Leki cytotoksyczne 2 Flashcards
Antymetabolity i antybiotyki przeciwnowotworowe
Ogólny mechanizm działania antymetabolitów.
- kompetycyjna blokada szlaków metabolicznych związanych z syntezą DNA
- swoiste fazowo dla fazy S (tam głównie zachodzi synteza nukleotydów i DNA)
Wymień antymetabolity kwasu foliowego! (4)
Metotreksat
Pemetreksed
Raltytreksed
Pralatreksat
Antymetabolity kwasu foliowego - mechanizm działania.
- transportowane do komórki przez swoisty transporter dla folianów
- kompetycyjna blokada reduktazy DHF (spadek syntezy tymidylanu, puryn, seryny, metioniny)
- wewnątrzkomórek ulega poliglutaminacji (kumulacja w cytoplazmie i długi czas działania)
Antymetabolity kwasu foliowego - mechanizm oporności.
- zmniejszenie ich transportu do komórek
- zaburzenie tworzenia poliglutaminianów
- zwiększenie ekspresji DHFR
- zmniejszenie powinowactwa leku do DHFR
Antymetabolity kwasu foliowego - zastosowanie.
- mono i politerapia nowotworów układu białokrwinkowego i guzów litych
- Pemetreksed -> międzybłoniak opłucnej, nie drobnokomórkowy rak płuc
- Pralatreksat - chłoniaki
- Metotreksat -> immunosupresja (małe dawki)
Antymetabolity kwasu foliowego - DN.
- mielosupresja
- uszkodzenie śluzówek pp (mucositis)
- uszkodzenie płuc (zapalenie, skurcz oskrzeli)
- uszkodzenie wątroby
- duże dawki -> precypitacja w nerkach -> uszkodzenie cewek nerkowych
Antymetabolity kwasu foliowego - terapia odbudowująca.
- duże dawki antymetabolitów podawane razem z Kwasem Folinowym (Leukoworyna)
- odwraca toksyczne efekty antymetabolitów (stosowany też w zatruciu)
Glukarpidaza.
- enzym rozkładający Metotreksat
- podawana dożylnie w przypadku przedawkowania Metotreksatu
- też u chorych z niewydolnością nerek u których trzeba stosować Metotreksat
Wymień antymetabolity puryn! (6)
6-Merkaptopuryna
6-Tioguanina
Fludarabina, Kladrybina, Klofarabina
Pentostatyna
6-Merkaptopuryna - mechanizm działania i zastosowanie.
- prolek
- metabolizowany do monofosforanu kwasu 6-tioinozynowego przez HGPRT
- hamuje enzymy szlaku syntezy puryn
-leczenie ostrych białaczek
6-Merkaptopuryna - mechanizm oporności.
- zmniejszenie ekspresji HGPRT (fosforybozylotransferaza hipoksantynowo-guaninowa)
- nadekspresja fosfatazy alkalicznej (defosforylacja aktywnego leku)
Krzyżowa z 6-Tioguaniną
6-Merkaptopuryna - metabolizm.
- metabolizowany przez oksydazę ksantynową
- w przypadku stosowania Allopurynolu (inhibitor) zmniejszyć dawkę 6-MP do 25%
6-Tioguanina - mechanizm działania i zastosowanie.
- przekształcana (metylacja) do aktywnych metabolitów
- hamowanie syntezy puryn
- stosowana w ostrych białaczkach i CML
- działanie synergistyczne z Cytarabiną
6-Tioguanina - mechanizm oporności.
- jak 6-MP = oporność krzyżowa
- nadekspresja metylotransferaza tiopurynowej (metabolizm aktywnych metabolitów)
6-Tioguanina - DN.
-hepatotoksyczność (żółtaczka, zakrzepica żył wątrobowych, centralna martwica zrazików)
Fludarabina, Kladrybina, Klofarabina - mechanizm działania i zastosowanie.
- fosforylowane do trifosforanów (przez kinazę deoksycytydyny)
- hamuja polimerazę DNA alfa i beta
- difosforowa pochodna hamuje reduktazę rybonukleoydów
- Fludarabina - CLL, chłoniaki nieziarnicze
- Kladrybina - białaczka włochatokomórkowa
- Klofarabina - ALL u dzieci i młodzieży
Fludarabina, Kladrybina, Klofarabina - DN.
- mielosupresja
- uszkodzenie nerek
- gorączka i bóle mięśniowe
- zaburzenia neurologiczne (zaburzenia widzenia, neuropatia obwodowa, śpiączka)
Pentostatyna - mechanizm działania i zastosowanie.
- analog adeniny - inhibitor deaminazy adenozynowej
- zaburza metabolizm puryn w limfocytach T
- nagromadzenie adeniny zaburza syntezę DNA i RNA
-białaczka włochatokomórkowa i CLL, reakcja przeszczep przeciw biorcy
Wymień antymetabolity pirymidyn! (6)
5-Fluorouracyl Kapecytabina Tegafur Cytarabina Gemcytabina Triflurydyna + Tipiracyl
5-Fluorouracyl - mechanizm działania i zastosowanie.
- prolek przekształcany do:
- > FdUMP - hamuje syntazę tymidylanu
- > FUTP -wbudowuje się w RNA, hamuje translację
-stosowany w raku okrężnicy i miejscowo w raku skóry
5-Fluorouracyl a Kwas folinowy.
-Kwas folinowy nasila działanie Fluorouracylu
(stabilizuje wiązanie FdUMP z syntazą tymidylanu)
-stosowany w schemacie FOLFOX
5-FLuorouracyl, Kapecytabina, Tegafur - DN.
- zespół ręka-stopa (bolesny rumień dłoni i stóp ze złuszczaniem)
- Kabecytabina rzadziej wywołuje mielosupresje od 5-FU (jej głównym działaniem niepożądanym jest biegunka i z.reka- stopa)
Kapecytabina - mechanizm działania i zastosowanie..
- prolek przekształcany do Fluorouracylu w tkance nowotworowej !
- > pod wpływem fosforylazy tymidylanowej (jej ekspresja jest zwiększona w komórkach nowotworowych)
-doustnie w raku sutka (z Docetaksalem) oraz w raku okrężnicy
Tegafur - mechanizm działania i zastosowanie.
- prolek fluorouracylu
- stosowany z Uracylem (hamuje dehydrogenazę dihydropirymidynową - odpowiedzialną za metabolizm -FU)
- stosowany z Kwasem folinowym (nasila działanie 5-FU)
-leczenie raka okrężnicy i odbytnicy z przerzutami
Cytarabina - mechanizm działania i zastosowanie.
- przekształcana do trifosforanu (kinaza deoksycytydyny)
- hamuje polimerazę DNA alfa i beta, zaburza przemiany RNA
-stosowana tylko w leczeniu ostrych białaczek i chłoniaków nieziarniczych (nie działa na guzy lite)
Cytarabina - DN.
- zespół grypopodobny
- osutka plamisto-grudkowa
- zapalenie spojówek (leczone GKS)
- ataksja móżdżkowa
- duże dawki powodują ostry obrzęk płuc i leucoencephalitis
Gemcytabina - mechanizm działania i zastosowanie.
- analog deoksycytydyny ulega fosforylacji
- > difosforan hamuje reduktazę rybonukleotydów
- > trifosforan wbudowuje się do DNA, zaburza jego funkcje
-rak trzustki, nidrobnokomórkowy rak płuc, rak pęcherza, chłoniaki nieziarnicze
Triflurydyna + Tipiracyl.
- Triflurydyna - lek przeciwwirusowy (trifosforan hamuje polimerazę DNA)
- Tipiracyl -inhibitor fosforylazy tymidylanowej
-leczenie opornego zaawansowanego raka okrężnicy
Antybiotyki przeciwnowotworowe - ogólna charakterystyka.
- produkowane przez bakterie z rodzaju Streptomyces
- różne mechanizmy działania
- są fazowo swoiste - największa aktywność w fazach S, G2, M
Wymień Antracykliny! (5+2)
Doksorubicyna (Adriamycyna) Daunorubicyna Idarubicyna Epirubicyna Aklarubicyna
Mitoksantron
Piksantron
…Rubicyny - mechanizm działania.
- hamowanie topoizomerazy II
- interkalacja w DNA i zahamowanie repikacji
- wytwarzanie wolnych rodników, uszkodzenie DNA i błon lipidowych
…Rubicyny - zastosowanie.
- Doksorybicyna - wiele guzów litych i białaczek (politerapia z Cisplatyną, Cyklofosfamidem, Fluorouracylem)
- Daunorubicyna, Idarubicyna - AML
- Epirubicyna - rak sutka i rak żołądka
…Rubicyny - DN.
- typowo kardiotoksyczność
- > ostra (po 2-3 dniach, przejściowa, zaburzenia rytmu, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, może być bezobjawowa)
- > przewlekła (kardiomiopatia rozstzreniowa po Doksorubicynie lub Epirubicynie, niejasny mechanizm, ?wolne rodniki)
- podane po radioterapii powodują rumień ze złuszczeniem (przypominają komórkom działanie promieniowania)
Zmniejszenie kardiotoksyczności po …Rubicynach.
- formy liposoamalne (bo uwalniają większą część leku w okolicy guza)
- powolne wlewy 96h
- mniejsze dawki w cotygodniowych wstrzyknięciach
- zastosowanie Dekstrazoksanu (helatuje żelazo, zmniejsza kardiotoksyczność ogólną skuteczność terapii)
Mitoksantron, Piksantron - mechanizm działania i zastosowanie.
- łączą się z DNA, powodują pęknięcie nici, hamują topoizomerazę II
- w zaawansowanych opornych rakach prostaty,
- w chłoniaku nieziarniczym, raku sutka AML
Mitoksantron, Piksantron - DN.
- nieodwracalna kardiomiopatia (Piksantron bardziej)
- niebieskie zabarwienie paznokci, twardówek, moczu
Bleomycyna - mechanizm działania.
- antybiotyk glikopeptydowy
- wiąże żelazo, łączy się z DNA
- > powstanie reaktywnych form tlneu
- > fragmentacja DNA
- najsilniej działa w fazie G2 (ale ma też działanie niezależne od cyklu)
Bleomycyna - zastosowanie.
- dożylnie, domięśniowo, podskórnie
- ziarnica złośliwa, chłoniaki nieziarnicze
- guzy terminalne głowy i szyi
- płaskonabłonkowy rak szyjki macicy, skóry i sromu
- do jam ciała w wysiękach nowotworowych
Bleomycyna - DN.
- zmiany skórnośluzówkowe (pęcherze na dłoniach i w jamie ustnej)
- zwłókniające zapalenie płuc (10%, a 1% umiera) - suchy kaszel, duszność, trzeszczenia naciek w RTG
- > częściej u starszych, duże dawki, po radioterapii
Mitomycyna - mechanizm działania i zastosowanie.
- redukowany do pochodnej alkilującej DNA (lepiej działa w guzach o niskiej prężności O2)
- aktywny we wszystkich fazach cyklu
- rak odbytu (z Fluorouracylem i radioterapią)
- rak szyjki macicy, rak żołądka, rak trzustki, rak sutka
- miejscowo w raku pęcherza moczowego
Mitomycyna - DN.
- zespół hemolityczno-mocznicowy
- śródmiąższowe zapalenie płuc
Apazykwon.
- pochodna Mitomycyny
- stosowana w leczeniu miejscowym raka pęcherza
Daktynomycyna - mechanizm działania i zastosowanie.
- łączy się z mniejszym rowkiem DNA
- > hamuje działanie polimerazy RNA
- stosowana w leczeniu nowotworów wieku dziecięcego (guz Wilmsa, rhabdomyosarkoma, mięsak Ewinga)
- leczenie guzów germinalnych
- leczenie zaśniadu groniastego
Daktynomycyna - DN.
- zapalnie błony śluzowej jamy ustnej
- efekt przypomnienia radioterapii
Plikamycyna (Mitramycyna) - mechanizm działania i zastosowanie.
- wiązanie z DNA i upośledzenie replikacji raz transkrypcji
- rak jądra, przerzuty osteolityczne do kości, choroba Pageta
Plikamycyna - DN.
- alergie
- hipokalcemia (dlatego używany w przerzutach do kości)
