B&K.2+3_P.045 Flashcards
‘II+III.
‘45.3
‘3.0
विक्रिया f.
विक्रिया f. vikriyā विक्रिया 1 Change, modification, alteration; श्मश्रु- प्रवृद्धिजनिताननविक्रियान् R.13.71;1.17. -2 Agitation, excitement, perturbation, excitement of passion; अथ तेन निगृह्य विक्रियामभिशप्तः फलमेतदन्वभूत् Ku.4.41;3.34. -3 Anger, wrath, displeasure; साधोः प्रकोपितस्यापि मनो नायाति विक्रियाम् Subhāṣ; लिङ्गैर्मुदः संवृतविक्रियास्ते R.7.3; किमकारणमस्मासु गतवानसि विक्रियाम् Bm.1.911. -4 Reverse, evil; विक्रियायै न कल्पन्ते संबन्धाः सदनुष्ठिताः Ku.6.29 (विक्रियायै = वैकल्योत्पादनाय Malli.) -5 Knitting, contraction (of the eyebrows); भ्रूविक्रियायां विरतप्रसंगैः Ku.3.47. -6 Any sudden movement, as in रोमविक्रिया V.1.12 ‘thrill’. -7 A sudden affection or seizure, disease. -8 Violation, vitiation (of the proper duties); इत्याप्त- वचनाद्रामो विनेष्यन् वर्णविक्रियाम् R.15.48. -9 A preparation or dish of rice &c. -1 Injury, harm. -11 Extinction (of a lamp). -Comp. -उपमा a kind of Upamā mentioned by Daṇḍin; see चन्द्रबिम्बादिवोत्कीर्णं पद्मगर्भादिवोद्धृतम् । तव तन्वङ्गि वदनमित्यसौ विक्रियोपमा ॥ Kāv.2.41.
\
DISTINGUISH THIS WORD FROM
विक्रय m. vikrayaḥ विक्रयः 1 Sale, selling; यासां नाददते शुल्कं ज्ञातयो न स विक्रयः Ms.3.54. -2 The selling price; Ms.7.127. -3 The market; विक्रयाद्यो धनं किंचिद् गृह्णीयात् कुलसंनिधौ Ms.8. 21. -Comp. -अनुशयः rescission of a sale; Ms.8.5. -पत्रम् a bill of sale, sale-deed. -वीथिः market. विक्र vikra (क्रा krā) यिकः yikḥ विक्रयिन् vikrayin विक्र (क्रा) यिकः विक्रयिन् m. A dealer, seller, vendor.
‘II+III.
‘45.9
‘3.0
चतुर्थोपायसाध्य adj.
चतुर्थोपायसाध्य adj. = ‘(an enemy) to be conquered (only) by means of the fourth plan (i.e. विग्रह )’, ONLY TO BE CONQUERED BY MEANS OF WAR
‘II+III.
‘45.9
‘3.0
सान्त्व n.
सान्त्व n. sāntva n. (sg. and plural) consolation, conciliation, mild or gentle language or words ; sāntva mfn. mild, gentle ; sāntva mfn. sweet (as sound) ; sāntva n. sg. pl. kind or conciliatory language or words: -tas, ad. with kind words. ;
‘II+III.
‘45.9
‘3.0
अपक्रिया f.
अपक्रिया f. apakriyā अपक्रिया 1 Hurt, injury, disservice; fault, wrong or faulty deed, misdeed; चतुर्थोपायसाध्ये तु शत्रौ (v. l. रिपौ) सान्त्वमपक्रिया Śi.2.54; मा कृथाः पुनरमूमपक्रियाम् Ki. 13.64 fault. -2 Paying or clearing off (debts).
‘II+III.
‘45.10
‘3.0
स्वेद्यमानज्वर m.
स्वेद्यमानज्वर m. = ‘a fever that needs to be made to sweat, a fever that needs to be cured by means of inducing sweating via the application of heat’
\
स्वेद्यमान = pres. Pass. Ppl of CS X from √स्विद् cl.1 A1. 4. P. () svedate- or svidyati- (A1. svidyate- ; parasmE-pada svidyamāna- ; perfect tense siṣveda- grammar; siṣvide- ; parasmE-pada siṣvidān/a- ; Aorist asvidat- ; future svettā-, svetsyati- grammar; ind.p. -svedam- ), to sweat, perspire etc. ; (svedate-), to be anointed ; to be disturbed (?) : Causal svedayati- (Aorist asiṣvidat-), to cause to sweat, treat with sudorifics ; to foment, soften : Desiderative of Causal sisvedayiṣati-, grammar : Desiderative sisvitṣati- : Intensive seṣvidyate-, seṣvetti- [ confer, compare Greek ; Latin su1dor,sUdare; Anglo-Saxon swa7t; English sweat; German Schweiss,schwitzen.] View this entry on the original dictionary page scan.
\
ज्वर m. (gaRa vṛṣādi-) fever (differing according to the different doṣas- or humors of the body supposed to be affected by it;”leader and king of all diseases” )
‘II+III.
‘45.11
‘3.0
प्रत्युत ind.
प्रत्युत ind. pratyuta प्रत्युत ind. 1 On the contrary; कृतमपि महोपकारं पय इव पीत्वा निरातङ्कः । प्रत्युत हन्तुं यतते काकोदरसोदरः खलो जगति Bv. 1.76; विषादे कर्तव्ये विदधति जडाः प्रत्युत मुदम् Bh.3.25; Śi. 1.39. 2 Rather, even. -3 On the other hand. प्रत्युत्क्रमः pratyutkramḥ त्क्रमणम् tkramaṇam त्क्रान्तिः tkrāntiḥ प्रत्युत्क्रमः त्क्रमणम् त्क्रान्तिः f. 1 An undertaking. -2 Preparations for war. -3 Marching out to attack an enemy. -4 A secondary act or effort tending to a main object. -5 The first step in any business.
‘II+III.
‘45.13
‘3.0
अकारणम् ind.
अकारणम् ind. Causelessly. OR as n. = ‘no cause at all’
‘II+III.
‘45.15
‘3.0
मत्तदन्तिन् m.
मत्तदन्तिन् m. a furious or ruttish elephant
‘II+III.
‘45.17
‘3.0
कण्ठीरव m.
कण्ठीरव m. “roaring from the throat”, a lion ; कण्ठीरव m. an elephant in rut ; कण्ठीरव m. a pigeon ; ; kaṇṭhīrava m. lion.
\
HENCE यथा कण्ठीरवो नागं = ‘as a lion (kills) an elephant’
‘II+III.
‘45.17
‘3.0
यथा … भारद्वाजाः प्रचक्षते
यथा … भारद्वाजाः प्रचक्षते = ‘as the Bhāradvājas (a Vedic school) proclaim/teach’
\
HENCE यथा कण्ठीरवो नागं = ‘as a lion (kills) an elephant’
‘II+III.
‘45.19
‘3.0
कीचक m.
कीचक m. ( cīk-. ) a hollow bamboo (whistling or rattling in the wind, Arundo Karka) ; कीचक m. Name of a chief of the army of king Virāṭa- (conquered by Bhīma-sena-) (AND HERE, IN PL, HIS FOLLOWERS/FAMILY AS WELL) DEFEATED BY Bhīma WHO CAME DISGUISED AS A WOMAN (Draupadī) = स्त्रीरूपमास्थाय (स्त्रीरूपम् आस्थाय ).
‘II+III.
‘45.22
‘3.0
सर्वंसह mfn.
सर्वंसह mfn. all-bearing, all-enduring, bearing everything patiently ; LONG-SUFFERING; sarvaṃsaha a. all-enduring, bearing everything patiently: â, f. Earth.
\
ALUKSAMASA
‘II+III.
‘45.22
‘3.0
तं तृणाय मन्यन्ते
तं तृणाय मन्यन्ते = ‘they consider him AS (DAT.) grass (I.E. ‘WORTHLESS AND NOT TO BE FEARED’)’ : AN INTERESTING AND SOMEWHAT LATINATE USE OF THE RELATIVELY RARE DATIVE CASE
‘II+III.
‘45.23
‘3.0
न जातु शमनं यस्य तेजस्तेजस्वितेजसाम् ।
न जातु शमनं यस्य तेजस्तेजस्वितेजसाम् । =
(B&K) यस्य तेजस्तेजस्वितेजसाम् शमनं नास्ति = ‘whose glory is not ever the cause of eclipse of the glories of (other) glorious person(s)’
‘II+III.
‘45.25
‘3.0
शोणित adj.
शोणित adj. śoṇita शोणित a. [शोण्-इतच्] 1 Red, purple, crimson. -णम् 1 Blood; उपस्थिता शोणितपारणा मे R.2.39; Ve.1.21; Mu.1.8. -2 Saffron. -Comp. -आह्वयम् saffron. -उक्षित a. blood-stained. -उपलः a ruby. -चन्दनम् red sandal. -प a. blood-sucking. -पारणा a meal of blood or flesh-meat. -पित्तम् hemorrhage. -पुरम् N. of the city of the demon Bāṇa. -भृत् one having a body (शरीरिन्); स शूलभृच्छोणितभृत् करालस्तं कर्मभिर्विदितं वै स्तुवन्ति Mb.13.158.14. -वर्णनम् description of the properties of blood. -शर्करा sugar of honey.
\
FROM शोण a. śoṇa शोण a. (-णा or -णी f.) [शोण्-अच्]1 Red, crimson, tinged red; स्त्यानावनद्धघनशोणितशोणपाणिरुत्तंसयिष्यति कचांस्तव देवि भीमः Ve.1.21; आस्वादितद्विरदशोणितशोणशोभाम् Mu.1. 8; Ku.1.7. -2 Bay, reddish-brown. -3 Yellow. -णः 1 Crimson, the red colour; उरुक्रमस्याधरशोणशोणिमा Bhāg. 1.11.2. -2 Fire. -3 A kind or red sugar-cane. -4 A bay horse; शोण इति वर्णवचनो$श्वजातिगतं वर्णं वदति नान्यम् ŚB. on MS.6.8.41. -5 N. of a male river, rising in Gonḍavana and falling into the Ganges near Pāṭaliputra q. v.; प्रत्यग्रहीत् पार्थिववाहिनीं तां भागीरथीं शोण इवोत्तरङ्गः R.7.36. -6 The planet Mars; cf. लोहित. -7 A ruby; L. D. B. -णम् 1 Blood. -2 Red lead. -Comp. -अम्बुः N. of a cloud which is said to rise at the destruction of the world. -अश्मन् m., -उपलः 1 a red stone. -2 a ruby. -पद्मम् a red lotus. -पुष्पकः the Kovidāra tree. -रत्नम् a ruby. -हयः the epithet of द्रोणाचार्य; ततः शोणहयः क्रुद्धश्चतुर्दन्त इव द्विपः Mb.7.16.19.
\
DO NOT CONFUSE WITH शानित mfn. (see śāṇita-) whetted, sharpened (Comparative degree -tara-)