Ars poetica? - Czesław Miłosz Flashcards
Ars poetica? - Czesław Miłosz
Zawsze tęskniłem do formy bardziej pojemnej,
Która nie byłaby zanadto poezją ani zanadto prozą
I pozwoliłaby się porozumieć nie narażając nikogo,
Autora ni czytelnika, na męki wyższego rzędu.
W samej istocie poezji jest cos nieprzystojnego:
Powstaje z nas rzecz o której nie wiedzieliśmy że w nas jest,
Więc mrugamy oczami, jakby wyskoczył z nas tygrys
I stał w świetle, ogonem bijąc się po bokach.
Dlatego słusznie się mówi, że dajmoniom,
Choć przesadza się utrzymując, że jest na pewno aniołem.
Trudno pojąć skąd się bierze ta duma poetów
Jeżeli wstyd im nieraz, że widać ich słabość.
Jaki rozumny człowiek zechce być państwem demonów,
Które rządzą się w nim jak u siebie , przemawiają mnóstwem języków,
A jakby nie dość im było skraść jego usta i rękę
Próbują dla swojej wygody zmienić jego los?
Ponieważ co chorobliwe jest dzisiaj cenione,
Ktoś może myśleć, że tylko żartuję
Albo, że wynalazłem jeszcze jeden sposób
Żeby wychwalać Sztukę z pomocą ironii.
Był czas, kiedy czytano tylko mądre książki
Pomagająca znosić ból oraz nieszczęście.
To jednak nie to samo co zaglądać w tysiące
Dzieł pochodzących prosto z psychiatrycznej kliniki.
A przecie świat jest inny niż nam się wydaje
I my jesteśmy inni niż w naszym bredzeniu.
Ludzie więc zachowują milczącą uczciwość,
Tak zyskując szacunek krewnych i sąsiadów.
Ten pożytek z poezji, że nam przypomina
Jak trudno jest pozostać tą samą osobą,
Bo dom nasz jest otwarty, we drzwiach nie ma klucza
A niewidzialni goście wchodzą i wychodzą.
Co tutaj opowiadam, poezją, zgoda, nie jest.
Bo wiersze wolno pisać rzadko i niechętnie,
Pod nieznośnym przymusem i tylko z nadzieją,
Że dobre, nie złe duchy, mają w nas instrument.
Geneza utworu
Utwór został zamieszczony w tomiku „Miasto bez imienia” z 1969 r. Powstał, jak informuje podpis pod wierszem, w Berkeley, w USA, w roku 1968.
Wiersz Ars poetica? został napisany w 1968 r. w Berkeley i należy do cyklu Zapisane wcze-snym rankiem mową niewiązaną. Pochodzi z wydanego rok później tomu Miasto bez imienia. Spośród wielu utworów autotematycznych Miłosza wyróżnia go charakter manifestu. Stanowi literackie dopełnienie napisanego w 1955 r. Traktatu poetyckiego. Problemy poruszone w wier-szu Ars poetica? Miłosz podejmował także w licznych esejach z lat 1958-1979.
Problematyka i główne przesłanie
Utwór porusza problem poezji, jej roli, poety i jego obowiązków wobec ludzi.
DIALOG Z TRADYCJĄ
Wiersz Ars poetica? z jednej strony przedstawia koncepcję literatury i rolę artysty w procesie twórczym, a z drugiej - jest przykładem realizacji założeń, które porusza. Tytuł utworu nawią-zuje do rozpraw na temat sztuki słowa - artes poeticae. Tradycja ich pisania sięga starożyt-ności, Poetyki Arystotelesa i Listu do Pizonów Horacego są to kluczowe dzieła zawierające zasady sztuki klasycznej. Znak zapytania w tytule wprowadza jednak ironię i pewien dystans do własnych rozważań, a także zapowiada polemiczne nastawienie do tworzenia sztuki wedle dotychczasowych reguł.
CZYM JEST FORMA BARDZIEJ POJEMNA?
Horacy uważał, że poezja powinna respektować zasadę stosowności (decorum) i być wyni kiem aktu rozumowego. Tygrys z wiersza jest aluzją do Listu do Pizonów, w którym Horacy za pomocą obrazu tygrysa spółkującego z owieczką ilustruje problem niestosowności. U Miłosza tygrys jest uwolniony poeta akceptuje jego istnienie i niezależność. Dodatkowo w tekście wspomniany jest dajmonion siła twórcza, nieprzewidywalna, kojarzona z natchnieniem. Osoba mówiąca nakłada na artystów odpowiedzialność za rozpoznawanie, jakie siły ich daj-monion reprezentuje - dobra czy zła. Podkreśla, że powinni oni tworzyć, jeśli mają pewność, že dobre, nie złe duchy, mają w nas instrument. W wierszu pojawia się motyw poetów obłą kanych, z psychiatrycznej kliniki, którzy przypominają nierozumiejącego istoty poezji Męża z Nie-Boskiej komedii Krasińskiego. Ich poezja nie jest komunikatywna, nie realizuje więc celów etycznych. Poszukiwanie formy bardziej pojemnej może być w tym kontekście próbą połączenia sztuki z jednej strony wolnej, odwołującej się do emocji i uczuć, a z drugiej - zro-zumiałej, humanistycznej, służącej dobru.
Artes poeticae
Zbiory zasad dotyczą-cych sposobu tworzenia sztuki. Teksty te mogą przybierać formę rozprawy, manifestu bądź utworu artystycznego o charak-terze autotematycznym.
