Hormony wpływające na wapń i kości Flashcards
Fizjologiczne rodzaje witaminy D.
Witamina D1 - Kalcyferol (tran)
Witamina D2 - Ergokalcyferol (w roślinach pod wpływem UV)
Witamina D3 = hormon - Cholekalcyferol (syntezowana w organizmie pod wpływem UV)
Fizjologiczne przekształcenia Cholekalcyferolu.
Do pełnej aktywności konieczne są:
- hydroksylacja w wątrobie (25)
- hydroksylacja w nerkach (1) (stymulowana przez PTH)
- > 1,25-dihydroksycholekalcyferol
-gdy występuje zbyt duże stężenie w nerkach powstaje nieaktywna 24,25- (OH)2-pochodna
Cholekalcyferol.
- podstawowa suplementacja
- musi zostać przekształcony w wątrobie i nerkach do postaci aktywnej
Kalcyfediol.
- pochodna witaminy D z grupą OH w pozycji 25
- nie wymaga hydroksylacja w wątrobie
- może być podawana u osób z niewydolnością wątroby
Alfakalcidol i Dokserkalcyferol.
- Alfakalcidiol (pochodna D3)
- Dokserkalcyferol (pochodna D2)
- pochodne hydroksylowane w pozycji 1
- nie wymagają hydroksylacja przez nerki
- mogą być podawane w niewydolności nerek oraz przy niedoborze PTH
Kalcytriol.
- 1,25-dihydroksycholekalcyferol
- stosowana w niedoczynności przytarczyc, krzywicy opornej na witaminę D, osteodystrofii nerkowej, u pacjentów dializowanych
- konieczne zapobieganie hiperfosfatemii
Kalcytriol - mechanizm działania.
- polepszenie wchłaniania wapnia w jelicie cienkim
- > zwiększenie ekspresji pompy wapniowej (od strony światła)
- > zwiększenie ekspresji kalbindyny (białko transportowe wewnątrzkomórkowe)
- > zwiększenie ekspresji ATP-azy wapniowej (na podstawie enterocytów)
- zwiększenie resorpcji Ca++ i PO4— z moczu
- zwiększenie liczby i aktywności osteoklastów
- zahamowanie PTH
- hamowanie limfocytów T
Takalcytol, Kalcypotriol.
- pochodne Kalcytriolu o mniejszym działąniu hiperkalcemizującym
- stosowane w łuszczycy
-sam Kalcytriol nie może być stosowany, bo powoduje hiperkalcemię
PTH - fizjologia.
- 84aa
- działa przez receptor błonowy sprzężony z białkiem
- duże stężenie wapnia hamuje jego uwalnianie, małe stymuluje
- powoduje hiperkalcemię i hipofosfatemię
PTH - mechanizm działania. (jelito i nerki)
- PTH działa na jelita TYLKO za pośrednictwem witaminy D
- stymuluje 1a-hydroksylazę, zwiększa powstawanie witaminy D
- długie, wolne działanie
- zwiększa resorpcję zwrotną wapnia a zmniejsza fosforanów
- > zmniejsza ekspresje kotransportera sodowo-fosforanowego
- krótkie, szybkie działanie
PTH - mechanizm działania. (kości)
Krótkotrwała stymulacja:
- pobudzenie cyklazy adenylowej
- zmniejszenie apoptozy osteoblastów (produkcja IGF-1)
- wzrost różnicowania i działania osteoblastów
- efekt kościotwórczy
Długotrwała stymulacja:
- pobudzenie produkcji IGFBP w osteoblastach
- zmniejszenie dostępności wolnego IGF-1 (spadek różnicowania osteoblastów)
- pobudzenie ekspresji RANKL (wzrost różnicowania osteoklastów)
- przewaga efektu kościogubnego
- wydzielanie wapnia i fosforanów do krwi
Asfotaza alfa.
- rekombinowana glikoproteina z domeną fosfatazy alkalicznej
- leczenie niedoboru tego enzymu
- > hipofosfatazja prowadzi do krzywicy i osteomalacji
- podawana podskórnie
Kalcytonina - mechanizm działania.
- 32aa
- zmniejsza stężenie wapnia we krwi
- wiąże się z receptorem na osteoklastach
- stymuluje cyklazę adenylową
- hamuje osteoklasty
- podawana parenteralnie lub donosowo
-własności analgetyczne
Kalcytonina łososiowa.
-większe powinowactwo do receptora niż ludzka
-wolniej rozkładana
= silniejszy efekt
Kalcytonina - zastosowanie
Ograniczenia stosowania.
-stosowana w chorobie Pageta, hiperkalcemii i przerzutach do kości (działanie analgetyczne)
- desensytyzacja receptorów
- stosowanie max 2 lata
GKS a wapń.
-stosowane w dużych dawkach hamują wchłanianie wapnia z pp i resorpcję w nerkach
-> kompensacyja aktywacja przytarczyc i hiper PTH
-hamują dojrzewanie osteoblastów, stymulują ich apoptozę
=resorpcja kości (gdy długotrwale)
Hormony tarczycy a kości.
-w nadczynności tarczycy aktywowana jest przebudowa kości
-aktywność osteoklastów przeważa
=utrata masy kostnej
Hormony płciowe a kości.
- estrogeny i androgeny hamują przebudowę kości
- hamowanie cytokin (IL-6)
- > mniejsza aktywacja osteoklastów
-estrogeny hamują apoptozę osteoblastów i stymulują apoptozę osteoklastów
Wymień leki hamujące resorpcję kości!
- hormony płciowe z HTZ
- modulatory receptorów estrogenowych
- bisfosfoniany
- kalcytonina
Wymień leki stymulujące powstawanie tkanki kostnej!
- krótkodziałające preparaty PTH
- preparaty witaminy D
- preparaty wapnia
- kalcymimetyki
Kalcytriol - zastosowanie.
- gdy ważna jest szybkość działania (tężyczka)
- tęż w w niedoczynności przytarczyc, krzywicy opornej na witaminę D, osteodystrofii nerkowej, u pacjentów dializowanych
- podawana razem z suplementami wapnia
- dożylnie lub doustnie
Dihydrotachysterol.
- syntetyczny analog witaminy D2
- nie wymaga hydroksylacji (taka struktura przestrzenna)
- szybko i krótko
- bardziej działa na tkankę kostną niż inne preparaty
Witamina D a nadczynność przytarczyc.
- stosowana we wtórnej nadczynności przytarczyc (hipokalcemia, zaburzenia wchłaniania, zaburzenia hydroksylacji)
- normuje poziom wapnia i witaminy D, znosi przyczynę wtórnej nadczynności
Terapia pochodnymi witaminy D - ważne rzeczy.
- pamiętać o kontroli fosforanów
- witamina D 1,25 (OH)2, lub 1(OH) może hamować wtórnie przytarczyce
Pochodne witaminy D - DN.
- zwapnienia pozaszkieletowe
- > m. in. w tętnicach wieńcowych -> choroba wieńcowa
- do kontroli służy indeks wapniowo-fosforanowy (Ca x P)
Leki stosowane w nadczynności przytarczyc.
- Parykalcytol
- leki wiążące fosforany
- kalcymimetyki
Parykalcytol.
- pochodna witaminy D2
- zmniejsza stężenie parathormonu
- daje 10 krotnie mniejszy wzrost poziomu wapnia niż inne pochodne witaminy D
Wymień leki wiążące fosforany. (4)
Węglan wapnia
Chlorowodorek sewelameru
Węglan sewelameru
Węglan lantanu
Leki wiążące fosforany - mechanizm działania.
DN.
- wiążą się z fosforanami w pp
- tworzą niewchłanialne związki
DN:
Węglan wapnia - wzrasta wchłananie wapnia (Ca x P = const)
Chlorowodorek sewelameru - kwasica metaboliczna i hiperkaliemia
Cynakalcet.
- kalcymimetyk
- uwrażliwia receptor wapniowy w przytarczycach na działanie wapnia
- zmniejszenie produkcji PTH
Teryparatyd.
- analog PTH (34 N-końcowe aa)
- T1/2 ~1h - preparat krótkodziałający
- ma działanie kościotwórcze
- stosowany w osteoporozie
- max 2 lata
Wymień stosowane preparaty wapnia! (3)
Glukonian wapnia (dożylny) Cytrynian wapnia (dousnie, największa biodostępność) Węglan wapnia (działanie alaklizujące, chętnie podawany)
Zastosowanie preparatów wapnia.
- mało efektywne nawet w przypadku niedoborów
- problem leży w zmniejszonym wchłanianiu
- najlepiej podawać razem z witaminą D
HTZ a kości.
- estrogeny podawane po menopauzie
- zmniejszenie częstości złamań na tle osteoporozy
- podawane tylko w niektórych grupach wiekowych
Selektywne modulatory receptorów estrogenowych.
- np. Raloksyfen
- pobudzają tylko niektóre receptory (kości), a nie działają w gruczole sutkowym (nie zwiększają ryzyka raka)
Wymień bisfosfoniany! (1+4+2)
Kwas Etydronowy (siła działania 1)
100x silniejsze: Kwas Alendronowy Kwas Ryzedronowy Kwas Pamidronowy Kwas Tyludronowy
1000x silniejsze:
Kwas Ibandronowy
Kwas Zoledronowy
Bisfosfoniany - biochemicznie.
- analogi pirofosforanów (które są inhibitorami mineralizacji), ale nie ulegają hydrolizie pod wpływem fosfatazy alkalicznej
- wbudowane do kości mają bardzo długi okres półtrwania
Bisfosfoniany - farmakodynamika.
- wchłaniają się tylko w kilku procentach
- po wchłonięciu 50% ulega wydaleniu przez nerki a 50% działa
- dlatego tak ważne są bisfosfoniany o dużej sile działania
- przyjmowane na czczo, potem 30min pozycja spionizowana, popić dużą ilością wody
Bisfosfoniany - DN.
- owrzodzenie przełyku jeśli zostaną na śluzówce
- Kwas Pamidronowy i Kwas zoledronowy można stosować dożylnie, więc nie ma problemu.
Bisfosofoniany o długim czasie działania.
Kwas Alendronowy, Kwas Ryzedronowy (raz w tygodniu) Kwas Ibandromowy (raz w miesiącu)
Bisfosfoniany - mechanizm działania.
- wbudowanie do kości
- wiążą się do hydroksyapatytu
- gdy organizm próbuje zresorbować kość, są lokalnie uwalniane
- > zmniejszają rozpuszczalność hydroksyapatytu (krystalizacja)
- > hamują osteoklasty (utrudniają przyczepienie do kości, hamują szlak mawelonianu)
Bisfosfoniany - zahamowanie szlaku mawelonianu
- spadek pirofosforanów farnezylu i geranylu
- zmniejszenie izoprenylacji białek (GTP-azy)
- spadek aktywności pompy protonowej
- brak kwaśnego pH, zmniejszenie resorpcji kości
Bisfosfoniany - zastosowanie.
- osteoporoza
- choroba Pageta
- hiperkalcemia spowodowana przerzutami do kości
Wymień Bisfosfoniany stosowane w leczeniu osteoporozy!
(RITA) Kwas Alendronowy Kwas Ryzedronowy Kwas Ibandronowy Kwas Tyludronowy
Wymień Bisfosfoniany stosowane w chorobie Pageta.
(TRAP) Kwas Alendronowy Kwas Pamidronowy Kwas Ryzedronowy Kwas Tyludronowy
Wymień Bisfosfoniany stosowane w przerzutach do kości.
-najbardziej skuteczne dożylne:
Kwas Pamidronowy
Kwas Zoledronowy
Plikamycyna - mechanizm działania i zastosowanie.
- antybiotyk o działaniu przeciwnowotworowym
- hamuje działanie PTH
- hamuje aktywacje osteoklastów
Stosowany w przerzutach nowotworowych do kości z hiperkalcemią i chorobie Pageta.
Pikamycyna - DN.
- mielosupresja
- niedokrwistość
- zaburzenia krzepnięcia
- skłonność do zakażeń
- pp
Renelinian Strontu.
- hamuje utarte masy kostnej, stymuluje tworzenie nowej kości
- Stront odkłada się na powierzchni kości (hamuje jej późniejszą resorpcję)
- jednoczesne pobudzenie osteoblastów
Denozumab.
- przeciwciało humanizowane anty RANKL
- zmniejsza różnicowanie osteoklastów i resorpcję kości
