lektury > Makbet - William Szekspir > Flashcards
Makbet - William Szekspir Flashcards
makbet
początkowo tan Glamis, ambitny, prawy, wierny rycerz króla Dunkana. Ma opinię najbradziej walecznego rycerza. Władca ma poczucie długu wobec Maakbeta, ma do niego pełne zaufanie. Makbet jest człowiekiem, który wybiera zło, w odróżnieniu od tragedii antycznej świadomie ulega pokusie i sprowadza na siebie nieszczęście. strach przed konsekwencjami własnych czynów zmieniają makbeta i doprowadzają go do moralnego upadku. ciągła podejrzliwość i chęć utrzymania władzy za wszelką cenę doprowadzają makbeta do szaleństwa. zdaje mu się, że brodzi we krwi i widzi ducha Banka. Z jednej strony ma wyrzuty sumienia, z drugiej pragnie ukryć swój haniebny czyn, co popycha go do kolejnych mordów. ostatecznie ponosi klęskę i ginie pełen goryczy i rezygnacji
początkowo
pełen ambicji je- den z dowódców wojsk szkockich, tan Glamis, póź- niej tan Kawdoru dzielny wojownik
przemiana
słabością jest nienasycona ambicja
pragnie najwyższych dosto- jeństw
przepowiednia obudziła
pragnienie zdobycia korony
podatny na namowy żony
łamie odwieczne prawo go- ścinności i kodeks rycerski
jest wewnętrznie sprzeczny:
choć żyje w świecie pełnym morderstw i gwałtu, potrafi jednocześnie marzyć o rze- czywistości bez przemocy
po zbrodni
przybiera maskę obłudy i fał- szu, udaje oburzenie będące pretekstem do zabicia kró- lewskich strażników, ubolewa, iż w jego domu zdarzyła się ta straszna zbrodnia
- kolejne morderstwa: Banka (nasyła na niego morderców), dziecka i żony Makdufa
tyran
dominujące emocje: podejrz- liwość, strach
postać tragiczna, upadła mo- ralnie i świadoma marności ludzkiego istnienia
lady makbet
żona Makbeta, bezwzględna i ambitna. umiejętnie manipuluje mężem, dobrze go zna i wykorzystuje jego słabości. Podważa jego męstwo i ośmiesza jego męskość i odwagę. zalety makbeta takie jak tkliwość i uczciwość traktuje jako wady, twierdzi, że przeszkadzają mu w drodze do korony. początkowo zdecydowana, opanowana i bezwzględna, z czasem jednak zaczyna czuć się winna i nie może sobie poradzić z narastającymi wyrzutami sumienia. Wydaje jej się, że ma ślady krwi na swoich dłoniach. obłęd w który popada i prawdopodobne samobójstwo stają się metaforą nieszczęścia, które sprowadza na człowieka czyn, jakim jest zbrodnia.
początkowo
manipuluje ambicjami męża
nie waha się, nie ma wątpliwości moralnych, nie ma skrupułów
kocha Makbeta
wykorzystuje uczucie męża, by osiągnąć swój cel
oskarża go o tchórzostwo
niewiele mówi o swoich przeżyciach
brak zasad moralnych
jest powierzchowna, lekkomyślna, liczą się dla niej ce-
chy zewnętrzne, władza, bogactwo, nie zaś zalety ducha
na zimno planuje zbrodnię
po zbrodni
popada w obłęd, cierpi
ma urojenia
nie bierze udziału w następnych zbrodniach
Makbet odsuwa ją od siebie
jest samotna
popełnia samobójstwo
malkolm
starszy z dwóch synów Dunkana, po śmierci Makbeta został królem. jest prawdomówny, wierny i nie kieruje się zazdrością. twierdzi, że władza rodzi chciwość i okrucieństwo. człowiek nieobdarzony przymiotami dobrego władcy jak; szczerość, dobroć, sprawiedliwość, męstwo, pobożność, cierpliwość, pokora i miłosierdzie, stanie się tyranem
dunkan
król Szkocji. jest skromny, sprawiedliwy, nieskalanie czysty w pełnieniu swego urzędu. potrafi docenić i nagrodzić oddanie ojczyźnie
banko
przyjaciel Makbeta odważny i waleczny rycerz, z rozwagą i dystansem podchodzi do słów czarownic
trzy czarownice
przepowiadają Makbetowi i Bankowi przyszłość. prowokują Makbeta, kuszą go nowymi możliwościami, nie nazywają wprost czynów, których będzie musiał się dopuścić
makduf
lord szkocki, oddany służbie królowi Dunkanowi. Udaje się do Anglii aby prosić króla o pomoc w powrocie
fleance
syn Banka
reakcja makbeta na słowa wiedźm
traktuje je jak obietnice. jest podekscytowany i zachwycony. długo rozmyśla nad słowami wiedźm, z przestrogą zauważa, że pomyślał o zabiciu króla, przepowiednia daje mu poczucie przyzwolenia na czynienie zła
reakcja banka na słowa wiedźm
podważa realność wiedźm, traktuje je jak narzędzia zła, które kuszą człowieka złudnymi obietnicami
Król Edward
król Anglii, opisany jest jako wzorzec władcy. jest obdarzony darem uzdrawiania chorych i przepowiadania przyszłości
czas i miejsce akcji
atmosfera nocy nawiązuje do mrocznej strony ludzkiej duszy. wszystkie morderstwa dzieją się nocą - słychać wtedy przerażające odgłosy natury. W noc zabójstwa króla była burza, ziemia się zatrzęsła,a królewskie konie wyrwały drzwi stajni i uciekły. Pojawieniu się czarownic zawsze towarzyszy mroczna sceneria, wzmacniająca nastrój grozy.
natura człowieka
Szekspir ukazuje człowieka, który z natury jest dobry, o czym świadczą wyrzuty sumienia, zło natomiast jest czymś, co każdy nosi w sobie, ale nie każdy pozwala mu się opanować. Złem mogą być pragnienia i aspiracje, których zrealizowanie wymaga przekroczenia norm moralnych. Człowiek jest pełen sprzeczności, kierują nim namiętności, nad którymi trudno jest zapanować
cechy literatury barokowej
świat jest mroczny , chaotyczny, zawikłany, pełen wewnętrznych napięć
motyw theatrum mundi
topos, który przedstawia świat jako scenę a żyjących w nim ludzi jako aktorów, którzy odgrywają w nim swoje role. Makbet po porażce, wraża przekonanie, że człowiek jest nędznym aktorem, a jego życie nic nie znaczy.
donalbein
młodszy syn Dunkana
CECHY DRAMATU SZEKSPIROWSKIEGO
zerwanie z antyczną zasadą trzech jedności (czasu, miejsca i akcji);
zerwanie z zasadą decorum, zmuszającą twórców do stosowania tylko jednego stylu, odpowiedniego do wybranego gatunku;
sceny zbiorowe i batalistyczne, wprowadzenie na scenę tłumu;
Pojawienie się postaci fantastycznych rodem z wierzeń ludowych;
zerwanie zasadą jedności estetyki u Szekspira sceny komiczne mogą przeplatać się z tragicznymi;
zmiana koncepcji tragizmu (nad bohaterami nie ciąży fatum, samodzielnie podejmują decyzje)
Moralna odpowiedzialność za czyny. Omów zagadnienie na podstawie Makbeto Wil liama Szekspira. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Wprowadzenie
- Człowiek, popełniając jakiekolwiek czyny, jest za nie odpowiedzialny przed innymi, przed prawem, Bogiem, ale także przed samym sobą i własnym sumieniem. Ten ostatni rodzaj odpowiedzialności wiąże się z odpowiedzialnością moralną. Niejednokrotnie czynione zło sprawia, że pojawiają się wyrzuty sumienia, poczucie winy, następnie chęć naprawy, jednak zdarza się także, że zamiast poprawy człowiek staje się obojętny na skutki zła Bywa, że nawet dochodzi do sytuacji, w której popełnia się kolejne złe czyny - jedno zło potrafi bye wtedy początkiem drugiego. Z problemem odpowiedzialności moralnej mierzy się tytułowy
bohater Williama Szekspira - Makbet. Teza: Za popełnione czyny człowiek ponosi moralną odpowiedzialność
Rozwinięcie
Odpowiedzialność moralna za popełnione czyny wpływa na psychikę, sprawia, że człowiek zaczyna zastanawiać się nad sensem zycia. Moze nawet doprowadzić do obłędu.
Tytułowy bohater dramatu Wiliama Szekspira, Makbet, pod wpływem usłyszanej od wiedźm przepowiedni oraz namowy żony popełnia zbrodnię i zabija króla Duncana, aby przejąć po nim koronę. Zanim dopuści się strasznego czynu, waha się, walczy z myślami. Poczucie moralności powstrzymuje go przed morderstwem - Makbet drzy na myśl o nim, toczy wewnętrzną walkę między sumieniem a ządzą korony. Jednak argumenty i manipulacje ządnej władzy Lady Makbet go przekonują i dochodzi do zbrodni.
Makbet staje się zniewolony myśleniem o popełnionym czynie, co nie daje mu spokoju. Ma wyrzuty sumienia, dręczą go koszmary, ma przywidzenia. Traci poczucie wartości, we wnętrzny spokój, sens życia.
Mimo to Makbet zleca kolejne zbrodnie - w obawie, że utraci koronę, pozbywa się nawet przyjaciela Banka. Konsekwencje tak okrutnych czynów są nieuniknione. Podczas biesiady na zamku widzi ducha Banka, zajmującego jego miejsce przy stole. Makbet zachowuje się jak obłąkany, nie panuje nad swoimi emocjami. W obłędzie władzy planuje kolejne zbrodnie. Odpowiedzialność moralna za popełnione czyny jest także przyczyną obłędu Lady Makbet Inicjatorka zbrodni ma przywidzenia, mówi do siebie, boi się ciemności. Z silnej kobiety staje się słaba jak Makbet. Widzi krew na swoich dłoniach, której nie może zmyć, a po śmierci zony Makdufa i jej syna wyjawia prawdę o zbrodni. W chwili słabości i obłędu Lady Makber popełnia samobójstwo.
• Odpowiedzialność za swoje czyny ponoszą zarówno Makbet, jak i jego zona. Człowiek przed popełnieniem czynu nie zawsze może wyobrazić sobie jego następstwa - wewnętrzny nie pokój, wyrzuty sumienia, obłęd.
• Kontekst: Odpowiedzialność moralną za swoje czyny ponosi także bohater Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego - Rodion Raskolnikow, jeszcze przed popełnieniem zbrodni drę czyły go koszmary i był w złej kondycji psychicznej. Toczył wewnętrzną walkę - raz był przekonany do popełnienia zbrodni, za chwilę odrzucał tę myśl. Po popełnieniu zbrodni na Alonie Iwanownie oraz jej siostrze Lizawiecie dręczy go myśl a morderstwie. Towarzyszy mu strach, ma przywidzenia. Wydaje mu się, ze jawa miesza mu się ze snem, gorączkuje. Jego wcześniejszy pogląd, ze może negować normy etyczne, oraz siła wynikająca z teorii o byciu nadczłowiekiem obróciły się w słabość przeżywa konflikt dwóch racji. Staje się bezsilny, wyznaje nawet, że nie zabił kobiety, ale siebie. Jednak nie potrafi zdobyć się na skruche. Moralne odrodzenie bohatera następuje dopiero podczas pobytu na zesłaniu, pod wpływem wiary i miłości do Soni.
Podsumowanie
• Naruszenie moralnego ładu doprowadza człowieka do jego wewnętrznego wyniszczenia. Świadomość popełnionego zła wywołuje skutki na psychice ludzkiej, doprowadza do cier- pienia, rozmyślań, wewnętrznych rozterek, a nawet obłędu. Człowiek ponosi konsekwencje psychiczne. Jednak zdarza się, że zrozumie swoje błędy i będzie starał się odpokutować wyrządzone zło, by ulżyć cierpieniu i odzyskać wewnętrzny spokój.
Wizerunek kobiety w literaturze. Omów zagadnienie na podstawie Makbeto Willama Szekspira. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Plan wypowiedzi
Wprowadzenie
• Kobieta jest często główną bohaterką tekstów literackich. Pojawia się w różnych kreacjach np. jako matka, bogini, uosobienie piękna, obiekt zainteresowania mężczyzny. Częstym wizerunkiem literackim jest także kobieta silna, pewna siebie, ale czasem poddana prze mianie i tracąca swoją siłę. W dramacie Williama Szekspira Makbet główną bohaterką jest Lady Makbet.
Teza: Kobieta w literaturze to postać dynamiczna, stanowcza, jednak często tragiczna
Rozwinięcie
Lady Makbet to kochająca, ale też kochana żona wzorowego rycerza, walecznego, zasłużo nego w wielu bojach mężczyzny, krewnego króla Duncana - Makbeta.
Kobieta jednak zmienia się pod wpływem otrzymanego od męża listu o spotkaniu z czarow nicami przepowiedni wiedźm. Budzi się w niej oblicze kobiety stojącej u boku króla, jest żądna zaszczytów. Wyrzeka się nawet swojej kobiecej natury i przyzywa duchy ciemności, by pomogły jej w osiągnięciu celu. Namawia męża do popełnienia zbrodni na Duncanie prze jęcia władzy po nieżyjącym krewnym. Obmyśla plan działania i pomaga w jego realizacji jest pewna siebie, silna psychicznie, potrafi racjonalnie myśleć, działa z opanowaniem. Przejmuje kontrolę nad zbrodnią. Aby osiągnąć swój cel i przekonać mającego wątpliwości męża, Lady Makbet wpływa na jego ambicję - zarzuca mu tchórzostwo, podważa jego męstwo.
• Po popełnieniu zbrodni nadal jest opanowana, nie rozumie także wyrzutów, jakie ma Мак bet po zabiciu króla, chociaż stara się racjonalnie uzasadnić jego lęk. Zbrodnia zmienia bohaterkę - Lady Makbet staje się nieczuła, egoistyczna, niewrażliwa.
Wspólna zbrodnia, zamiast zbliżyć bohaterów, doprowadza do ich stopniowego oddalana się od siebie. Lady Makbet zarzuca mężowi, ze jest zajęty własnymi sprawami i utrzymaniem korony. Mąż jej nie wspiera, gdy widzi duchy ofiar zbrodni oraz zaplamione krwią dłonie Kobieta nie moze zmazać poczucia winy, boi się ciemności, popada w obłęd. Nie potrali poradzić sobie z chorobą psychiczną, popełnia samobójstwo, jednak nawet Makbet przy muje wiadomość o jej śmierci obojętnie.
Lady Makbet jest bohaterką dynamiczną - z kochającej żony zmienia się w okrutną, bez- względną i wyrachowaną femme fatale, która wykorzystała swoją silną osobowość i prze- konała męża do zbrodni.
• Kontekst: Kobietą, która także wykazuje się siłą, jest tytułowa bohaterka Antygony Sofo- klesa. Stojąc po stronie odwiecznych praw boskich i praw moralnych, sprzeciwia się woli Kreona, który jako król reprezentuje odmienne prawa - ziemskie, państwowe. Antygona postanawia pogrzebać zwłoki brata Polinika. Kieruje się miłością i uczuciami. W swoim działaniu jest konsekwentna, niezłomna i nieustępliwa, jednak poświęca miłość do Hajmona i własne życie, aby zrealizować swój zamiar. Bohaterka jest świadoma swojego postępowa- nia, godzi się na przeznaczenie, bo jest przekonana o słuszności własnych działań.
Podsumowanie
• Kobiecy portret przełamuje stereotyp o słabej naturze kobiety. Zarówno Lady Makbet, jak i Antygona, mimo że są bohaterkami dynamicznymi - ukazanymi w akcji, podejmującymi decyzję, stanowią jednocześnie postaci tragiczne, choć mające silne osobowości. Różnią się jednak od siebie - kobieta z dramatu Szekspira staje się sprawczynią zła i przechodzi przemianę, natomiast Antygona, mimo sprzeciwu względem prawa ziemskiego i władcy, jest postacią pozytywną. Literatura zatem pokazuje różne oblicza kobiety, zarówno prezentując jej naturę zewnętrzną, jak i zagłębiając się w motywy działania postaci i ich wpływ na siebie oraz otaczający świat.
Motyw władzy. Omów zagadnienie na podstawie Makbeta Willama Szekspira. W swo- jej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Plan wypowiedzi
Wprowadzenie
Motyw/topos władzy występuje w tekstach kultury od najwcześniejszych zapisów do czasów współczesnych
w kulturze przedstawiano władców różnego typu. Zwykle autorzy dzieł koncentrują się na mechanizmach uzyskiwania władzy oraz na sposobach jej sprawowania
W literaturze można spotkać zarówno władców wyidealizowanych (np. w utworach śre dniowiecznych), jak i tyranów, którzy wykorzystują rządzenie innymi do realizacji własnych egoistycznych pragnien.
Teza: Dramat Szekspira Makbet to literackie studium władcy zbrodniarza.
Rozwinięcie
Przykładem władcy, który zdobywa władzę po dokonaniu zbrodni i staje się tyranem, jest tytułowy bohater dramatu Szekspira Mokbet.
-Makbet przeszedł znaczącą metamorfozę: początkowo wierny prawowitemu królowi rycerz pod wpływem przepowiedni czarownic/wiedźm oraz za namową żony - Lady Makbet-za- bija króla Duncana i przejmuje tron. Aby utrzymać władzę, pozbywa się wszystkich, którzy mogliby stanąć mu na drodze, między innymi zleca zabójstwo swojego przyjaciela Banka oraz rodziny wroga Makdufa.
Jako władca Makbet jest tyranem i okrutnikiem. Lęk przed możliwością utraty władzy wyzwa la w nim najgorsze instynkty. Otacza się podporządkowanymi sobie lękliwymi poddanymi, którzy pozostali przy nim ze strachu.
Realizację swoich ambicji bohater przypłaca upadkiem moralnym i zatraceniem poczucia sensu życia, a jego sumienie odzywa się w postaci dręczących go wizji (np. widzi zjawy zabitych ludzi: króla Duncana, Banka). Makbet staje się cyniczny, a jego uczucia zostają zredukowane - nie przejmuje się nawet samobójczą śmiercią żony
W celu zachowania władzy bohater powtórnie słucha przepowiedni, z której wyciąga wnioski korzystnie dla siebie. Dowiaduje się, że nie straci władzy, dopóki las Birnam nie ruszy z miej sca, a także, że nie zginie z ręki kogoś zrodzonego z kobiety. Obie przepowiednie spełniają się w sposób zaskakujący dla Makbeta.
Makbet to bohater tragiczny, który musi wybrać między sumieniem rycerza a ambicją pod- szeptującą mu, jak wielkie znaczenie ma władza, którą może zdobyć, w przypadku obu de- cyzji jego los jest naznaczony klęską. Wybór sumienia spowodowałby nieustanne poczucie straty, co byłoby podsycane przez jego żonę. Natomiast faktycznie dokonany wybór w kon- sekwencji doprowadził do zniszczenia osobowości i niemożności odczuwania szczęścia oraz poczucia satysfakcji życiowej
Dramat Szekspira bywa określany jako literacka psychologia zbrodni. Autor, kreując główną postać, wskazuje na podłoże zbrodni umozliwiającej zdobycie władzy oraz ukazuje mechanizmy rządzące władcą zbrodniarzem, a zwłaszcza konsekwencje takiego czynu: degradację psychiki, zniszczenie osobowości, niezdolność do odczuwania głębszych emocji.
• Kontekst: W dramatach Szekspira motyw władzy i władcy pojawia się wielokrotnie, między innymi występuje w dramacie Hamlet, w którym brat króla, Klaudiusz, po dokonaniu zbrodni na prawowitym władcy Hamlecie (ojcu tytułowego bohatera) przejmuje władzę oraz poślu- bia jego żonę. Klaudiusz, podobnie jak Makbet, zdobywa władzę na drodze zbrodniczego czynu, następnie podejmuje działania, aby prawda nie wyszła na jaw. Podobnie jak Makbet przypłaca swój haniebny czyn śmiercią.
Podsumowanie
• Teksty literackie i inne teksty kultury prezentują złożone portrety władców, czego przykła- dem są bohaterowie dramatów Szekspira - Makbet i Klaudiusz.
• Makbet to naznaczona tragizmem postać człowieka, dla którego władza staje się wartością przesłaniającą wszelkie inne, powodującą, że zanikają w nim pozytywne uczucia. Makbet doznaje szczęścia, którego spodziewał się, sięgając po królewski tron.
• Motyw władzy w dramacie Szekspira ukazuje uniwersalne zjawisko często występujące w tekstach kultury - obraz władzy osiągniętej na drodze zbrodni oraz mechanizmy sterujące tego typu rządami.
Rola postaci fantaste obetajawisk nadprzyrodzonych w literaturze. Omów zagad- nienie na podstawien Makbeta Williama Szekspira. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst
Wprowadzenie
Postacie fantastyczne i zjawiska nadprzyrodzone od dawna inspirowały twórców literatury. ktorzy łączyli te elementy z rzeczywistymi. W literaturze pojawiają się postacie z baśni, legend, fantastyczne stwory, zjawy i duchy, które mają nadprzyrodzone siły, często repre- zentują dwie odmienne wartości - dobro i zło, walczą ze sobą. William Szekspir do dramatu Makbet także wprowadził postacie fantastyczne i zjawiska nadprzyrodzone
Teza: Postacie fantastyczne i zjawiska nadprzyrodzone wpływają na bohaterów literackich pochodzących ze świata realistycznego.
Rozwinięcie
-W Mokbecie Williama Szekspira świat realistyczny przeplata się z fantastycznym. Postaciami fantastycznymi są wiedźmy - szpetne kobiety z brodami, o zapadłych ustach i z chudymi palcami, stwarzające wrażenie pochodzących nie z tego świata. Najpierw pojawiają się jako czarownice na wrzosowisku wśród grzmotów i błyskawic, aby umówić się na spotkanie z Makbetem. Spotykają się z bohaterem, który razem z Bankiem powraca z bitwy. Makbeta nazywają tanem Kawdoru i przyszłym królem, a Banka - ojcem królów.
Czarownice mają zdolności nadprzyrodzone - pojawiają się nagle w pustej przestrzeni i tak samo nagle znikają, potrafią przewidywać przyszłość, zapowiadać los. Wzbogaca to reali- styczną scenerię, dodaje tajemniczości, wpływa na losy i decyzje bohaterów. Czarownice wpływają na dalszy przebieg wydarzeń, a nawet na działania bohaterów, bo juz po chwili Makbet dowiaduje się, że został mianowany tanem Kawdoru. Przepowiednia zaczyna się spełniać. Wiedźmy mówią o sobie, że są siostrami wieszczkami - mają dar prorokowania, przewidywania, jednak niczego nie rozstrzygają, nie są wysłannikami przeznaczenia. Ich przepowiednia jest zagadkowa i niejednoznaczna dla bohaterów. Bardziej ostrożny w odczy- taniu słów czarownic jest Banko. Nie wierzy im. Wiedźmy, mimo że nie decydują o zbrodni popełnionej przez Makbeta, bo największy wpływ na niego ma Lady Makbet, pobudzają jego uśpioną ambicję władcy. Gdy Makbet zostaje królem, wie, że przepowiednia się spełniła. Jest więc przekonany o tym, że wiedźmy znają przyszłość.
Wiedźmy w Makbecie są sprawczyniami zła. Hekate, patronka czarownic i najbardziej okrut na z nich, kiedy dowiaduje się, że przepowiednia przyczyniła się do zdobycia władzy przez Makbeta, postanawia doprowadzić do jego zguby. Zamierza do tego wykorzystać pychę, która jest wywołana nadmierną wiarą we własne siły.
Kolejny raz czarownice pokazują swoje nadprzyrodzone moce, gdy przygotowują miksture z różnych wnętrzności i narządów zwierzęcych i ludzkich i pokazują przyszłość Makbe towi, który nie rozumie przepowiedni o trzech zjawach nie potrafi odczytać znaczenia zakrwawionego dziecka nienarodzonego z kobiety ani dziecka z drzewkiem w dłoni. Makber lekceważy także ostrzeżenie przed Makdufem, Kolejna wizja zjaw to ośmiu królów wygląda jących jak duch Banka, z których jeden trzyma zwierciadło i wskazuje na swoje potomstwo Wiedźmy czarami przywracają Makbetowi pewność siebie, pobudzają pychę.
Postacią fantastyczną jest także duch Banka, który dwukrotnie ukazuje się Makbetowi pod czas uczty na zamku i zajmuje jego miejsce przy stole. Makbet jest jedynym, który go widzi, i swoim zachowaniem sprawia wrażenie psychicznie chorego. To wtedy podejmuje decyzję o ponownym spotkaniu z wiedźmami.
• Postacie i świat fantastyczny w Mokbecie odkrywają pragnienia bohatera. Inicjują bieg wy- darzeń, przepowiadają przyszłość, ingerują w zachowania bohatera. Ich możliwości są nie- ograniczone, a przepowiednie - dwuznacznie i zagadkowe. Wpływają także na tworzenie nastroju, budują tajemniczość.
Kontekst: W balladzie Romantyczność Adama Mickiewicza mieszają się dwa światy - realny fantastyczny. Postacią fantastyczną jest duch jaška. Ducha byłego kochanka widzi jedynie Karusia. Dziewczyna odbiera go w realistyczny sposób - dotyka go, czuje zimno jego ciała, widzi bladą twarz, mówi do niego, zadaje pytania, choć nie otrzymuje żadnej odpowiedzi Dzięki wprowadzeniu postaci fantastycznej Mickiewicz ingeruje w świat żywych. Pokazuje, jak silne pragnienia i tęsknota za utraconą miłością oddziałują na wyobraźnię.
Podsumowanie
- Świat fantastyczny wpływa na kreację świata rzeczywistego, wzbogaca go. Postacle fan- tastyczne obnażają pragnienia bohaterów, czego przykładem jest Makbet. Pobudzają ich wyobraźnię, ingerują w rzeczywistość. Nadprzyrodzone zdolności postaci fantastycznych, duchów i zjaw mogą sprawiać wrażenie realnych lub odwrotnie - pokazywać, że różnią się od zwykłych śmiertelników, pojawiają się i znikają, nie są widoczne dla wszystkich.
Moralna odpowiedzialność za czyny. [2] Omów zagadnienie na podstawie Makbeta Williama Szekspira. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Wprowadzenie
Makbet to dramat szekspirowski, prezentujący pogłębione portrety bohaterów, wewnętrznie skonfliktowanych, motywowanych różnymi czynnikami. O ile w tragedii antycznej decydowało fatum, o tyle u Szekspira bohaterowie są kowalami własnego losu i za swoje wybory odpowiadają albo przed społeczeństwem, albo przed własnym sumieniem.
• Stawiam tezę: Moralna odpowiedzialność za czyny jest konsekwencją własnych działań i niemożliwe jest uniknięcie odpowiedzialności, zło zawsze zostaje ukarane.
• Część argumentacyjna: Makbet Williama Szekspira
Bohaterowie Makbeta ponoszą bolesne skutki swoich czynów. Małżonkowie podejmują decyzję o zabiciu króla Dunkana. Zona Makbeta - Lady Makbet namawia męża do popełnienia zbrodni kró- lobójstwa i przejęcia władzy w Szkocji. Zona Makbeta pragnie zostać królową, choćby za cenę zbrod- ni. Jest podstępna i bezwzględna, chciwa władzy i zaszczytów. Mimo początkowego przekonania o słuszności zbrodniczych decyzji, bohaterka zaczyna być nękana przez wszechogarniający strach i przerażenie. Lady Makbet boi się ciemności, nawiedzają ją koszmary, ciągle na nowo przeżywa moment zabójstwa, próbuje zmyć z rąk ślady krwi, które są jej halucynacją. Zbrodnia, którą do- konali, oddzieliła od siebie małżonków. Lady Makbet popada w obłęd, udręczona swoimi wizjami I wyrzutami sumienia popełnia samobójstwo. I choć nikt nie próbował rozliczyć jej czynów, to sama bohaterka nie uniknęła moralnej odpowiedzialności przed własnym sumieniem.
Konsekwencje swoich działań ponosi także tytułowy bohater dramatu. Makbet, zainspirowany przepowiednią czarownic i argumentami żony, łamie kodeks rycerski i moralny i zabija swojego seniora. Tuż po zbrodni dochodzi do głosu sumienie bohatera. Jest przerażony swym czynem, jednak nie może pozbyć się pragnienia władzy. Rozpoczyna się stopniowa degradacja osobowości Makbeta, który wpada w pułapkę zbrodni. Po zabójstwie króla i jego służących morduje wszystkich którzy zagrażają jego panowaniu. Wprowadza rządy strachu i terroru. Wyrzuty sumienia zagłusza wewnętrznym przekonaniem, że władza mu się należy, że nic i nikt nie odbierze mu zdobytej potęgi Czuje się całkowicie bezkarny. Makbetowi karę wymierzy Makduf, z którego ręki zginie bohater dramatu.
Zarówno Lady Makbet, jak i sam Makbet nie udźwignęli moralnej odpowiedzialności za swoje czyny, nie uciekli przed karę i ostatecznie ponieśli klęskę.
• Kontekst literacki
Bohaterka dramatu Balladyna Juliusza Słowackiego w swym życiu, podobnie jak bohaterowie Szekspira, wybiera zło. Jej także marzą się zaszczyty i korona, dlatego nie waha się zabić siostry Aliny, by wyjść za mąż za Kirkora. Kiedy osiąga swój cel, nie poprzestaje na jednej zbrodni. Jedna zbrodnia pociąga za sobą kolejną. Balladyna likwiduje wszystkich, którzy mogą ją zdemaskować lub zagrażać jej panowaniu, np. swojego męża. Litości nie ma nawet dla własnej matki, która traci przez nią wzrok. Bohaterka w coraz większym stopniu wyzbywa się wszelkich uczuć i moralności, stając się bezwzględną zbrodniarką. Jako prawowita królowa zaczyna odbywać sądy i wydaje za każdym razem wyrok śmierci: na mordercę Aliny, na mordercę Kirkora i Kostryna, na wyrodną córkę. Tak więc Balladyna sama osądziła swoje czyny i wydała na siebie wyrok karę śmierci. Z nieba spadł piorun i rażona nim Balladyna ginie.
• Inne konteksty literackie
• Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego
• Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza
Podsumowanie
Moralna odpowiedzialność za czyny dotyczy każdego. Nie da się uniknąć odpowiedzialności za swoje postępowanie. Zło, jakie człowiek wyrządził, może go zniszczyć, nie ma ucieczki przed karą za popełnione występki, jak nie ma ucieczki przed sumieniem i uznanymi wartościami etycznymi.
Czy człowiek decyduje o własnym losie? Omów zagadnienie na podstawie Makbeta Williama Szekspira. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Wprowadzenie
Ludzki los, ludzką dolę wyznaczają takie składniki egzystencji jak przemijanie, osamotnienie, zda- rzenia przypadkowe, które przydarzają się człowiekowi w sposób od niego niezależny, jak urodzenie, zdolności, zdrowie. Bieg życia kształtowany jest przez ludzki los, na który człowiek chciałby mieć de- cydujący wpływ, ale już starożytni filozofowie twierdzili, że nasza egzystencja jest zdeterminowana i musi się wypełnić. Inni twórcy kultury mówią, że to człowiek jest kowalem własnego losu i to on go kształtuje.
• Stawiam tezę: Fatalizm i indywidualna wolność decydowania o swoim losie stoją do siebie w odwiecznej opozycji i są tematem wielu dyskursywnych utworów literackich.
• Część argumentacyjna: Makbet Williama Szekspira
W dramacie Szekspira tytułowy bohater, wzór średniowiecznych rycerskich cnót, spotyka na wrzo- sowisku wiedźmy, które przepowiadają mu, że zostanie tanem Kawdoru, a potem królem Szkocji. Pierwsza część wróżby spełnia się dość szybko, a w Makbecie rozbudzają się niczym niepohamo- wane żądze władzy, dodatkowo podsycane przez małżonkę - Lady Makbet. Namiętność do władzy zaczyna zżerać duszę Makbeta. Początkowo jeszcze z oporami i wątpliwościami dokonuje królabój- stwa, ale aby utrzymać władzę, musi popełniać kolejne zbrodnie. Zło mu powszednieje, a Makbet przeistacza się w tyrana pozbawionego wszelakich skrupułów. Ostatecznie bohater ginie w poje-dynku z Makdufem, czyli z człowiekiem nieurodzonym w sposób naturalny przez kobietę Cry Mak bet decydował o swym losie, czy može był jego ofiarą? Bohater Szekspira nie podlega antycznemu fatum. On nie musi zostać królem. Makbet nie jest ofiarą przeznaczenia, jest ofiarą swoich lads I nieokiełznanych namiętności, swojej pychy i ambicji. Jeśli na wiedźmy spojrzymy jak na projekcję pragnienia bohatera, tym łatwiej przyjdzie nam stwierdzić, te Makbet był kreatorem swojego losu To on podejmował decyzje i mimo że miały na nie wpływ różne czynniki, to ostatecznie sam Makbet odegrał w taki, a nie inny sposób swoją rolę. Pozwolił, by zło, zdrada, nienawiść, szaleństwo zdomi nowały dobro, przyjaźń, miłość i rozum Makbet świadomie i celowo uwolnił ciemną stronę swojej natury, stając się niewolnikiem własnych namiętności i zbrodni.
• Kontekst literacki
Tytułowa bohaterka tragedii Sofoklesa Antygona należy do rodu Labdakidów, nad którym ciążyło fa tum i żadne działania nie mogły zmienić przeznaczenia. Jest postacią tragiczną. Eteokles i Polinejkes (bracia Antygony) rozpoczęli bratobójczą walkę o tron tebański po śmierci Edypa. Zgodnie z przezna czeniem obaj zginęli. Kreon, który został nowym władcą Teb, zarządził, by Eteoklesa pochować z ho norami, a Polinejkesa, który był zdrajcą, pozostawić niepogrzebanym. Antygona stanęła przed dyle- matem nie do rozwiązania. Musiała wybrać między równorzędnymi wartościami, które wzajemnie się wykluczały. Podporządkowanie się nakazom Kreona narażało ją na gniew bogów, wypełnienie boskiego prawa oznaczało narażenie się na utratę życia. Bohaterka Sofoklesa znalazła się w sytuacji, w której każda jej decyzja prowadziła do klęski. Jej możliwość wyboru była więc pozorna. Antygona wie, że przed losem nie da się uciec, można mu jednak ulec z podniesionym czołem. Pochowa więc swojego brata, bardziej ceniąc prawo boskie, które nakazuje takie działanie, kierując się miłością do brata i lojalnością wobec swego rodu. Skazana za ten czyn na śmierć - popełnia samobójstwo. Tragiczny los Antygony jest przykładem tego, że człowiek w swoim życiu trafia na sytuacje, na które nie ma żadnego wpływu, a każda decyzja prowadzi do klęski.
Równie tragiczny los stał się udziałem Kreona, wuja Antygony. Wybrał obowiązek wobec kraju, sprawiedliwość i lojalność, odrzucając tym samym prawo boskie, współczucie, uczucia rodzinne. Zapłacił za to wysoką cenę - stracił syna i żonę.
Bohaterowie Sofoklesa wierzą, że są wolni i sami decydują o swym losie, jednak każdy wybór, którego dokonują, prowadzi do wypełnienia się ciążącego nad nimi fatum. Przed przeznaczeniem nie można uciec. Tragizm bohaterów polega na niemożności ucieczki przed losem, który musi się wypełnić.
• Inne konteksty literackie
Iliada Homera
• Ludzie bezdomní Stefana Żeromskiego
Podsumowanie
Twórcy antyczni uważali, że człowiek tylko pozornie jest wolny, a w rzeczywistości podporządkowany jest sile wyższej-fatum, dlatego jego życie nie biegnie zgodnie z jego wolą i stawianymi sobie celami tylko zmierza ku nieuchronnemu przeznaczeniu. W miarę upływu czasu zmieniał się pogląd na to, czy los ludzki jest zdeterminowany, czy to człowiek jest jego panem. Barokowy twórca Szekspir skłania się do tego drugiego poglądu. Ty my podejmujemy wybory, to my jesteśmy reżyserami wydarzeń, to my ponosimy ich konsekwencje…
Fatalizm i determinizm odbierają człowiekowi siłę sprawczą, natomiast koncepcje egzystencjali styczne podkreślają zdolność człowieka da decyzji i świadomość ich skutków. Zdaje się więc, že to nie fatum ciąży nad nami, tylko nasze wybory, nasze działania
Jak władza wpływa na los człowieka? Omów zagadnienie na podstawie Makbeta Williama Szekspira. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
Wprowadzenie
Władza w znaczeniu ogólnym jest to możliwość wywierania przez jednostkę bądź grupę wpływu na istotne okoliczności życia i postępowanie innych osób. Mówiąc o władzy, mówimy generalnie o politykach i rządzących, o tych, którzy mogą pracować dla dobra wspólnego, albo tych, dla których władza to bezkarność, nadużycia i pogarda. Władza jest zaszczytem, wyrazem zaufania i szacunku, a innym razem sobiepaństwa i despotyzmu. Władza jest także miarą człowieka, bo ponoć nic tak nie demoralizuje jak władza
• Stawiam tezę: Posiadana władza w decydujący sposób wpływa na ludzi, określa ich charakter i ma wpływ na losy społeczeństwa i państwa.
• Część argumentacyjna: Makbet Williama Szekspira Szekspira fascynował problem władzy. Była dla tego genialnego stratfordczyka (Szekspir urodził
się w Stratford) namiętnością zżerającą ludzką duszę. Prawdziwym studium niszczącej mocy tej ludzkiej namiętności jest tragedia Makbet. Jej tytułowy bohater władzę traktuje jako przywilej i bezkarność. Jest dla niego wartością, o którą należy zabiegać wszystkimi siłami i sposobami. Zabija więc prawowitego i, jak sam ocenia, dobrego władcę, swojego krewnego Dunkana, aby przejąć tron Już w tej krwawej, zbrodniczej chwili Makbet nie chce sprawować władzy dla dobra państwa ani poddanych. Interesują go tylko korzyści, jakie może dzięki niej osiągnąć. Czuje się panem Szkocji i jej obywateli, władcą bezkarnym, który swoich poddanych ma w głębokiej pogardzie. Jest w stosunku do nich bezwzględny, szpieguje ich, a nawet morduje, jeśli obawia się, że zagrażają jego tronowi. Makbet najpierw był niewolnikiem swojej ambicji i żądzy władzy, potem zaś stał się niewolnikiem swojej zbrodni. Żadne z podjętych przez niego działań nie służyło dobru ogólnemu. Jako król Szkocji zaprowadza rządy strachu i terroru. Posługuje się przemocą, więzi tych, których uznaje za swoich przeciwników politycznych. Żaden z obywateli nie może czuć się bezpiecznie. Makbet popada w obłęd, posiadana władza powoduje jego całkowitą destrukcję, wraz z zaszczytami rośnie jego przerażenie i pragnienie utrzymania władzy za wszelką cenę. Ostatecznie Makbet ginie z ręki Makdufa, znienawidzony przez cały naród. Stał się nawet wrogiem swojej żony, którą bardzo kochal i był z nią szczęśliwy przed królobójstwem. Władza opętała Makbeta. Ze szlachetnego rycerza, dobrego męża i przyjaciela uczyniła demona, tyrana, psychopatycznego mordercę. Odsłoniła ciemne strony jego natury, wyzwoliła tkwiące w nim zło i ostatecznie zniszczyła, kiedy to Makduf zwyciężył uzurpatora i pokazał jego głowę zatkniętą na włóczni.
• Kontekst literacki
Jan Kochanowski oparł swój utwór Odprawa posłów greckich na micie o wojnie trojańskiej, ale wie my, że starożytna Troja to maska, metafora | Rzeczpospolitej szlacheckiej. Władzę sprawuje w niej kröl Rada Królewska, którą możemy utożsamić z ówczesnym sejmem Polski. Król Priam, aluzja do Zygmunta Augusta, jest chwiejny w swych postanowieniach, przedkłada dobro własne nad dobro ogółu. Czeka na decyzję Rady, która będzie dla niego wskazówką, jaki ostatecznie wydać werdykt w sprawie porwanej Heleny Spartańskiej. Obrady Rady obrazują, jak władza wpływa na ludzi. Dia Aleksandra (Parysa) to so biepaństwo, wykorzystywanie wszystkich dla własnych celów, cynizm, egoizm i korumpowanie innych. Aleksander nie waha się, kiedy przychodzi mu wybrać dobro całego kraju lub szczęście osobiste. Ten bezwzględny, przebiegły egoista stawia na siebie, wybiera prywatę. Jego zwolennicy, używając współ czesnej terminologii partia, to ludzie przekupni, niejednokrotnie opłacani przez obcych, traktujący władzę jako synekurę, która zapewnia im luksusowe życie, poczucie wyższości i brak odpowiedzialności Posiadana władza całkowicie ich demoralizuje. Za ich zepsucie moralne i degrengoladę elit rządzących cenę najwyższą zapłaci Troja, w tym wypadku Rzeczpospolita szlachecka.
Protagonistą Aleksandra jest Antenor, który uważa, że dobro ojczyzny i obywateli powinno być nadrzędnym celem sprawujących władzę. Według niego ci, którzy mają władzę, powinni być odporni na jej pokusy, charakteryzować się cnotą, honorem, sprawiedliwością, dalekowzrocznością i odpowiedzialnością. Władza nie wpłynęła negatywnie na Antenora, wręcz przeciwnie, traktuje ją jako zaszczytny obowiązek. Niestety, jego postawa jest wyjątkiem.
Uniwersalne przesłanie dotyczące tych, którzy stoją na szczycie społeczeństwa, wygłasza Chór: władza pochodzi od Boga i rządzący powinni postępować na wzór biblijnego Pasterza, który dba o całe swoje stado. Jak pokazują bohaterowie Odprawy posłów greckich, władza to jednak narzędzie, które najchętniej wykorzystuje się do własnych celów, to siła, która deprawuje i demoralizuje.
• Inne konteksty literackie
• Balladyna Juliusza Słowackiego
Dziady cz. III Adama Mickiewicza
Podsumowanie
Władza to jedna z największych ludzkich namiętności. Literatura w większości przedstawia portrety takich ludzi, którzy sprawują rządy, czerpią z władzy moc, bogactwo, różnego typu profity i za wszelką cenę tę władzę chcą utrzymać. Panowanie nad innymi niejednokrotnie deprawuje i degeneruje ludzi. Jeśli władca ulega tylko własnym namiętnościom, żądzom, staje się despotą i ciemiężycielem. Sylwetki Makbeta i Aleksandra przestrzegają przed takimi władcami, ponieważ konsekwencje ich decyzji i wyborów spadają na całe społeczeństwo. Władza w rękach ludzi o słabych charakterach, nieugruntowanej moralności i etyce może wyzwolić ukrywane w nich namiętności i pragnienia.
Rola postaci fantastycznych i zjawisk nadprzyrodzonych w utworze literackim [2]. Omów zagadnienie na podstawie Makbeta Williama Szekspira. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst literacki.
Wprowadzenie
Są rzeczy na niebie i ziemi, o których ani się śniło waszym filozofom” - to słowa Hamleta, jednego z wielu bohaterów szekspirowskich, które śmiało możemy uznać za motto powyższego tematu. Świat, w tym sam człowiek, to złożone konstrukcje, które nie zawsze da się poznać rozumowo. Pewne sfery wymykają się racjonalnym i logicznym interpretacjom. Wtedy do literatury wkracza irracjonalizm i fantastyka, zjawiska nadprzyrodzone, które są próbą zrozumienia tego, czego nie da się ogarnąć rozumem.
• Stawiam tezę: Postaci fantastyczne i zjawiska nadprzyrodzone w literaturze uosa- biają siły stojące ponad człowiekiem. Ukazują prawdy o duchowych problemach bo- haterów.
• Część argumentacyjna: Makbet Williama Szekspira
Makbet to wzór średniowiecznego rycerza, reprezentujący wszystkie przymioty swego stanu, cały jego etos. Ten idealny, szlachetny rycerz przechodzi nieprawdopodobną metamorfozę, przeistacza się w krwawego mordercę, tyrana, terrorystę, paranoika. Dlaczego? Jakie czynniki wpłynęły na taką zmianę bohatera? Aby czytelnik mógł przyjąć tę trudną do racjonalnego odbioru prawdę, autor wprowadza fantastyczne postaci wiedźm spotkanych przez Makbeta na wrzosowisku. Czarownice przepowiadają przyszłość Makbetowi i jego przyjacielowi Bankowi. Ukazały się tym rycerzom na bagnach. Musimy uznać to miejsce za symboliczne, ponieważ tego typu przestrzeń bardzo często w kulturze jest postrzegana jako wejście do drugiego świata. Wiedźmy przepowiadają naszym bohaterom przyszłość, nie przeklinają ich, nie złorzeczą, tylko mówią do Makbeta: „Ty zostaniesz królem”, a do Banka: „Ty będziesz ojcem królów”.
Skąd wzięły się wiedźmy? Może rzeczywiście z antycznego świata, w którym to magia, ciemność, czary, widma były domeną bogini Hekate. A może te stworzenia były tylko efektem zjedzenia zatru- tych korzonków, których rozum stał się niewolnikiem”, jak mówi Banko. Jak wskazują interpretato- rzy, owe korzonki to najprawdopodobniej wilcze jagody, grzyby, piołun, które można spotkać w lesie, a ich spożycie wywołuje stany psychodeliczne. W takiej wykładni trzy zjawy to narkotyczna wizja. Najbardziej jednak wiarygodne jest kolejne spojrzenie na czarownice. To podświadoma projekcja marzeń, ukrytych pragnień Makbeta. Makbet nie jest ofiarą fatum ani wiedźm. Jest ofiarą własnej pychy, niepohamowanej żądzy władzy. Bohater nie jest bezbronną ofiarą, którą determinuje los, nie musi zostać królem, ale tego właśnie chce. Jak dowiadujemy się w trakcie rozwoju akcji dramatu, jeszcze przed spotkaniem z wiedźmami Makbet rozmawiał ze swoją żoną o możliwości zdobycia korony. Przepowiednia czarownic stała się pokusą, która rozbudziła jego namiętną miłość do wła dzy. Tej namiętności ulega także Lady Makbet, która umiejętnie skłania męża do zbrodni. W zamku Makbeta poleje się krew. Krew poleje się w całej Szkocji. Ani przepowiednie, ani poczynania Lady Makbet, ani duch Banka nie usprawiedliwiają zbrodni, za to postaci nie z tego świata i wydarzenia nadprzyrodzone obrazują wyrzuty sumienia splamionych krwią złoczyńców.
• Kontekst literacki
Postaci fantastyczne i zjawiska nadprzyrodzone mają decydujący wpływ na zdarzenia fabularne w Balladynie Juliusza Słowackiego. Akcja tego utworu toczy się na płaszczyźnie dwóch światów: realnego i nadprzyrodzonego. Ten drugi ma najistotniejsze znaczenie w scenie finałowej tragedii, w scenie sądu. Balladyna, pokrewna dusza Makbeta, która także zdobyła tron dzięki łańcuchowi zbrodni, już jako królowa wydaje wyroki. Siostrobójczynię, mężobójczynię, wyrodną córkę skazuje na śmierć. Nikt z obecnych nie ma świadomości, że tym samym skazała siebie na śmierć. Władza ludzka w tej dramatycznej chwili była zbyt słaba, aby wymierzyć sprawiedliwość despotycznej królowej, dlatego ten wyrok wymierza sam Bóg, uderzając w zbrodniarkę piorunem.
• Inne konteksty literackie
• Romantyczność Adama Mickiewicza
• Wesele Stanisława Wyspiańskiego
Podsumowanie
Postaci fantastyczne i zjawiska nadprzyrodzone w literaturze i kulturze ukazują abstrakcyjne pojęcia, takie jak marzenia, żądze, sumienie itp., których nie da się przedstawić w sposób konkretny. Obnażają one prawdziwe intencje bohaterów, symbolizują boską sprawiedliwość. Są próbą ujęcia duchowej sfery naszego życia.
