3.11 Leki przeciwwirusowe Flashcards
Najstarsze leki przeciwwirusowe
- idoksurydyna
- widarabina
- acyklowir
Etapy cyklu rozwojowego wirusa
- adsorpcja
- penetracja
- odpłaszczanie
- wczesna translacja → replikacja → późna translacja
- składanie
- uwalnianie
Leki hamujące adsorpcję
- enfuwirtyd
- dokozanol
- paliwizumab
Leki hamujące penetrację
• interferon alfa
Leki hamujące odpłaszczanie
- amantadyna
* rymantadyna
Leki hamujące replikację
- NRTI
- NNRTI
- acyklowir
- foskarnet
- entekawir
Leki hamujące późną translację
• PI
Leki hamujące uwalnianie wirusa
• inhibitory neuraminidazy
Leki używane w zakażeniach HSV i VZV - przedstawiciele
- acyklowir, walacyklowir, famcyklowir, pencyklowir
- brywudyna, sorywudyna
- ibacytabina
- denotywir
- tromantadyna
- moroksydyna
- dokozanol
- tryflurydyna
- idoksurydyna
- widarabina
Acyklowir
- analog guanozyny
- jego fosforylacja wymaga obecności kinazy wirusowej
- działa na: HSV-1, HSV-2, VZV, EBV, CMV, HHV-6
Acyklowir - zastosowanie miejscowe
- opryszczka wargowa
* opryszczka narządów płciowych
Acyklowir - zastosowanie doustne
- ospa wietrzna
- półpasiec
- profilaktyka potransplantacyjna
Acyklowir - zastosowanie dożylne
- zapalenie mózgu wywołane HSV
- zakażenie HSV u noworodków
- ciężkie zakażenia wirusami Herpes
Acyklowir - działania niepożądane
- zaburzenia neurologiczne
- odwracalne uszkodzenie nerek
- nudności i wymioty, biegunka
- bóle głowy
Walacyklowir
- ester L-walylowy acyklowiru
* wykazuje większą biodostępność po podaniu doustnym
Walacyklowir - zastosowanie
- opryszczka narządów płciowych
- opryszczka wargowa
- półpasiec
- potransplantacyjna profilaktyka CMV
Walacyklowir - działania niepożądane
- zaburzenia neurologiczne
- ↑ AspAT, AlAT
- niedokrwistość, granulocytopenia
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- powikłania zakrzepowe u pacjentów z AIDS
Famcyklowir
- ester przekształcany w wątrobie do pencyklowiru
* hamuje polimerazę DNA w nieco innym mechanizmie niż acyklowir
Famcyklowir - zastosowanie
- opryszczka narządów płciowych
- opryszczka wargowa
- półpasiec
Famcyklowir - działania niepożądane
- bóle głowy, nudności, wymioty, biegunka
- możliwe uszkodzenie jąder
- możliwy wzrost ryzyka raka sutka
Pencyklowir
- aktywny metabolit famcyklowiru
- stosowany w formie kremu na opryszczkę wargową
- nie ma działań niepożądanych
Brywudyna
- analog nukleotydu T
- działa na HSV i VZV
- działa korzystnie w raku trzustki (hamuje Hsp27)
Sorywudyna
- analog nukleotydu T
- zastosowanie: leczenie VZV u dzieci
- nasila mielotoksyczność fluorouracylu
Eperwudyna
- analog nukleotydu T
- działa podobnie do bry- i sorywudyny
- zastosowanie: miejscowe leczenie opryszczki
Ibacytabina
- analog nukleozydowy
- działa na HSV
- zastosowanie: miejscowe leczenie opryszczki wargowej
Denotywir
- pochodna izotiazolowa
- działa na HSV, VZV i niektóre bakterie
- wykazuje działanie przeciwzapalne
- zastosowanie: miejscowe leczenie opryszczki wargowej
Tromantadyna
- pochodna adamantanu
- działa na HSV
- zastosowanie: miejscowe leczenie opryszczki wargowej
Moroksydyna
- heterocykliczny biguanid
- działa na HSV, VZV, wirus grypy A
- zastosowanie: ogólne leczenie zakażeń HSV, VZV, profilaktyka grypy
Moroksydyna - działania niepożądane
• efekty cholinolityczne
Dokozanol
- nasycony alkohol alifatyczny
- działa na HSV
- zastosowanie: miejscowe leczenie opryszczki wargowej (do 12h od objawów prodromalnych)
Tryflurydyna
- fluorowana pirymidyna - trifluorotymidyna
- działa na HSV, wirusa ospy krowiej, adenowirusy
- nie wymaga obecności kinazy wirusowej → toksyczny
- zastosowanie: miejscowe leczenie zapalenia rogówki wywołanego przez HSV
- z tipiracylem - leczenie przeżutującego raka okrężnicy
Idoksurydyna
- jodowany analog deoksyurydyny
- działa na HSV i VZV
- nie wymaga obecności kinazy wirusowej → kardiotoksyczny
- zastosowanie: miejscowe leczenie zapalenia rogówki wywołanego HSV
Widarabina
- analog nukleozydu A, D-arabinoza zamiast D-rybozy
* działa na HSV, VZV, Hepadna-, Pox-, Rhabdoviridae, HIV-1
Widarabina - zastosowanie
- miejscowe leczenie zapalenia rogówki wywołanego przez HSV
* ogólne leczenie półpaśca u pacjentów z AIDS
Widarabina - działania niepożądane
- nudności, wymioty, biegunka
* uszkodzenie szpiku
Leki używane w zakażeniach CMV - przedstawiciele
- gancyklowir
- walgancyklowir
- cydofowir
- foskarnet
- fomiwirsen
Gancyklowir
- analog guanozyny
* działa na CMV, HSV, VZV, EBV, HHV-6, KSHV
Gancyklowir - zastosowanie
- wszystkie postaci zakażenia CMV
- profilaktyka mięsaka Kaposiego
- retinitis wywołane CMV (wstrzyknięcia, implanty)
Gancyklowir - działania niepożądane
- mielosupresja
- bezsenność, bóle głowy, nudności, wymioty, gorączka, zaczerwienienie skóry
- objawy neurologiczne
- uszkodzenie wątroby
- odklejenie siatkówki u pacjentów z retinitis
- możliwe działanie teratogenne, karcynogenne, hamujące spermatogenezę
Walgancyklowir
- ester L-walylowy gancyklowiru
- wykazuje większą biodostępność po podaniu doustnym
- zastosowanie: retinitis u pacjentów z AIDS, potransplantacyjna profilaktyka CMV
Cydofowir
- analog nukleotydu!!! C
- działa na CMV, HSV, VZV, EBV, HHV-6, KSHV, adenowirusy, Poxviridae, Polyomavirus, Papillomavirus
- ma długi okres półtrwania
- wydalany przez nerki (dawkowanie dostosowuje się do klirensu kreatyniny)
Cydofowir - zastosowanie
- dożylnie (+probenecyd) w retinitis wywołanym CMV
* zakażenia adenowirusowe
Cydofowir - działania niepożądane
- nefrotoksyczność
- uszkodzenie gałki ocznej
- kwasica metaboliczna
- neutropenia
- możliwe działanie teratogenne i karcynogenne
Probenecyd
- lek urykozuryczny
* hamuje wydalanie nerkowe penicylin, cydofowiru, zydowudyny
Foskarnet
- kwas fosfonomrówkowy
- działa na CMV, HSV, VZV, EBV, HHV-6, KSHV, HIV-1
- krótki okres półtrwania, ale deponuje się w kościach
- wydalany przez nerki (dawkowanie dostosowuje się do klirensu kreatyniny)
Foskarnet - zastosowanie
- retinitis, colitis, esophagitis wywołane CMV
- zakażenia HSV i VZV oporne na acyklowir
- profilaktyka mięsaka Kaposiego
Foskarnet - działania niepożądane
- nefrotoksyczność
- zaburzenia elektrolitowe (+pentamidyna → ciężka hipokalcemia)
- owrzodzenia żołędzi
- nudności, wymioty
- niedokrwistość
- zaburzenia neurologiczne
- możliwe działanie teratogenne i karcynogenne
Fomiwirsen
- antysensowny oligonukleotyd
- działa na CMV
- zastosowanie: wstrzyknięcia do ciała szklistego w retinitis wywołanym CMV
Fomiwirsen - działania niepożądane
- uszkodzenie gałki ocznej
- bóle brzucha, wymioty, biegunka, gorączka, zaczerwienienie skóry
- zapalenie zatok, zapalenie płuc
- stan septyczny
Leki stosowane we wstrzyknięciach do ciała szklistego w retinitis wywołanym CMV
- gancyklowir
- foskarnet
- fomiwirsen
Leki testowane w leczeniu zakażeń CMV
- maribawir (inhibitor kinazy UL97)
- tomeglowir, letermowir (inhibitor terminazy)
- artezunat, mykofenolan mofetylu, leflunomid
Grupy leków używanych w leczeniu AIDS
- inhibitory wejścia HIV do komórek
- NRTI (nukleozydowe i nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy)
- NNRTI (nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy)
- PI (inhibitory proteazy)
- INSTI (inhibitory integrazy)
Leki używane w leczeniu WZW B - przedstawiciele
- interferon alfa
- lamiwudyna
- adefowir
- entekawir
- tenofowir, emtrycytabina
- telbiwudyna
Leki używane w leczeniu grypy - przedstawiciele
• pochodne adamantanu: ∙ amantadyna ∙ rymantadyna • inhibitory neuraminidazy: ∙ zanamiwir ∙ oseltamiwir ∙ peramiwir
Epidemiologia wirusa grypy A i B
- wirus grypy A zakaża ludzi i zwierzęta, często i silnie mutuje, wywołuje pandemie co 10-12 lat
- wirus grypy B zakaża jedynie ludzi
Klasyfikacja wirusa grypy A
- 16 odmian H
* 9 odmian N
Mechanizm działania pochodnych adamantanu
hamowanie białka M2 wirusa grypy A → hamowanie odpłaszczania
Pochodne adamantanu - zastosowanie
- profilaktyka i leczenie grypy A
* leczenie choroby Parkinsona (nasilanie uwalniania dopaminy)
Pochodne adamantanu - działania niepożądane
- nudności, wymioty, jadłowstręt
- bezsenność, rozdrażnienie, zaburzenia koncentracji, rzadko poważne zaburzenia OUN
- obrzęki kończyn
Amantadyna
- pochodna adamantanu
* wydalana przez nerki
Rymantadyna
- pochodna adamantanu
- metabolizowana w wątrobie
- silniejsza od amantadyny
- powoduje mniej skutków ubocznych w OUN
Mechanizm działania inhibitorów neuraminidazy
hamowanie neuraminidazy wirusa grypy A i B (jako analogi kwasu sjalowego) → hamowanie uwalniania wirusa z komórki
Inhibitory neuraminidazy - zastosowanie
• profilaktyka i leczenie grypy A i B
Zanamiwir
- inhibitor neuraminidazy
- podawany wziewnie
- może być stosowany od 7 r.ż.
Zanamiwir - działania niepożądane
- kaszel, skurcz oskrzeli
* uczucie pieczenia w nosie i gardle
Oseltamiwir
- inhibitor neuraminidazy
- prolek, podawany doustnie
- może być stosowany od 1 r.ż.
Oseltamiwir - działania niepożądane
- biegunka, nudności, wymioty, bóle brzucha
- pokrzywka, wysypka, zespół Stevensa-Johnsona, zespół Lyella
- próby samobójcze
Peramiwir
- inhibitor neuraminidazy
- podawany doustnie lub dożylnie
- działa na oporne szczepy wirusa grypy A
- NPŻ: neutropenia, wzrost AT, hiperglikemia, z OUN, xmiany skorne, zesp S-J, Lyella
Leki testowane w leczeniu grypy
- fludaza (rekombinowana sjalidaza)
- sjalyloglikopolimery
- moroksydyna
- rybawiryna, tarybawiryna, interferon alfa
Leki używane w leczeniu zakażeń RSV - przedstawiciele
- rybawiryna
- paliwizumab
- motawizumab
Rybawiryna
- analog guanozyny
- hamuje IMPDH
- blokuje tworzenie czapeczki mRNA
- podawany wziewnie
- zastosowanie: leczenie ciężkiego zapalenia oskrzelików i płuc u dzieci
- leczenie przewlekłego WZW C, RSV
Rybawiryna - działania niepożądane
- anemia hemolityczna
- dysforia, depresja
- silnie teratogenny
- podrażnienie dróg oddechowych
- podrażnienie spojówek
Paliwizumab
- przeciwciało monoklonalne przeciwko białku F RSV
- podawane w 5 comiesięcznych wstrzyknięciach domięśniowych
- zastosowanie: profilaktyka RSV u wcześniaków i dzieci z wadami serca i płuc
Motawizumab
- przeciwciało monoklonalne przeciwko białku F RSV
* ma większe powinowactwo do RSV niż paliwizumab
Inne leki przeciwwirusowe - przedstawiciele
- plekonaryl
- imikwimod
- rezykwimod
Plekonaryl
- łaczy się z białkiem VP1 kapsydu
- lek hamujący odpłaszczanie Picornaviridae
- zastosowanie: profilaktyka i leczenie przeziębień, zwłaszcza u pacjentów z astmą
Imikwimod
- lek immunomodulujący - zwiększa prod interferonów, aktywacje toll-like recs
- zastosowanie: miejscowe leczenie kłykcin kończystych
Imikwimod - działania niepożądane
- przebarwienia skóry
* zespół grypopodobny
Rezykwimod
- lek immunomodulujący
* podobny do imikwimodu
Interferon alfa
- pegylowane- wstrzyknięcia podskórne
- WZW B i C
- albuferon - z albumina, raz/2-4 tyg
- lokteron - interferon alfa2a
- interferon omega - implanty 12 tygodniowe
lamiwudyna
- NRTI
- analog cytozyny
- HIV, HBV
adefowir
- NRTI
- analog nukleozydu adeninowego, diester
- HBV, HIV (lepszy na HBV)
adefowir - działania niepożądane
- nefrotoksyczność
- stłuszczenie wątroby
- kwasica mleczanowa
- możliwe embriotoksyczne
Entekawir
- NRTI
- analog nukleozydu guaninowego
- HBV
- pokarm hamuje wchłanianie
- NPŻ: ŻJ, ból głowy, możliwe karcynogenne
Tenofowir i emtrycytabina
- NRTI
* analogi
Telbiwudyna
- analog nukleozydu tymidylowego
- HBV
- NPŻ: kwasica mleczanowa
Leki używane w leczeniu WZW C - przedstawiciele
- interferon alfa
- rybawiryna
- -prewir (boce, tela, syme, parita, asuna, grazo)
- -buwir (daklata, ledipa, ombita, welpata, elba)
- -swir (sofos, dasa)
-prewir
- boce, tela, syme, parita, asuna, grazo
- hamuje proteazę serynową NS3
- leczenie HCV genotyp 1
- razem z peginterferonem alfa, rybawiryną
- NPŻ: anemia, skórne
-buwir
- sofos, dasa
- hamują poli RNA NS5B
- sofosbuwir - analog urydyny
- dasabuwir - nienukleotydowy
- HCV - z rybwiryną, peginterferonem alfa
- NPŻ: zmęczenie
-swir
- daklata, ledipa, ombita, welpata, elba
- inhibitor NS5A
- bezinterferonowa terapia (z PI, NS5BI)
- NPŻ: zmęczenie, limfopenia, trombocytopenia
Tramantadyna
- poch adamantanu
* miejscowo na HSV