4.5 Układ krwiotwórczy

Question 1

Najczęstszy rodzaj niedokrwistości

Answer 1

• niedokrwistość z niedoboru żelaza
• przyczyny:
∙ złe odżywianie
∙ zespoły złego wchłaniania
∙ przewlekłe krwawienie
∙ stany zwiększonego zapotrzebowania

Question 2

Skutki niedoboru żelaza

Answer 2

• upośledzenie powstawania hemoglobiny → niedokrwistość mikrocytowa, niedobarwliwa

Question 3

Preparaty żelaza - przedstawiciele

Answer 3

• doustne (dwuwartościowe):
∙ asparaginian żelazawy
∙ chlorek żelazawy
∙ fumaran żelazawy
∙ glukonian żelazawy
∙ bursztynian żelazawy
• dożylne (trójwartościowe)
∙ glukonian żelazowy
∙ kompleks żelaza, sorbitolu i kwasu cytrynowego
∙ ferumoksytol (związek tlenku żelaza i dekstranu)

Question 4

Dodatki do doustnych preparatów żelaza

Answer 4

• kwas askorbinowy - stabilizuje żelazo w postaci dwuwartościowej
• kwas bursztynowy - zwiększa wchłanianie żelaza

Question 5

Działania niepożądane doustnych preparatów żelaza

Answer 5

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe
• hemosyderoza
• gwałtowne rozszerzenie naczyń → ↓CTK → wstrząs
• drgawki
• fałszywie + test na krew utajoną

Question 6

Działania niepożądane dożylnych preparatów żelaza

Answer 6

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe
• hemosyderoza
• gwałtowne rozszerzenie naczyń → ↓CTK → wstrząs
• uszkodzenie naczynia w miejscu podania
• bóle stawowo-mięśniowe
• reakcje alergiczne, wstrząs anafilaktyczny

Question 7

Odtrutka w przypadku wstrząsu po podaniu żelaza

Answer 7

• deferoksamina
• zapobiega wchłanianiu żelaza z jelit
• wiąże żelazo we krwi i ułatwia jego usuwanie

Question 8

Stabilna pochodna witaminy B₁₂

Answer 8

• cyjanokobalamina

* jest to forma występująca w żywności

Question 9

Stabilna pochodna kwasu foliowego

Answer 9

• kwas pteroiloglutaminowy

* jest to forma występująca w żywności

Question 10

Skutki niedoboru witaminy B₁₂ lub kwasu foliowego

Answer 10

• upośledzenie syntezy DNA krwinek czerwonych → niedokrwistość makrocytowa, nadbarwliwa

Question 11

Niedobór witaminy B₁₂

Answer 11

• niedokrwistość złośliwa
• brak produkcji czynnika Castle’a w komórkach okładzinowych żołądka → brak wchłaniania
• niedobór ujawnia się po 2-5 latach (zapasy w wątrobie)
• powikłania:
∙ niedokrwistość makrocytowa
∙ neurologiczne - powrózkowe zwyrodnienie rdzenia kręgowego
∙ atrofia śluzówki żołądka i jelit
• leczenie: dożylnie/domięśniowo cyjanokobalamina, hydroksokobalamina

Question 12

Niedobór kwasu foliowego

Answer 12

• obraz kliniczny jak w niedokrwistości złośliwej + biegunka i utrata masy ciała
• zapasy w organizmie wystarczaja na kilka msc
• przyczyny:
∙ zaburzenia trawienia lub wchłaniania
∙ stosowanie antymetabolitów kwasu foliowego (np. metotreksat)
∙ stany zwiększonego zapotrzebowania (ciąża, zwłaszcza chore na padaczkę)
• leczenie preparatami doustnymi, przedawkowanie może znosić działanie leków przeciwpadaczkowych

Question 13

Hemopoetyczne czynniki wzrostowe - grupy leków

Answer 13

• preparaty EPO
• preparaty G-CSF
• preparaty GM-CSF
• preparaty IL-11 i trombopoetyny

Question 14

Preparaty EPO - przedstawiciele

Answer 14

• erytropoetyna α
• erytropoetyna β
• darbepoetyna α
• metoksypolietylenoglikol-epoetyna β
• peginesatyd

Question 15

Preparaty EPO - zastosowanie

Answer 15

• terapia niedokrwistości:
∙ w przewlekłej niewydolności nerek
∙ w chorobach zapalnych, nowotworowych, aplazji szpiku
∙ w niedokrwistości sierpowatokrwinkowej
∙ u pacjentów z AIDS leczonych zydowudyną
∙ u wcześniaków

Question 16

Preparaty EPO - działania niepożądane

Answer 16

• nadciśnienie tętnicze
• nadmierna lepkość krwi → powikłania zakrzepowo-zatorowe
• objawy grypopodobne

Question 17

Darbepoetyna α

Answer 17

• rekombinowana erytropoetyna
• ma długi okres półtrwania (25 h)
• może być podawana raz w tygodniu

Question 18

Preparaty G-CSF - przedstawiciele

Answer 18

• fil-grastym
• pegfil-grastym
• leno-grastym

Question 19

Preparaty G-CSF - działanie

Answer 19

• stymulacja powstawania, dojrzewania, uwalniania i funkcjonowania neutrofili

Question 20

Preparaty GM-CSF - przedstawiciele

Answer 20

• sar-gramostym

* mol-gramostym

Question 21

Preparaty GM-CSF - działanie

Answer 21

• stymulacja rozwoju progenitorów:
∙ granulocytów
∙ makrofagów
∙ eozynofili
∙ płytek krwi
∙ krwinek czerwonych

Question 22

Preparaty G-CSF i GM-CSF - zastosowanie

Answer 22

• leczenie neutropenii po chemioterapii
• leczenie aplazji szpiku
• uwalnianie szpikowych komórek macierzystych do krwi

Question 23

Preparaty G-CSF i GM-CSF - działania niepożądane

Answer 23

• bóle kości
• gorączka
• wysypka skórna
• tachykardia
• ↓ CTK
• ↓ saturacji
• powikłania zakrzepowo-zatorowe
• wysięki opłucnowe i osierdziowe
• zapalenie naczyń

Question 24

Preparaty używane w małopłytkowości - przedstawiciele

Answer 24

• oprelwekina (rekombinowana ludzka IL 11)
• rHuTPO (rekombinowana ludzka trombopoetyna)
• rHuMGDF (rekombinowany ludzki czynnik wzrostowy)
• romiplostym

Question 25

Działanie IL-11

Answer 25

• ↑ szybkości dojrzewania megakariocytów
• ↑ liczby płytek krwi
• ↑ hematopoezy
• ↑ szybkości wzrostu osteoklastów

Question 26

Działanie TPO i MGDF

Answer 26

• ↑ produkcji megakariocytów → ↑ proliferacji płytek krwi

Question 27

Działania niepożądane IL-11 i TPO

Answer 27

• nadciśnienie

* hipokaliemia

Question 28

Romiplostym

Answer 28

• mimetyk trombopoetyny
• ma niewiele działań niepożądanych
• stosowany w immunologicznej małopłytkowości

Question 29

Kwas folinowy

Answer 29

• zredukowany, czynny metabolit kw foliowego
• inaczej kw tetrahydrofoliowy
• na zatrucie metotreksatem

Question 30

Metoksypolietylenoglikol-epoetyna β

Answer 30

• stymuluje receptory dla EPO

Question 31

Peginesatyd

Answer 31

• pegylowany analog EPO

Question 32

Pegfilgrastym

Answer 32

• pegylowany filgrastym (preparat G-CSF)

* mniejszy klirens nerkowy od filgrastymu, dłuższy okres połowicznego rozpadu

Question 33

Zastosowanie oprelwekiny

Answer 33

• małopłytkowości zaiązane z terapią nowotworów pochodzenia pozaszpikowego

Question 34

Zastosowanie trombopoetyny

Answer 34

• leczenie małopłytkowości wywołanych radio- i chemioterapią

* zwiększenie liczby PLT u dawców

Question 35

Eltrombopag

Answer 35

• niebiałkowy agonista rec trombopoetyny
• stosowany w immunologicznej plamicy małopłytkowej
• leczenie małopłytkowości w marskości wątroby w HCV