3.12 Leczenie AIDS Flashcards
Grupy leków stosowanych w leczeniu AIDS
- inhibitory wejścia HIV do komórek
- NRTI (nukleozydowe i nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy)
- NNRTI (nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy)
- PI (inhibitory proteazy)
- INSTI (inhibitory integrazy)
Schematy leczenia skojarzonego AIDS
- 2NRTI + NNRTI
- 2NRTI + PI
- 2NRTI + INSTI
Podstawowe zasady leczenia AIDS
- leczenie przeciwwirusowe u pacjentów CD4+ < 350/mm³
- cel: zmniejszenie wiremii do wartości nieoznaczalnych w PCR dla RNA HIV
- HAART (highly active antiretroviral therapy, terapia 3-4 lekami)
- HIV-2 jest niewrażliwy na NNRTI
- należy wziąć pod uwagę zmienność międzyosobniczą, interakcje, wygodę i koszt leczenia
Inhibitory wejścia HIV do komórek - przedstawiciele
- enfuwirtyd
- marawirok
- pleryksafor
- ibalizumab
Enfuwirtyd
- inhibitor wejścia HIV do komórek
- stabilizuje białko gp41 otoczki HIV
- podawany we wstrzyknięciach podskórnych
Enfuwirtyd - działania niepożądane
- reakcje w miejscu wstrzyknięcia
- neuropatia obwodowa
- zaburzenia snu, depresja
- gorączka, bóle stawów
- eozynofilia
- powikłania infekcyjne
Marawirok
- inhibitor wejścia HIV do komórek
- antagonista receptora chemokinowego CCR5
- przed podaniem należy wykonać test tropizmu
Marawirok - działania niepożądane
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- zawroty i bóle głowy, bezsenność, parestezje, zaburzenia smaku, skurcze mięśniowe
- drgawki
- niedokrwienie mięśnia sercowego
Wikriwirok
- inhibitor wejścia HIV do komórek
* podobny do marawiroku
Pleryksafor
- odwracalny antagonista receptora chemokinowego CXCR4
- nie sprawdził się w leczeniu zakażenia HIV
- zastosowanie: uwalnianie komórek macierzystych ze szpiku do krwi → autoprzeszczep
Ibalizumab
- inhibitor wejścia HIV do komórek
- przeciwciało przeciwko CD4
- nie upośledza odporności, blokuje wiązanie gp120
NRTI - charakterystyka
- kompetycyjne inhibitory odwrotnej transkryptazy
- po wbudowaniu w DNA powodują zakończenie jego syntezy
- powodują toksyczność mitochondrialną → kwasica mleczanowa, stłuszczenie wątroby, zaburzenia lipidowe
NRTI - przedstawiciele
- zydowudyna
- stawudyna
- lamiwudyna
- dydanozyna
- zalcytabina
- abakawir
- tenofowir
- emtrycytabina
Zydowudyna
- NRTI, analog deoksytymidyny
- zalecany u kobiet w ciąży i noworodków
- dobrze się wchłania, dobrze penetruje do tkanek (OUN)
Zydowudyna - działania niepożądane
- mielosupresja
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- bóle głowy, bezsenność, zaburzenia psychiatryczne
- przebarwienia paznokci, miopatia
- antagonistycznie ze stawudyną
Stawudyna
- NRTI, analog tymidyny
- dobrze się wchłania, dobrze penetruje do tkanek
- ma długi czas działania
Stawudyna - działania niepożądane
- obwodowa neuropatia czuciowa
- zapalenie trzustki
- postępujący paraliż mięśni
- wysokie ryzyko toksyczności mitochondrialnej
- nie z dydadozyna, zydowudyna i zalcytabiną)
Lamiwudyna
- NRTI, analog cytozyny
- działa także na HBV
- dobrze się wchłania (+ z biseptolem), penetruje średnio dobrze
Lamiwudyna - działania niepożądane
- bóle głowy, bezsenność, uczucie zmęczenia
* nie stosować z zalcytabiną
Dydanozyna
- NRTI, analog deoksyadenozyny
* średnio dobrze się wchłania i penetruje (powinien być podawany na czczo)
Dydanozyna - działania niepożądane
- zapalenie trzustki, zapalenie wątroby
- neuropatia obwodowa, zaburzenia OUN
- biegunka, owrzodzenia przełyku
- kardiomiopatia
- hiperurykemia, napady dny moczanowej
- uszkodzenie siatkówki, zapalenie nerwu wzrokowego
• lek ten chelatuje fluorochinolony i tetracykliny
Zalcytabina
- NRTI, analog cytozyny
- dobrze się wchłania, penetruje średnio dobrze
- ma długi czas działania
Zalcytabina - działania niepożądane
- neuropatia obwodowa
- owrzodzenia jamy ustnej i przełyku
- zapalenie trzustki
- bóle głowy, bóle stawów, zaczerwienienie skóry
- kardiomiopatia
Abakawir
- NRTI, analog guanozyny
- dobrze się wchłania, penetruje średnio dobrze
- ma długi czas działania
- nie należy łączyć go z alkoholem
Abakawir - działania niepożądane
- reakcje uczuleniowe
- zapalenie trzustki
- ↑ AspAT, AlAT, CPK
- nie należy łączyć go z alkoholem
Tenofowir
- NRTI, acykliczny nukleotyd adenozylowy
- działa również na HBV
- średnio dobrze się wchłania (powinien być łączony z tłustym posiłkiem)
- ma długi czas działania
- alafenamid - prolek
Tenofowir - działania niepożądane
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- bóle głowy, uczucie zmęczenia
- zespół Fanconiego (uszkodzenie cewek nerkowych)
- nie z dydanozyną
Emtrycytabina
- NRTI, fluorowana pochodna lamiwudyny
- działa również na HBV
- dobrze się wchłania, słabo penetruje
- ma długi czas działania
- jest przeciwwskazana u kobiet w ciąży, dzieci, osób przyjmujących leki wywołujące reakcję disulfiramową
Emtrycytabina - działania niepożądane
- biegunka, nudności i wymioty
- bóle głowy, uczucie zmęczenia
- przebarwienia skóry dłoni
NNRTI - charakterystyka
- allosteryczne inhibitory odwrotnej transkryptazy HIV-1
- są metabolizowane przez CYP3A4 cytochromu P450
- powodują głównie dolegliwości brzuszne i skórne
NNRTI - przedstawiciele
- delawirdyna
- efawirenz
- newirapina
- etrawiryna
Delawirdyna
- NNRTI
* dobrze się wchłania, słabo penetruje
Delawirdyna - działania niepożądane
- zaczerwienienie skóry
- bóle głowy, nudności, wymioty
- ↑ AspAT, AlAT
- możliwe działanie teratogenne
Efawirenz
- NNRTI
- dość dobrze się wchłania, słabo penetruje (powinien być podawany na czczo, połączenie z tłustym posiłkiem może wywołać zatrucie)
- ma długi czas działania
Efawirenz - działania niepożądane
- zaburzenia OUN - 50% pacjentów
- zmiany skórne
- nudności, wymioty
- krystaluria
- ↑ AspAT, AlAT, cholesterolu
- działanie teratogenne
Newirapina
- NNRTI
- dobrze się wchłania, dość dobrze penetruje
- ma długi czas działania
- podanie matce i dziecku zmniejsza ryzyko okołoporodowego zakażenia HIV
Newirapina - działania niepożądane
- zmiany skórne
- uszkodzenie wątroby
- bóle głowy, senność, gorączka, nudności
Etrawiryna
- NNRTI
* działa na HIV-1 oporne na inne NNRTI
Etrawiryna - działania niepożądane
- zmiany skórne (rzadko S-J)
- zaburzenia hematologiczne
- neuropatia obwodowa
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- dyslipidemia
- uszkodzenie wątroby i nerek
PI - charakterystyka
- hamują obróbkę poliproteiny Gag-Pol → powodują powstawanie niezakaźnych wirusów
- są metabolizowane przez CYP3A4 cytochromu P450
- powodują lipodystrofię i zaburzenia krzepnięcia
Lipodystrofia spowodowana PI
- redystrybucja tłuszczu z kończyn i twarzy w okolice karku, brzucha i piersi
- ↑ TG, LDL
- upośledzona tolerancja glukozy z insulinoopornością
- tesamorelina - analog GHRH - na lipodystrofie
PI - przedstawiciele
- amprenawir
- fosamprenawir
- indynawir
- sakwinawir
- atazanawir
- lopinawir
- rytonawir
- nelfinawir
- typranawir
- darunawir
Amprenawir
- PI
- dobrze się wchłania
- oporność występuje rzadko
- nie należy go stosować u kobiet w ciąży, dzieci, osób przyjmujących leki wywołujące reakcję disulfiramową
Amprenawir - działania niepożądane
- nudności i wymioty
- depresja
- parestezje okolicy ust
- zmiany skórne (również ciężkie)
- reakcja disulfiramowa
- zesp Stevensa-Johnsona
- i - CYP3A4
Fosamprenawir
- PI
- prolek przekształcany do amprenawiru
- wchłania się lepiej od amprenawiru
Indynawir
- PI
* dość dobrze się wchłania (powinien być podawany na czczo), dobrze penetruje do OUN
Indynawir - działania niepożądane
- kamica moczowa
- ↑ AspAT, AlAT, bilirubiny
- małopłytkowość
- nudności, zaburzenia nastroju
- insulinooporność
- oporność krzyżowa z rytonawirem
- CYP3A4
Sakwinawir
- PI
* słabo się wchłania (pokarm tłuszczowy i rytonawir nasilają jego działanie)
Sakwinawir - działania niepożądane
- nudności i wymioty, bóle brzucha
- zaczerwienienie skóry
- katar
- i + CYP3A4
Atazanawir
- PI
- raz dziennie - długo działa
- dobrze się wchłania, dobrze penetruje
- nie wywołuje lipodystrofii
- wchłanianie hamuja inhibitory pompy protonowej
Atazanawir - działania niepożądane
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- bóle głowy
- neuropatia obwodowa
- zaczerwienienie skóry
- żółtaczka
- zaburzenia rytmu serca
Lopinawir + rytonawir
- PI (nazwa handlowa: Kaletra)
* rytonawir powoduje nasilenie aktywności lopinawiru
Kaletra - działania niepożądane
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
* uczucie zmęczenia
Nelfinawir
- PI
- pokarm silnie wzmacnia jego wchłanianie
- działania niepożądane występują rzadko
- preferowany u kobiet w ciąży
Typranawir
- PI
- słabo się wchłania (pokarm tłuszczowy i rytonawir nasilają jego działanie)
- indukuje P-glikoproteinę, wyrzucającą z komórek wiele substancji terapeutycznych
- stosowany z rytonawirem
Typranawir - działania niepożądane
- i - CYP3A4
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- zaczerwienienie skóry
- leukopenia
- krwawienie śródczaszkowe
- reakcje nadwrażliwości u osób uczulonych na sulfonamidy
Darunawir
- PI
- dobrze się wchłania (pokarm nasila wchłanianie)
- stosowany z rytonawirem
Darunawir - działania niepożądane
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- zaczerwienienie skóry
- leukopenia
- ↑ amylazy
- osutka grudkowa i grudkowo-plamista
- reakcja nadwrażliwości u osób uczulonych na sulfonamidy
INSTI - charakterystyka
- hamują integrazę, wbudowującą wirusowe DNA do genomu gospodarza
- stosowane w leczeniu skojarzonym zakażenia HIV-1 i 2
- induktory glukuronidazy (ryfampicyna, fenobarbital) osłabiają ich działanie
- hamują terminaze herpeswirusów
INSTI - przedstawiciele
- raltegrawir
- elwitegrawir
- dolutegrawir
INSTI - działania niepożądane
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- gorączka, bóle głowy
- świąd skóry
Inhibitory enzymów wątrobowych nasilające działanie leków antyretrowirusowych
- rytonawir
- kobicystat
- sok z grejpfruta
PrEP
• preexposure prophylaxis - partnerzy HIVowców
profilaktyka HIV
• tenofowir i emtrycytabina