5.6 Leki biologiczne Flashcards
Leki biologiczne - podział
- interferony i cytokiny
- przeciwciała
- adjuwanty bakteryjne
- inhibitory kinaz tyrozynowych
- inne leki
Interferony i cytokiny przeciwnowotworowe - przedstawiciele
- interferon alfa-2a
- interferon alfa-2b
- interferon beta
- interferon gamma
- aldesleukina
Interferon alfa-2a, interferon alfa-2b - zastosowanie
- przewlekłe zespoły mieloproliferacyjne
- białaczka włochatokomórkowa
- szpiczak plazmocytowy
- mięsak Kaposiego
- rakowiak
- czerniak
- rak nerkowokomórkowy
Interferon alfa - działania niepożądane
- zespół grypopodobny
- nasilanie i wywoływanie zaburzeń autoimmunizacyjnych
- zmiany skórne
- zaburzenia neuropsychiatryczne i neurologiczne
- zaburzenia hematologiczne
- retinopatia
- ototoksyczność
- tendencja do zakażeń wirusowych
- ryzyko poronienia
Interferon beta - zastosowanie
- rak nosogardła
* stwardnienie rozsiane
Interferon beta - działania niepożądane
- objawy podobne do występujących po interferonie alfa, lecz mniej nasilone
- często zaczerwienienie, martwica w miejscu podania
Aldesleukina
- rekombinowana ludzka IL-2
* stymuluje komórki układu immunologicznego do eliminowania komórek zmienionych nowotworowo
Aldesleukina - zastosowanie
- rak nerki
- nowotwory skóry
- trwają badania nad zastosowaniem w innych nowotworach
Aldesleukina - działania niepożądane
- capillary leak syndrome (zespół Clarksona)
- zmiany skórne
- zaburzenia neuropsychiatryczne
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- zaburzenia w układzie sercowo-naczyniowym
- zaburzenia w układzie oddechowym
- zaburzenia hematologiczne
- gorączka, bóle stawów
Przeciwciała przeciwnowotworowe - przedstawiciele
- rytuksymab
- ofatumumab
- obinutuzumab
- blinatumomab
- daratumumab
- alemtuzumab
- bewacyzumab
- ramucirumab
- trastuzumab (herceptyna)
- pertuzumab
- cetuksymab
- panitumumab
- necitumumab
- SYM004
- katumaksomab
- niwolumab
- pembrolizumab
- atezolizumab
- siltuksymab
- dinutuksymab
- elotuzumab
- ipilimumab
- tremelimumab
Przeciwciała przeciw CD20
- rytuksymab
- ofatumumab
- obinutuzumab
Rytuksymab
• przeciwciało przeciw CD20 limfocytów B • zastosowanie: ∙ chłoniak nieziarniczy ∙ samoistna plamica małopłytkowa ∙ ciężkie postaci RZS
Rytuksymab - działania niepożądane
- reakcje alergiczne
- zespół uwalniania cytokin
- skurcz oskrzeli
- spadek CTK
- wzrost ryzyka zakażeń, w tym JCV
- leukoencefalopatia wieloogniskowa
Ofatumumab
• przeciwciało przeciw CD20 limfocytów B
• zastosowanie:
∙ przewlekła białaczka limfocytarna
Alemtuzumab
• przeciwciało przeciw CD52 limfocytów B, T, komórek NK, monocytów
• zastosowanie:
∙ przewlekła białaczka limfocytowa z komórek B
Alemtuzumab - działania niepożądane
- długotrwałe skurcze toniczne mięśni
- gorączka
- jadłowstręt
- spadek CTK
- bóle głowy
- duszność, zapalenie płuc
- objawy wstrząsu septycznego
- pokrzywka, opryszczka
Bewacyzumab
• przeciwciało przeciw VEGF
• zmniejsza unaczynienie i wzrost guza
• zastosowanie:
∙ rak okrężnicy/odbytnicy (+fluorouracyl)
∙ rak sutka (+paklitaksel)
∙ niedrobnokomórkowy rak płuc (+pochodne platyny)
Bewacyzumab - działania niepożądane
- nadciśnienie tętnicze
- uszkodzenie przewodu pokarmowego
- zakrzepica tętnic
- upośledzenie gojenia się ran
- leukopenia, małopłytkowość
- zaburzenia neurologiczne
- zmiany skórne
- migrena po przedawkowaniu
Trastuzumab
• przeciwciało przeciw receptorowi HER2 dla EGF
• hamuje proliferację komórek, aktywuje apoptozę
• zastosowanie:
∙ rak sutka (HER2+)
∙ gruczolakorak żołądka (HER2+)
Trastuzumab - działania niepożądane
- kardiotoksyczność
- reakcje poinfuzyjne
- reakcje alergiczne
Cetuksymab
• przeciwciało przeciw EGFR • hamuje proliferację komórek, aktywuje apoptozę i niszczenie komórek przez limfocyty Tc • zastosowanie: ∙ rak jelita grubego ∙ rak głowy i szyi
Cetuksymab - działania niepożądane
- reakcje poinfuzyjne
- reakcje skórne (zapalenie skóry), zapalenie spojówek
- duszność
- wzrost AspAT, AlAT
- hipomagnezemia
Cetuksymab - podobne leki
- panitumumab - rak jelita grubego
* necitumumab - niedrobnokomórkowy rak płuc
Katumaksomab
• przeciwciało wiążące krzyżowo antygeny EpCAM i CD3
• fragmentem Fc przyłącza się do makrofagów, komórek NK i komórek dendrytycznych
• stymuluje odp immunologiczną p/kom nowotworowym
• zastosowanie:
∙ dootrzewnowo w przypadku wysięku nowotworowego
Katumaksomab - działania niepożądane
- gorączka
* nudności i wymioty
Ipilimumab
• przeciwciało przeciw białku CTLA-4 limfocytów T
• nasila aktywność limfocytów T
• zastosowanie:
∙ czerniak
Ipilimumab - podobne leki
• tremelimumab
Koniugaty przeciwciał/cytokin z izotopami/toksynami - przedstawiciele
- denileukina diftytoks
- brentuksymab wedotin
- trastuzumab emtanzyna (T-DM1)
- ibrytumomab tiuksetan [⁹⁰Y]
- tosytumomab [¹³¹I]
Denileukina diftytoks
• fragment IL-2 + toksyna krztuśca • wiąże się z receptorami dla IL-2 na limfocytach T • zastosowanie: ∙ postać skórna chłoniaka T-komórkowego ∙ czerniak ∙ reakcja przeszczep przeciw biorcy
Denileukina diftytoks - działania niepożądane
- capillary leak syndrome (zespół Clarksona)
- niedokrwistość
- zakrzepica żylna
- reakcje poinfuzyjne
- reakcje alergiczne
Ibrytumomab tiuksetan [⁹⁰Y], tosytumomab [¹³¹I]
- przeciwciała przeciw CD20 limfocytów B + izotopy
- niszczą komórki B, aktywują dopełniacz i komórkowe mechanizmy cytotoksyczności
- leczenie chłoniaka nieziarniczego typu grudkowego z kom B
Ibrytumomab tiuksetan [⁹⁰Y], tosytumomab [¹³¹I] - działania niepożądane
- pancytopenia
- osłabienie, gorączka, nudności
- zakażenia
- wtórne nowotwory
- teratogenny
Adjuwanty przeciwnowotworowe - przedstawiciele
- dipeptyd muramylowy
- lentinian
- pachymaran
- szczepionka BCG
Szczepionka BCG
• podawana dopęcherzowo
• zastosowanie:
∙ powierzchowny rak pęcherza moczowego
∙ stan po przezcewkowej resekcji prostaty
Inhibitory kinaz - przedstawiciele
- imatynib
- dazatynib
- gefitynib
- erlotynib
- sunitynib
- sorafenib
- wemurafenib
Inhibitory kinazy tyrozynowej bcr-abl - przedstawiciele
- imatynib
- dasatynib
- ponatynib
- nilotynib
- bozutynib
Imatynib, dazatynib
• inhibitory kinazy tyrozynowej bcr-abl • zastosowanie: ∙ przewlekła białaczka szpikowa ∙ ALL z chr Philadelphia ∙ GISTs
Imatynib, ponatynib, nilotynib, bozutynib - działania niepożądane
- nudności i wymioty
- obrzęki kostek i oczodołów
- biegunka
- bóle mięśni
Inhibitory kinaz tyrozynowych HER1 / HER2 - przedstawiciele
- gefitynib
- erlotynib
- lapatynib
- neratynib
- afatynib
Gefitynib
• inhibitor kinazy tyrozynowej receptora HER1
• zastosowanie:
∙ niedrobnokomórkowy rak płuca
Gefitynib - działania niepożądane
- zapalenie skóry
- biegunka
- śródmiąższowe zapalenie płuc
- wzrost CTK
Erlotynib
• inhibitor kinazy tyrozynowej receptora HER1
• zastosowanie:
∙ niedrobnokomórkowy rak płuca
∙ rak trzustki (+gemcytabina)
Erlotynib - działania niepożądane
- zapalenie skóry
- biegunka
- śródmiąższowe zapalenie płuc
Lapatynib, neratynib, afatynib
• dwuważne inhibitory kinaz tyrozynowych receptorów HER1 i HER2
• zastosowanie:
∙ rak sutka
∙ rak płuc
Inhibitory kinaz tyrozynowych VEGFR i PDGFR - przedstawiciele
- sunitynib
- aksytynib
- pazopanib
Sunitynib
• inhibitor kinaz tyrozynowych VEGFR i PDGFR • hamuje wzrost i angiogenezę guza • słaby inhibitor innych kinaz tyrozynowych (c-kit, RET, flt-3) • zastosowanie: ∙ rak nerkowokomórkowy ∙ GISTs ∙ rak sutka ∙ niedrobnokomórkowy rak płuca
Sunitynib - działania niepożądane
- zespół zmęczenia
- zespół ręka-stopa
- niedoczynność tarczycy
- nadciśnienie tętnicze
- nudności i wymioty
- zakrzepica / krwawienia
- zatorowość płucna
- zmiany skórne
- stomatitis
- mielosupresja