dobra strofa / Niż ciężar wielu pracowitych stronic. Ta zwięzłość i celność wypowiedzi artystycznej jest szczególnie widoczna w pierwszym wersie utworu: Który skrzywdziłeś człowieka prostego. Krzywda człowieka prostego jest wymowną oznaką sprzeniewierzenia się rządzących idei władzy. Zastosowane w wierszu patetyczne słownictwo, inwersja czy zaimek rozpoczynający pierwsze zdanie przywodzą na myśl styl biblijny - jest to zabieg celowy. Osoba mówiąca wciela się w rolę wieszcza wyrażającego dziejową prawdę: władca odpowie za swoje czyny, osądzi go historia.
