Historia - Krzysztof Kamil Baczyński Flashcards
Historia - Krzysztof Kamil Baczyński
Arkebuzy dymiące jeszcze widzę,
jakby to wczoraj u głowic lont spłonął
i kanonier jeszcze rękę trzymał,
gdzie dziś wyrasta liść zielony.
W błękicie powietrza jeszcze te miejsca puste,
gdzie brak dłoni i rapierów śpiewu,
gdzie teraz dzbany wrzące jak usta
pełne, kipiące od gniewu.
Ach, pułki kolorowe, kity u czaka,
pożegnania wiotkie jak motyl świtu
i rzęs trzepot, śpiew ptaka,
pożegnalnego ptaka w ogrodzie.
Nie to, że marzyć, bo marzyć krew,
to krew ta sama spod kity czy hełmu.
Czas tylko warczy jak lew
przeciągając obłoków wełną.
Płacz, matko, kochanko, przebacz,
bo nie anioł, nie anioł prowadzi.
Wy te same drżące u nieba,
wy te same róże sadzić jak głos
na grobach przyjdziecie i dłonią
odgarniecie wspomnienia i liście, jak włos
siwiejący na płytach płaskich.
Idą, idą pochody, dokąd idą,
których prowadzi jak wygnańców laski
ląd krążący po niebie. A może
niebo po lądzie dmące piaskiem
tak kształt ich zasypuje. Jak noże
giną w chleb pogrążone - tak oni
z wolna spływają. Piach ich pokrywa.
Jeszcze słychać śpiew i rżenie koni.
dn. 8.III.42 r. źródło: https://poezja.org/wz/Krzysztof_Kamil_Baczynski/25117/Historia
GENEZA WIERSZA HISTORIA
Wiersz pochodzi z 1942 r. Stanowi historiozoficzną refleksję nad dziejami ludzkości i ujawnia związek poezji Baczyńskiego z twórczością jego wielkich poprzedników - romantyków i żaga-rystów. Poeta wielokrotnie sięgał w swojej twórczości po motywy i obrazowanie charaktery-styczne dla polskiego romantyzmu, które łączył z poetyką katastroficzną.
Motywy temporalne
Motywy związane z czasem, jego upły-wem i przemijaniem.
HISTORIOZOFIA ROMANTYCZNA
Historiozofia to inaczej filozofia dziejów, czyli refleksja nad regułami, które rządzą historią ludzkości, narodów i państw. Szczególne miejsce znalazła w polskiej literaturze romantyzmu, gdy toczono spory o przyczyny i sens upadku kraju oraz rozważano sposoby odzyskania niepodległości. Głos w tych rozważaniach zabrali najważniejsi twórcy epoki.
Krasiński sięgnął do heglowskiej dialektyki i uzupełnił ją o koncepcję prowidencjalizmu. W Nie-Boskiej komedii ukazał bowiem zderzenie dwóch sił: walkę wartości, których repre-zentantami są Pankracy i hrabia Henryk. Z ich konfliktu nie powstaje jednak nowa jakość, obaj bohaterowie ponoszą klęskę, a porządek w świecie przywraca pojawiający się deus ex machina Chrystus. Okazuje się więc, że dzieje ludzkości to realizacja boskiego planu, a każda próba zburzenia społecznego porządku to wystąpienie przeciw woli Boga.
Mickiewiczowi bliższe były idee polskiego mesjanizmu - poeta sakralizował naród pol-ski, któremu przypisywał szczególną, metafizyczną rolę w dziejach Europy. Los Polaków pod zaborami uważał za odzwierciedlenie męki i śmierci, ale też zmartwychwstania Chrystusa, które musiało nadejść z czasem. Takiemu podejściu zdecydowanie sprzeciwiali się Słowacki i Norwid. Autor Kordiana poddał krytyce ideę mesjanizmu, przeciwstawiając jej koncepcję winkelriedyzmu czyli odrzucenia biernego męczeństwa na rzecz walki czynnej. Podobną dyskusję z Mickiewiczem podjął Norwid w swoich utworach poetyckich i prywatnych listach.
HISTORIOZOFIA BACZYŃSKIEGO
Do romantycznej dyskusji na temat historiozofii włącza się również Baczyński. Proponuje jednak bardziej katastroficzne i tragiczne rozumienie dziejów ludzkości. Autor wiersza Historia sięga po zmitologizowane symbole polskiej walki z zaborcami i zestawia je z doświadczeniem II wojny światowej. Historia, która się dotąd wydarzyła, to zdaniem Baczyńskiego element pamięci zbiorowej. Poeta mówi jednak również o współczesnym doświadczeniu kataklizmu. Łączy zatem w utworze refleksję intelektualną z przejmującym obrazem końca znanego nam świata. Dlatego można powiedzieć, że wiersz ma charakter zarówno dyskursywny, jak i elegijny
POETYKA WIERSZA
Poeta swojej refleksji nad dziejami świata nadaje wizyjny i metafizyczny charakter. Podmiot liryczny, który ujawnia się już w pierwszej strofie, wydaje się mieć wgląd tak w przeszłość, jak i w przyszłość, przenikać spojrzeniem kolejne epoki i pokolenia. Efekt wizyjności został wzmocniony przez liczne środki stylistyczne. Autor sięga po rozbudowaną metaforykę, wy-liczenia, uplastycznia swój przekaz porównaniami i epitetami oraz dramatyzuje wypowiedź, stosując znaczącą, emocjonalną apostrofę.
Historiozofia
(gr. historia ‘badanie’, ‘infor-macja’, sophía ‘mądrość’) Filozofia historii, rozwa-żania na temat przebiegu dziejów, sensu i rozwoju historii, znaczenia praw historycznych, sposobów rozumienia i interpretowa-nia procesów dziejowych; dziedzina badań znana od starożytności, jako samodzielna dyscyplina naukowa nabrała znaczenia od czasów G.W.F. Hegla.
Prowidencjalizm
Pogląd historiozoficzny. zgodnie z którym losami jednostek, państw i świata kieruje opatrzność Boża.
Deus ex machina (łac. ‘bóg z maszyny’)
Pojęcie wprowadzone do dramatu greckiego przez Eurypidesa. Oznacza-ło nagłe pojawienie się boga, który przerywal akcję sztuki, aby nie trwała zbyt długo. Maszyną było urządzenie, za pomocą którego aktor wcielają-cy się w rolę boga był opuszczany na scenę. Metaforycznie wyrażenie to oznacza niespodziewa-ną i nieprawdopodobną zmianę biegu wydarzeń lub nieoczekiwane pojawie-nie się samego Boga.
CHARAKTERYSTYKA TWÓRCZOŚCI
Baczyński to jeden z najbardziej rozpoznawalnych poetów swojego pokolenia. Zaczął pisać jeszcze przed rokiem 1939, ale rozkwit jego twórczości przypada na lata okupacji. We wczes nych wierszach widoczna jest opozycja między sielankową wizją dzieciństwa a przeczu-ciem lub obrazem wojennego kataklizmu. Utwory te, jako próba powrotu do arkadyjskiego świata beztroski, często pisane są w konwencji baśniowej. Świadczą o tym już ich tytuły: Magia, Ballada o rzece, Piosenka, Kołysanka, Legenda. W wierszach tego okresu pojawiają się fantastyczne krajobrazy, egzotyczna sceneria, motyw wędrówki.
Rozwój poezji dojrzałej można podzielić na dwa etapy. Pierwszy przypadał na lata 1941-1942, kiedy to Baczyński stał się kontynuatorem tradycji romantycznej i katastroficznej W utworach z tego okresu łączył apokaliptyczne opísy wojny totalnej z historiozoficzną, me tafizyczną i egzystencjalną refleksją nad losami świata oraz jednostki uwikłanej w dziejowe przemiany. Nawiązywał wówczas do takich autorów, jak Norwid, Słowacki, Miłosz czy Rainer Maria Rilke. Z kolei lata 1943-1944-etap drugi-przyniosły zwrot w stronę tematyki patrio-tycznej i żołnierskiej. W wierszach dominował podniosły ton, a poeta chętniej przedstawial perspektywę jednostki niż całej generacji.
W twórczości Baczyńskiego można odnaleźć regularnie powracające tematy. Należą do nich - obok arkadii utraconej i katastrofizmu - obrazy przyrody i motywy temporalne. Poe zje z tego kręgu tematycznego cechuje styl wizyjno-symboliczny. Osobną grupę utworów stanowią wiersze miłosne niosące silny ładunek emocjonalny i erotyczny. Poeta tworzy w nich wizerunek efemerycznej kobiety - kruchej, pięknej i nierealnej. Na uwagę zasługuje też groteska, po którą Baczyński sięgał w tekstach prozatorskich pisanych jeszcze przed wojną, np. w opowiadaniu Gimnazjum imienia Boobalka I inspirowanym powieścią Ferdydurke.
Pokolenie apokalipsy spełnionej
Pokolenie artystów, dla któ-rego wspólnym doświad-czeniem egzystencjalnym było przeżywanie młodości i dojrzewania w czasie wojny. W swojej twórczo-ści zapisywali oni refleksje historiozoficzne, a także przeczucie zbliżającej się katastrofy i apoka-liptyczne obrazy końca europejskiej cywilizacji w znanej im dotąd formie.
