Hormony płciowe 1 Flashcards
Powstawanie estrogenów.
- estradiol to najważniejszy hormon płciowy kobiet
- > powstaje z estronu (odwracalna reakcja, dehydrogenaza 3B-hydroksysteroidowa)
- > powstaje z testosteronu (nieodwracalna reakcja, aromataza)
- estriol jest produkowany przez łożysko z DHEA (najważniejszy w ciąży)
Testosteron - fizjologia.
- powstaje w jądrach
- najważniejszy krążący androgen
- w komórkach przekształcany do dihydrotestosteronu (DHT) przez 5a-reduktazę
- DHT jest najważniejszym androgenem wewnątrzkomórkowym
Rodzaje receptorów estrogenowych.
- receptory cytoplazmatyczne alfa i beta (efekty genomowe)
- receptor błonowy związany z białkiem G - GPER-1(efekty szybkie, niegenomowe)
Receptor błonowy estrogenów - mechanizm działania.
- receptor + białko G + kaweolina 1 + striatyna (rusztowanie) = kompleks w kaweolach na błonie
- pobudzenie receptora
- > wzrost IP3
- > aktywacja kinazy Akt
- > fosforylacja i aktywacja eNOS
Zalety wybiórczego pobudzenia receptorów błonowych.
- korzystny efekt naczyniowy (rozszerzenie naczyń, proliferacja śródbłonka, reendotelizacja tętnic)
- brak wpływu na nowotwory macicy i sutka
Efekty fizjologiczne progesteronu.
- wytworzenie fazy sekrecyjnej endometrium (umożliwienie implantacji)
- poowulacyjny wzrost temperatury
- podtrzymanie ciąży (3msc przez ciałko żółte potem łożysko)
- antagonizm z receptorem MKS
- supresja układu immunologicznego (utrzymanie ciąży)
- zmniejszenie kurczliwości macicy
- zahamowanie laktacji
Progeesteron a estrogeny.
-synergizm działania (estrogeny zwiększają ekspresję receptorów dla progesteronu w cyklu miesięcznym)
- antagonizm działania (zahamowanie efektów estrogenów):
- > normalizacja krzepliwości, zmniejszenie ryzyka raka endometrium
- > wzrost LDL, spadek HDL
Progesteron - mechanizm działania
- działa przez receptory A i B
- znajdują się w jajniku, macicy, sutku, OUN, kościach , CVS
- każdy z receptorów ma swój zestaw, genów których ekspresję reguluje
Wymień stosowane estrogeny!
- naturalne (Estradiol, Estron)
- syntetyczne (Etynyloestradiol, Mestranol)
- koniugowane (pochodne siarczanowe Estronu, Ekwiliny, Ekwileniny)
Estrogeny - drogi podania.
- najczęściej doustnie (ale ulegają w dużym % glukuronidacji w wątrobie) - syntetyczne i siarczanowe w mniejszym stopniu
- aby uniknąć tego efektu stosowane plastry (mniejsze dawki zmieniane 1-2 razy/tydzień)
- dopochwowo (estrogeny naturalne)
- rzadko stosowane peparaty depot - domięśnowo, uwalniają estrogeny przez kilka tygodni (Cypionian, Walerian Estradiolu)
Estrogeny - DN.
- stymulacja receptorów w sutku i endometrium (nowotwory!)
- nadciśnienie tętnicze (wzrost syntezy angiotensynogen)
- zaburzenia zatorowo-zakrzepowe (synteza czynników krzepnięcia)
- kamica żółciowa (wydzielanie cholesterolu do żółci)
Sposoby ograniczenia działania estrogenów na sutek i endometrium.
- najgorsze duże dawki (np. podawane doustnie, bo glukuronidacja -> trzeba podać nadmiar)
- podanie przezskórne (zmniejszenie dawek, bo obejście wątroby)
- stosowanie sprayu donosowego (zmniejszenie dawki i podanie pulsacyjne)
Fulwestrant - mechanizm działania.
DN.
- czysty kompetycyjny antagonista receptorów estrogenowych
- stosowany w zaawansowanym raku sutka
DN: uderzenia gorąca, osteoporoza, zaburzenia błony śluzowej pochwy
Wymień wybiórcze modulatory receptorów estrogenowych (SERM)! (7)
(KROL BAT)
Klomifen Tamoksyfen Raloksyfen Lazofoksyfen Bazedoksyfen Arzoksyfen Ospemifen
Klomifen - mechanizm działania i zastosowanie.
- słaby agonista receptorów estrogenowych
- funkcjonalny antagonista w środowisku z duża ilością estrogenów
- > wypiera estrogeny z receptorów, a sam je słabiej pobudza
Z: w terapii niepłodności spowodowanej cyklami bezowulacyjnymi (hiperestrogenizm -> spadek FSH i LH)
- > odblokowanie FSH i LH -> owulacja -> ciąża
- podawany między 5-10 dniem cyklu
Klomifen - DN.
-ciąże mnogie
Tamoksyfen - mechanizm działania.
- antagonista receptorów w sutku
- agonista w kościach i endometrium
- skuteczny w nowotworach sutka
- nie powoduje osteoporozy
Tamoksyfen - DN.
- stymulacja receptorów w endometrium
- > przerost endometrium
- -> krwawienia
- -> wzrost ryzyka raka macicy
Raloksyfen - mechanizm działania.
- działa jak Tamoksyfen, ale nie pobudza receptorów w endometrium
- zmniejsza prawdopodobieństwo raka sutka (ale słabiej przez zmianami nieinwazyjnymi)
- zmniejsza częstość złamań kręgosłupa
Raloksyfen - DN.
-wzrost prawdopodobieństwa udarów mózgu i powikłań zatorowo-zakrzepowych
Lazofoksyfen - mechanizm działania.
DN.
- zmniejsza częstość złamań w obrębie kręgosłupa i innych kości
- zmniejsza ryzyko raka sutka
- zmniejsza częstość udarów i ChNS
-zwiększa częstość występowania krwawień z jamy macicy
Bazedoksyfen - mechanizm działania/zastosowanie.
- zmniejsza częstość złamań kręgosłupa i innych kości (tylko u osób ze zwiększonym ryzykiem)
- obniża ryzyko raka sutka
- nie zwiększa ryzyka krwawień z jamy macicy
-zwiększa częstość epizodów zakrzepowo-zatorowych
Wymień wybiórczych niszczycieli receptora estrogenowego (SERD)! (2+2*)
Bazedoksyfen
Fulwestrant
Brylanestrant*
Elacestrant*
Wybiórczy niszczyciele receptora estrogenowego - mechanizm działania.
Zastosowanie.
- łączą się z receptorami estrogenowymi
- powodują degeneracje i down-regulację
- przerywają wpływ hormonów na raka piersi, zwiększają skuteczność terapii
Z: (Bazedoksyfen)
- rak piersi,
- w połączeniu z koniugowanymi estrogenami w łagodzeniu objawów menopauzy
Arzoksyfen.
- działa tylko na zmniejszenie częstości złamań w kręgosłupie
- są lepsze preparaty, więc ten jest niestosowany
Ospemifen.
- hamuje wpływ menopauzy na błonę śluzową pochwy
- leczenie dyspareunii
Wymień inhibitory aromatazy! (3)
Anastrozol
Letrozol
Eksemestan (pochodna steroidowa)
Inhibitory aromatazy - zastosowanie.
- 1 rzut w zaawansowanym raku piersi
- 2 rzut po Tamoksyfenie w raku piersi
- podawane naprzemiennie z Tamoksyfenem w długotrwałej terapii (zmniejszenie ryzyka raka endometrium)
Inhibitory aromatazy - DN.
- zwykle dobrze tolerowane
- artralgia, bóle mięśniowo-szkieletowe
- objawy deprywacji estrogenów
Progesteron jako lek - farmakokinetyka.
- podany doustnie jest intensywnie metabolizowany w wątrobie
- krótki okres półtrwania
- nie jest stosowany jako lek
Wymień stosowane pochodne progesteronu! (3)
Megestrol
Hydroksyprogesteron
Medroksyprogesteron
Doustnie lub domięśniowo (działają kilka tygodni)
Pochodne progesteronu - mechanizm działania i zastosowanie.
- hamują uwalnianie gonadotropin (nieregularne bolesne cykle, endometrioza, krwawienia z jamy macicy)
- HTZ (dodatek do estrogenów, zmniejsza ryzyko raka endometrium)
Wymień gestageny I generacji! (4)
Noretynodrel
Noretysteron
Chlormadynon
Medroksyprogesteron
Wymień gestageny II generacji! (2)
Norgestrel
Lewonorgestler
Wymień gestageny III generacji! (5)
Dezogestrel
Etonogestrel
Gestogen
Norgestymat (->Norelgestromin)
Gestageny generacji I-III.
-mają (malejące wraz z generacją) działanie agonistyczne na receptory androgenowe
Wymień gestageny IV generacji! (5)
Drospirenon Dienogest Trymegeston Nestoron Nomegestrol.
Gestageny IV generacji - mechanizm działania.
- nie działają na receptor androgenowy
- swoiste dla receptorów progesteronowych
Drospirenon - ma dodatkwo działanie antagonistyczne na receptory androgenowe
Lonapryzan.
-czysty antagonista receptorów progesteronowych
Wymień modulatory receptora progesteronowego! (4)
Mechanizm działania.
Mifepryston
Onapryston
Uliprystal
Azopryznil
Antagoniści w obecności w obecności progesteronu, gdy go nie ma słabi angoniści.
Azopryznil - zastosowanie.
DN.
-endometrioza i włókniaki macicy
DN: powoduje funkcjonalną przewagę estrogenów, stosowany maksymalnie kilka miesięcy, inaczej zwiększa ryzyko raka macicy
Uliprystal - mechanizm działania i zastosowanie.
- zapobieganie zajściu w ciążę lub po stosunku
- zahamowanie lub opóźnienie owulacji, nieskuteczny, jeśli owulacja już nastąpiła
Mifepryston.
- wywołuje atrofię endometrium (niemożliwość odżywienia i utrzymania ciąży)
- substancja wczesnoporonna :(
- stosowany w niektórych krajach do 49 dnia ciąży
Androgeny - drogi podania.
- Testosteron (domięśniowo lub przezskórnie)
- doustnie tylko Undecylenian testosteronu, Mesterolon
Testosteron - mechanizm działania.
- stymuluje rozrost jąder i spermatogenezę (nie działa u osób z hipogonadyzmem)
- działanie anaboliczne na kości i mięśnie
- pobudza układ krwiotwórczy
Testosteron - DN.
- stymuluje rozrost gruczołu krokowego (przeciwskazany w raku prostaty)
- wzrost LDL, spadek HDL
- > sprzyja rozwojowi miażdżycy
Testosteron jako środek dopingujący.
- stosowany ze względu na działanie anaboliczne
- bardzo duże dawki
- > supresja przysadki, zmniejszenie speratogenezy, zanik jąder
- > ginekomastia (bo aromataza przekształca go do estrogenów)
Danazol - mechanizm działania.
Zastosowanie
- działanie przeciwestrogenowe i słabe androgenowe
- hamowanie sekrecji gonadotropin i estrogenów
Z: nasilone krwawienia menstruacyjne, endometrioza, włókniaki sutka
- w obrzęku naczynioruchowym.
Danazol, a obrzęk naczynioruchowy
- obrzęk powstaje z powodu niedoboru inhibitora aktywowanego czynnika 1 (C1)
- Danazol zwiększa syntezę inhibitora esterazy C1 (zmniejsza powstawanie aktywnego C1)
Wymień inhibitory 5a-reduktazy! (2)
Finasteryd
Dutasteryd
Wymień antagonistów receptora androgenowego! (4)
Cyproteron
Flutamid
Bikalutamid
Nilutamid
Cyproteron - zastosowanie.
- steroidowy antagonista receptorów androgenowych
- stosowany w hirsutyzmie
Flutamid, Bikalutamid, Nilutamid - zastosowanie.
- niesteroidowi antagoniści receptora androgenowego
- stosowani w nieoperacyjnym raku prostaty
- raz z analogami GnRH
Octan abirateronu - mechanizm działania i zastosowanie.
- niesteroidowy, nieodwracalny inhibitor CYP17A1
- hamuje powstawanie testosteronu zarówno w gruczołach, jaki i w komórkach raka prostaty
- ważne zahmowanie produkcji wewnątrzguzowej (bo normalnie wzrasta po kastracji farmakologicznej)
Tanaproget.
- budowa niesteroidowa
- łączy się z receptorami progesteronowymi w komórkach raka sutka
- uwidocznienie przerzutów w PET
- zmniejszenie ekspresji metaloproteinaz
- > skuteczny w endometriozie
