Do obywatela Johna Brown - Cyprian Kamil Norwid Flashcards
Do obywatela Johna Brown - Cyprian Kamil Norwid
Przez Oceanu ruchome płaszczyzny
Pieśń Ci, jak mewę, posyłam, o! Janie…
Ta lecieć długo będzie do ojczyzny
Wolnych - bo wątpi już: czy ją zastanie?…
- Czy też, jak promień Twej zacnej siwizny,
Biała - na puste zleci rusztowanie :
By kata Twego syn rączką dziecinną
Kamienie ciskał na mewę gościnną!
Więc, niźli szyję Twoją obnażoną
Spróbują sznury, jak jest nieugiętą;
Więc, niźli ziemi szukać poczniesz piętą,
By precz odkopnąć planetę spodloną -
A ziemia spod stóp Twych, jak płaz zlękniony,
Pierzchnie -
więc, niźli rzekną: "Powieszony..." -
Rzekną i pojrzą po sobie, czy kłamią? - -
Więc, nim kapelusz na twarz Ci załamią,
By Ameryka, odpoznawszy syna,
Nie zakrzyknęła na gwiazd swych dwanaście:
“Korony mojej sztuczne ognie zgaście,
Noc idzie - czarna noc z twarzą Murzyna!”
*
Więc, nim Kościuszki cień i Waszyngtona
Zadrży - początek pieśni przyjm, o! Janie…
Bo pieśń nim dojrzy, człowiek nieraz skona,
A niźli skona pieśń, naród pierw wstanie.
AMERYKA NORWIDA
Cyprian Norwid spędził w Stanach Zjednoczonych ponad półtora roku. Miał nadzieję, że w Ameryce odwróci się od niego zły los - znajdzie szczęście osobiste i stabilizację finansową. Jednak po raz kolejny się rozczarował. Mieszkał w Nowym Jorku, kosmopolitycznym mieście pełnym emigrantów z całej Europy, a także Afroamerykanów i Indian. Do amerykańskich prze-żyć poeta często nawiązywał w swoich utworach (m.in. w Czarnych kwiatach) oraz w kore-spondencji. Podczas pobytu w Nowym Jorku Norwid zetknął się z ruchem abolicjonistycznym, walczącym o zniesienie niewolnictwa w południowych stanach kraju. W 1859 r. amerykański sąd skazał przedstawiciela tego ruchu, Johna Browna [dżona brauna), na karę śmierci. Wyrok ten odbił się szerokim echem w całej Europie. Norwid sympatyzował z abolicjonistami, dlatego bardzo przeżył śmierć amerykańskiego działacza
KIM BYŁ JOHN BROWN?
W połowie XIX w. zaostrzył się spór między abolicjonistami a ich przeciwnikami. Obie strony stosowały wobec siebie przemoc. John Brown był ideowcem, który uważał, że zniesienie niewolnictwa trzeba wywalczyć siłą. W 1859 r. próbował wywołać powstanie czarnoskórych niewolników na Południu. Jego oddział został pokonany przez regularne wojsko, a on sam -postawiony przed sądem i skazany na śmierć przez powieszenie. Wykonanie wyroku przyspie-szyło wybuch wojny secesyjnej między Północą a Południem. W czasie wojny powstała pieśń John Brown’s Body [ciało Johna Browna] poświęcona słynnemu abolicjoniście. Z czasem stała się ona jedną z pieśni bojowych śpiewanych przez żołnierzy Unii
PIEŚŃ DLA NIEUGIĘTEGO ABOLICJONISTY
Dla Norwida John Brown był bohaterem, męczennikiem walki o wolność i równouprawnie-nie. Człowiekiem ideowym i zdeterminowanym, a poza tym, podobnie jak poeta, religijnym. Skazanie na śmierć tego działacza ruchu abolicjonistów było dla Norwida szokiem, świadec-twem upadku Stanów Zjednoczonych. Kraj ten uchodził przecież za oazę wolności, gdzie każdy człowiek ma równe prawa i jednakowe szanse na kształtowanie swojego losu. Istnienie w Stanach Zjednoczonych niewolnictwa Norwid uważał za hańbę. Tym większą, że państwo amerykańskie w majestacie prawa chciało ukarać śmiercią kogoś, kto bronił wolności i pod-stawowych praw człowieka.
Geneza
Podczas pobytu w Nowym Jorku Cyprian Norwid ze-tknął się z ruchem abolicjonistycznym, walczącym o zniesienie niewolnictwa w południowych sta-nach kraju. W 1859 r. sąd amerykański skazał zna-nego przedstawiciela tego ruchu, Johna Browna,
próbującego wywołać powstanie czarnoskórych niewolników na Południu, na karę śmierci. Norwid sympatyzował z abolicjonistami i bardzo przeżył Śmierć amerykańskiego działacza
Kompozycja i styl
Wiersz ma formę listu do nieżyjącego Johna Brow-na choć podmiot liryczny nazywa go pieśnią. Na początku i na końcu utworu Norwid stosuje bezpo-Średni zwrot do adresata (apostrofę): of Janie…, co powoduje, ze utwór zyskuje wyraźną kompozycję klamrową W zakończeniu listu poeta sformułował
uniwersalne przesłanie (zapisane rozstrzelonym drukiem), odnoszące się zarówno do tragicznej hi-storii adresata poetyckiego listu, jak i do łosów ojczy zny autora: Bo pieśń nim dojrzy.człowiek nieraz skona./A nizli skona pieśń naród pierw wstanie
Etyczny wymiar poezji Norwida
Dla Norwida John Brown był bohaterem, męczen-nikiem walki o wolność i równouprawnienie. Człowiekiem ideowym i zdeterminowanym. Ska-zanie go na śmierć było - zdaniem poety - świa-dectwem moralnego upadku Stanów Zjednoczo-nych. Kraj ten uchodził bowiem za oazę wolności. gdzie każdy człowiek ma równe prawa i jednakowe szanse na kształtowanie swojego losu. Istnienie w Ameryce niewolnictwa Norwid uważał za hańbę dla tego kraju. Tym większą, że państwo amerykań-skie w majestacie prawa chciało ukarać śmiercią bohatera, który bronił wolności i podstawowych praw człowieka.
