Przedśpiew - Leopold Staff Flashcards
Przedśpiew - Leopold Staff
Czciciel gwiazd i mądrości, miłośnik ogrodów,
Wyznawca snów i piękna i uczestnik godów,
Na które swych wybrańców sprasza sztuka boska:
Znam gorycz i zawody, wiem, co ból i troska,
Złuda miłości, zwątpień mrok, tęsknot rozbicia,
A jednak śpiewać będę wam pochwałę życia -
Bo żyłem długo w górach i mieszkałem w lasach.
Pamięcią swe dni chmurne i dni w słońca krasach
Przechodzę, jakby jakieś wielkie, dziwne miasta,
Z myślą ciężką, jak z dzbanem na głowie niewiasta,
A dzban wino ukrywa i łzy w swojej cieśni.
Kochałem i wiem teraz, skąd się rodzą pieśni;
Widziałem konających w nadziejnej otusze
I kobiety przy studniach brzemienne, jak grusze;
Szedłem przez pola żniwne i mogilne kopce,
Żyłem i z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce.
Przeto myśli me, które stoją przy mnie w radzie,
Choć smutne, są pogodne jako starcy w sadzie.
I uczę miłowania, radości w uśmiechu,
W łzach widzieć słodycz smutną, dobroć chorą w grzechu,
I pochwalam tajń życia w pieśni i w milczeniu,
Pogodny mądrym smutkiem i wprawny w cierpieniu.
Klasycyzm
Kierunek w kulturze i sztuce europejskiej odwołujący się do wzorów kultury anty-cznej; także nurt w literatu-rze i sztuce różnych epok nawiązujący do wzorców antyku. Klasycyzm cha-rakteryzuje się lączeniem piękna i prawdy z war-tościami uniwersalnymi, którym patronują rozum, racjonalne i spokojne podejście do świata, sza-cunek dla tradycji starożyt-nej, intelektualizm, etyka, estetyzm, umiar i harmonia. W XX w. występowało kilka zróżnicowanych nurtów klasycyzmu w literaturze. Ich przedstawiciele to m.in. poeci: Leopold Staff, Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert czy Jarosław Marek Rymkiewicz. Klasycyzm Leopolda Staffa cechują dwie inspi-racje filozoficzne - stoicyzm i franciszkanizm. Z jednej strony więc na kształt jego liryki wpływa powściągli-wość emocjonalna i mą-drość życiowa, z drugiej zaś afirmacja życia oraz umiejętność odnajdywania szczęścia w codziennej prostocie zwykłych ludzkich doświadczeń. O klasycy-zmie poety świadczy także nawiązująca do tradycji forma jego wierszy.
GAŁĄZ KWITNĄCA - HUMANIZM I KLASYCYZM
Tom poezji Gałąź kwitnąca z roku 1908 przynosi kolejną odsłonę twórczości Leopolda Staffa. W tym zbiorze zaczynają dominować inne tony: klasycyzm, postawa apolińska i afirmacja życia we wszelkich jego przejawach. W nowych wierszach poeta zawarł swój program filo-zoficzny nawiązujący wprost do renesansowego humanizmu, filozofii stoickiej, ale także do głębokiej wiary chrześcijańskiej, zwłaszcza w jej franciszkańskim kształcie. Jednym z najważniejszych utworów tego okresu jest Przedśpiew - wiersz, w którym dbałość o formę, jej regularność i porządek idzie w parze z uniwersalnymi prawdami dotyczącymi człowieka
POETA JAKO MĘDRZEC I ESTETA
Przedśpiew to typowy przykład klasycyzmu w polskiej poezji XX stulecia. Leopold Staff mówi w wierszu, co go ukształtowało jako człowieka i jako artystę. Formułuje też odpowiedzi na pytania: Co jest najcenniejsze w życiu? Jaką postawę ma przyjąć człowiek, by być szczęśli wym? W tym celu autor sięga po lirykę bezpośrednią, w której obecność ja lirycznego zostaje silnie wyeksponowana. Poeta kreuje siebie jako postać estety doceniającego to, co piękne w świecie, odczuwającego przyjemność z obcowania ze sztuką i filozofią, odnajdującego azyl w naturze. W miejsce euforii czy odbierającej chęci do życia rozpaczy Staff proponuje dążenie do wewnętrznego uspokojenia, zachowanie pogody ducha - wszystko to, co pozwoli widzieć sens nie tylko w życiu, lecz także w cierpieniu i śmierci. Tytułowego kowala z czasów debiutu literackiego zastępuje teraz człowiek znający tajemnicę życia - doświadczony mędrzec dzie-lący się z czytelnikiem prawdą o świecie.
treść
Podmiotem lirycznym jest mędrzec, człowiek, który dzięki zdobytym doświadcze-niom ma głęboką wiedzę o świecie.
Osoba mówiąca akceptuje życie i to, co ono przynosi. Taka postawa jest inspiro-wana stoicyzmem (pogodzenie się z losem), epikureizmem (cieszenie się chwi-lą), słowami Terencjusza: „Człowiekiem, jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce” (u Staffa: „Żyłem i z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce”) oraz franciszkańską ideą poszukiwania dobra i akceptacji cierpienia.
Zgodnie z tradycją poezji klasycznej wiersz charakteryzuje się spokojnym tonem, zrównoważonym pod względem emocjonalnym i uroczystym
treść
Podmiot liryczny jawi się tu jako człowiek doświadczony: „Znam gorycz i zawody, wiem, co ból i troska, / Złuda miłości, zwątpień mrok, tęsknot rozbicia”. Wiele przeżył i doznał, wie-lokrotnie zmuszony był zweryfikować swoje poglądy na świat, zanim skrystalizowała się jego postawa wobec życia i rzeczywistości. Aby być wiarygodnym, wyznaje: Kochałem i wiem teraz, skąd się rodzą pieśni”, „Widziałem konających”, „Szedłem przez pola żniwne i mogilne kopce”. Dopiero teraz, po tak wielu różnorodnych doświadczeniach życiowych podmiot liryczny może stwierdzić: „Żyłem i z rzeczy ludzkich nic nie jest mi obce” (parafraza mak-symy Terencjusza). Z perspektywy człowieka, który przeżył i widział wielką radość i przy-gnębiające nieszczęście, kochał i tracił, obserwował tworzenie i niszczenie, podmiot liryczny odważa się uczyć spokoju, radości, cierpliwości i pokory w obcowaniu ze światem i własnym losem. Wyraźne są tu echa filozofii stoicyzmu, której naczelnymi zasadami są mądrość i wewnętrzny spokój (czciciel gwiazd i mądrości”), postawy estetyzmu (….. uczestnik godów, / Na które swych wybrańców sprasza Sztuka boska”) i radości epikurejskiej. Tworzą one wyraźne nawiązanie do klasycznej postawy, uznającej za pełnię człowieczeństwa doświad czanie wszystkich aspektów ludzkiej egzystencji. Podmiot liryczny, pogodzony z sobą, świa-tem i życiem osiągnął wewnętrzną harmonię i po-czucie szczęścia.
Utwór należący do dojrzałego etapu twórczości poety, reprezentujący refleksyjną postawę wobec życia. Podmiot liryczny mędrzec, człowiek doświadczony przekonuje do przyjęcia postawy opty mistycznej mimo obecności w świecie zarówno jasnych, jak i ciemnych stron. Wiersz nacechowany humanizmem, afirmacją życia, sięgający do horacjańskiej postawy łączącej epikurejską radość życia ze stoicką mądrością.
