4.5 Układ krwiotwórczy Flashcards
Najczęstszy rodzaj niedokrwistości
• niedokrwistość z niedoboru żelaza • przyczyny: ∙ złe odżywianie ∙ zespoły złego wchłaniania ∙ przewlekłe krwawienie ∙ stany zwiększonego zapotrzebowania
Skutki niedoboru żelaza
• upośledzenie powstawania hemoglobiny → niedokrwistość mikrocytowa, niedobarwliwa
Preparaty żelaza - przedstawiciele
• doustne (dwuwartościowe): ∙ asparaginian żelazawy ∙ chlorek żelazawy ∙ fumaran żelazawy ∙ glukonian żelazawy ∙ bursztynian żelazawy • dożylne (trójwartościowe) ∙ glukonian żelazowy ∙ kompleks żelaza, sorbitolu i kwasu cytrynowego ∙ ferumoksytol (związek tlenku żelaza i dekstranu)
Dodatki do doustnych preparatów żelaza
- kwas askorbinowy - stabilizuje żelazo w postaci dwuwartościowej
- kwas bursztynowy - zwiększa wchłanianie żelaza
Działania niepożądane doustnych preparatów żelaza
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- hemosyderoza
- gwałtowne rozszerzenie naczyń → ↓CTK → wstrząs
- drgawki
- fałszywie + test na krew utajoną
Działania niepożądane dożylnych preparatów żelaza
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- hemosyderoza
- gwałtowne rozszerzenie naczyń → ↓CTK → wstrząs
- uszkodzenie naczynia w miejscu podania
- bóle stawowo-mięśniowe
- reakcje alergiczne, wstrząs anafilaktyczny
Odtrutka w przypadku wstrząsu po podaniu żelaza
- deferoksamina
- zapobiega wchłanianiu żelaza z jelit
- wiąże żelazo we krwi i ułatwia jego usuwanie
Stabilna pochodna witaminy B₁₂
- cyjanokobalamina
* jest to forma występująca w żywności
Stabilna pochodna kwasu foliowego
- kwas pteroiloglutaminowy
* jest to forma występująca w żywności
Skutki niedoboru witaminy B₁₂ lub kwasu foliowego
• upośledzenie syntezy DNA krwinek czerwonych → niedokrwistość makrocytowa, nadbarwliwa
Niedobór witaminy B₁₂
• niedokrwistość złośliwa
• brak produkcji czynnika Castle’a w komórkach okładzinowych żołądka → brak wchłaniania
• niedobór ujawnia się po 2-5 latach (zapasy w wątrobie)
• powikłania:
∙ niedokrwistość makrocytowa
∙ neurologiczne - powrózkowe zwyrodnienie rdzenia kręgowego
∙ atrofia śluzówki żołądka i jelit
• leczenie: dożylnie/domięśniowo cyjanokobalamina, hydroksokobalamina
Niedobór kwasu foliowego
• obraz kliniczny jak w niedokrwistości złośliwej + biegunka i utrata masy ciała
• zapasy w organizmie wystarczaja na kilka msc
• przyczyny:
∙ zaburzenia trawienia lub wchłaniania
∙ stosowanie antymetabolitów kwasu foliowego (np. metotreksat)
∙ stany zwiększonego zapotrzebowania (ciąża, zwłaszcza chore na padaczkę)
• leczenie preparatami doustnymi, przedawkowanie może znosić działanie leków przeciwpadaczkowych
Hemopoetyczne czynniki wzrostowe - grupy leków
- preparaty EPO
- preparaty G-CSF
- preparaty GM-CSF
- preparaty IL-11 i trombopoetyny
Preparaty EPO - przedstawiciele
- erytropoetyna α
- erytropoetyna β
- darbepoetyna α
- metoksypolietylenoglikol-epoetyna β
- peginesatyd
Preparaty EPO - zastosowanie
• terapia niedokrwistości:
∙ w przewlekłej niewydolności nerek
∙ w chorobach zapalnych, nowotworowych, aplazji szpiku
∙ w niedokrwistości sierpowatokrwinkowej
∙ u pacjentów z AIDS leczonych zydowudyną
∙ u wcześniaków
Preparaty EPO - działania niepożądane
- nadciśnienie tętnicze
- nadmierna lepkość krwi → powikłania zakrzepowo-zatorowe
- objawy grypopodobne
Darbepoetyna α
- rekombinowana erytropoetyna
- ma długi okres półtrwania (25 h)
- może być podawana raz w tygodniu
Preparaty G-CSF - przedstawiciele
- fil-grastym
- pegfil-grastym
- leno-grastym
Preparaty G-CSF - działanie
• stymulacja powstawania, dojrzewania, uwalniania i funkcjonowania neutrofili
Preparaty GM-CSF - przedstawiciele
- sar-gramostym
* mol-gramostym
Preparaty GM-CSF - działanie
• stymulacja rozwoju progenitorów: ∙ granulocytów ∙ makrofagów ∙ eozynofili ∙ płytek krwi ∙ krwinek czerwonych
Preparaty G-CSF i GM-CSF - zastosowanie
- leczenie neutropenii po chemioterapii
- leczenie aplazji szpiku
- uwalnianie szpikowych komórek macierzystych do krwi
Preparaty G-CSF i GM-CSF - działania niepożądane
- bóle kości
- gorączka
- wysypka skórna
- tachykardia
- ↓ CTK
- ↓ saturacji
- powikłania zakrzepowo-zatorowe
- wysięki opłucnowe i osierdziowe
- zapalenie naczyń
Preparaty używane w małopłytkowości - przedstawiciele
- oprelwekina (rekombinowana ludzka IL 11)
- rHuTPO (rekombinowana ludzka trombopoetyna)
- rHuMGDF (rekombinowany ludzki czynnik wzrostowy)
- romiplostym
Działanie IL-11
- ↑ szybkości dojrzewania megakariocytów
- ↑ liczby płytek krwi
- ↑ hematopoezy
- ↑ szybkości wzrostu osteoklastów
Działanie TPO i MGDF
• ↑ produkcji megakariocytów → ↑ proliferacji płytek krwi
Działania niepożądane IL-11 i TPO
- nadciśnienie
* hipokaliemia
Romiplostym
- mimetyk trombopoetyny
- ma niewiele działań niepożądanych
- stosowany w immunologicznej małopłytkowości
Kwas folinowy
- zredukowany, czynny metabolit kw foliowego
- inaczej kw tetrahydrofoliowy
- na zatrucie metotreksatem
Metoksypolietylenoglikol-epoetyna β
• stymuluje receptory dla EPO
Peginesatyd
• pegylowany analog EPO
Pegfilgrastym
- pegylowany filgrastym (preparat G-CSF)
* mniejszy klirens nerkowy od filgrastymu, dłuższy okres połowicznego rozpadu
Zastosowanie oprelwekiny
• małopłytkowości zaiązane z terapią nowotworów pochodzenia pozaszpikowego
Zastosowanie trombopoetyny
- leczenie małopłytkowości wywołanych radio- i chemioterapią
* zwiększenie liczby PLT u dawców
Eltrombopag
- niebiałkowy agonista rec trombopoetyny
- stosowany w immunologicznej plamicy małopłytkowej
- leczenie małopłytkowości w marskości wątroby w HCV
