B&K.2+3_P.023 Flashcards
‘II+III.
‘23.3
2.4
विप्रकृष्ट adj.
विप्रकृष्ट adj.viprakṛṣṭa विप्रकृष्ट p. p. 1 Drawn away, removed. -2 Distant, remote. -3 Protracted, lengthened, extended. CF GERMAN ‘entfernt’
‘II+III.
‘23.8
2.4
प्रसिद्ध adj.
प्रसिद्ध adj. prasiddha प्रसिद्ध p. p. 1 Renowned, famous, celebrated. -2 Decorated, ornamented, adorned; सालक्तकौ भूपतयः प्रसिद्धै- र्ववन्दिरे मौलिभिरस्य पादौ R.18.41; यथा प्रसिद्धैर्मधुरं शिरोरुहैः Ku.5.9;7.16. -3 Excellent; द्रव्यैः प्रसिद्धैर्मद्यागः प्रतिमादिष्व- मायिनः । भक्तस्य च यथालब्धैर्हृदि भावेन चैव हि ॥ Bhāg.11.27. 15. -द्धा A particular measure in music.
प्रसिद्ध p. p. 1 Renowned, famous, celebrated. -2 Decorated, ornamented, adorned; सालक्तकौ भूपतयः प्रसिद्धै- र्ववन्दिरे मौलिभिरस्य पादौ R.18.41; यथा प्रसिद्धैर्मधुरं शिरोरुहैः Ku.5.9;7.16. -3 Excellent; द्रव्यैः प्रसिद्धैर्मद्यागः प्रतिमादिष्व- मायिनः । भक्तस्य च यथालब्धैर्हृदि भावेन चैव हि ॥ Bhāg.11.27. 15. -द्धा A particular measure in music.
‘II+III.
‘23.8
2.4
अभिनव mf(ā-)n.
अभिनव mf(ā-)n. quite new or young, very young, fresh
\
CF. अभिनवगुप्त (nom. pr.)
‘II+III.
‘23.9
2.4
निरीक्षमाणा
‘she, visiting/regarding/contemplating(the city)’ = nom. sg. Fem. Pres. Med. Ppl. √निरीक्ष् nirīkṣ निरीक्ष् 1 Ā. 1 To gaze at steadfastly, mark or view completely; (धेन्वा) … निरीक्ष्यमाणः सुतरां दयालुः R.2.52; यावदेतान् निरीक्षे$हं योद्धुकामानवस्थितान् Bg.1.22; Ms.4.38. -2 To look for, search after; निरीक्षते केलिवनं प्रविश्य क्रमेलकः कण्टकजालमेव Vikr.1.29. -3 To observe, perceive, contemplate, view.
‘II+III.
‘23.9
2.4
कुसुमबाण m.
कुसुमबाण m. = ‘a flower (कुसुम) - arrow (बाण m. ) [of the God of Love’
\
बाण m. or vāṇ/a- (), b/āṇa- (;later more usually vāṇa- q.v) a reed-shaft, shaft made of a reed, an arrow
‘II+III.
‘23.9
2.4
भणित mfn.
भणित mfn. uttered, spoken, said, related ; √भण् bhaṇ भण् 1 P. (भणति, भणित) 1 To say, speak; पुरुषोत्तमे इति भणितव्ये V.3; Bk.14.16. -2 To describe; काव्यः स काव्येन सभामभाणीत् N.1.59. -3 To name, call. -4 To sound. भणनम् bhaṇanam भणितम् bhaṇitam भणितिः bhaṇitiḥ भणनम् भणितम् भणितिः f. Speaking, speech, talk, words, discourse, conversation; न येषामानन्दं जनयति जगन्नाथभणितिः Bv.4.39;2.77; श्रीजयदेवभणितं हरिरमितम् Gīt.7; इह रसभणेन ibid; विनोदाभिजातभणितिः Viś. Guṇa.29.
‘II+III.
‘23.15
2.4
मनोभव m.
मनोभव m. = ‘The God of Love’ ; मनोभव mfn. “mind-born”, arising or being in the mind, imaginary ; मनोभव m. (in fine compositi or ‘at the end of a compound’ f(ā-).) love (opp. to krodha-) ; मनोभव m. sexual love or the god of love ; मनोभवद्रुम m. love compared to a tree, ; मनोभवशासन m. “chastiser of the god of love”, Name of śiva- ; manobhava noun (masculine) love (opp. to krodha) (Monier-Williams, Sir M. (1988)) sexual love or the god of love (Monier-Williams, Sir M. (1988))
‘II+III.
‘23.15
2.4
पश्चिमावस्था f.
पश्चिमावस्था f. [ND] SEEMS LITERALLY TO MEAN ‘a state of facing Westward’ BUT HERE MEANS RATHER ‘a state of being in passionate love’ OR, BASED ON THE FOLLOWING, ‘a state of being near death (in this case from love sickness)’
MAYBE BECAUSE YOUR SOUL GOES TO THE WEST WHEN YOU DIE?
\
paścimaḥ पश्चिमः a. [पश्चाद्भवः डिमच्] 1 Being behind, hindmost; पराभूतेरधर्मस्य तमसश्चापि पश्चिमः Bhāg.2.6.9. -2 Last (in time or space); पश्चिमे वयसि वर्तमानस्य K.25; R.19.1,54; पश्चिमाद्यामिनीयामात् प्रसादमिव चेतना R.17.1; स्मरन्तः पश्चिमामाज्ञाम् 17.8; पत पश्चिमयोः पितुः पादयोः Mu.7; ˚क्रिया the last i. e. funeral rites; ˚अवस्था last state (verging on death); Pt.2. -3 The latter; उपारताः पश्चिमरात्रिगोचरात् Ki.4.1. -4 Western, westerly; आसमुद्रात् तु वै पूर्वादासमुद्रात् तु पश्चिमात् । तयोरेवान्तरं गिर्योरार्यावर्तं विदुर्बुधाः ॥ Ms.2.22;5.92. (पश्चिमेन is used adverbially in the sense of ‘in the west’) or ‘after, behind’; with acc. or gen.; so पश्चिमे ‘in the west’. पश्चिमतः from behind. -Comp. -अर्धः 1 the latter half. -2 the hinder part. -इतर a. eastern. -उत्तर a. north-western. -दक्षिण a. south-westerly. -दिक्पतिः N. of Varuṇa. -रात्रः the latter part of the night; उपारताः पश्चिमरात्रगोचरात् Ki.4. 1. (v. l.). -संध्या the evening twi-light.
‘II+III.
‘23.16
2.4
तदा मे मरणं शरणम् ।
तदा मे मरणं शरणम् । = ‘then death is my refuge’
\
शरण n. śaraṇam शरणम् [शॄ-ल्युट्] 1 Protection, help, succour, defence; भूत्वा शरण्या शरणार्थमन्यं कथं प्रपत्स्ये त्वयि दीप्यमाने R.14.64; V.1.3; U.4.23. -2 Refuge, shelter; तस्याः करिष्यामि दृढानुतापं प्रवालशय्याशरणं शरीरम् Ku.3.8; Pt.2. -3 A place of refuge, resort, asylum (applied to persons also); सुरासुरस्य जगतः शरणम् Ki.18.22; संतप्तानां त्वमसि शरणम् Me.7; शरणं गम्-इ-या &c. ‘to go to for protection, take shelter with, to submit to’; यामि हे कमिह शरणं Gīt. 7. -4 A sanctuary, closet, an apartment; अग्निशरणमार्ग- मादेशय Ś.5; अतो$ग्निहोत्रशरणादग्निमाधायात्मानमुद्दीपयामः Nāg. 5; Bhāg.7.12.2. -5 An abode, a house, habitation; शरणमपि समिद्भिः शुष्यमाणाभिराभिः Mu.3.15; Bk.6.9; Ve.5.26. -6 Lair, resting-place. -7 Injuring, killing. -Comp. -अर्थिन् a., -एषिन् a. 1 seeking refuge or protection; इतश्च शरणार्थिनः शिखरिणां गणाः शेरते Bh.2. 76. -2 unfortunate. -आगत, -आपन्न a. gone to for refuge or protection, taking shelter with, fugitive. -आगतिः approach for protection. -आलयः a place of refuge, asylum. -उन्मुख a. looking up to for protection; असौ शरण्यः शरणोन्मुखानाम् R.6.21. -द, -प्रद a. affording protection.
‘II+III.
‘23.16
2.4
सौध adj.
सौध adj. saudha सौध a. (-धी f.) [सुधया निर्मितं रक्तं वा अण्] HERE = ‘the roof or turret of the princess’ palace, from which the rope or strap will be suspended for the prince to climb up’
\
1 Relating to, or having, nectar. AMBROSIAL
\
[FROM सुधा f. (fr. 5. su-dhe-;for 1. su-dhā-,”welfare”See column 2)”good drink” , the beverage of the gods, nectar (see 2. dhātu-,p.514) etc. ; सुधा f. the nectar or honey of flowers
]
\
-2 Having plaster, or plastered; प्रासादमालासंयुक्ताः सौधप्राकारसंवृताः Rām.2.8.19. -धम् 1 A white-washed mansion, any stuccoed house; सितं सितिम्ना सुतरां मुनेर्वपुर्विसारिभिः सौधमिवाथ लम्भयन् Śi.1. 25. -2 Any great mansion or palace, large house; सौधवासमुटजेन विस्मृतः संचिकाय फलनिःस्पृहस्तपः R.19.2;7. 5;13.4. -3 Silver. -4 Opal. -Comp. -उत्सङ्गः the level roof of a palace. -कारः 1 a plasterer; संमार्जितं सौधकारैश्चित्रकारैश्च चित्रितम् Mb.1.128.41. -2 a builder of a house. -मूर्धन्, -मौलिः the top or turret of a palace. -रोहाधिपः an architect, building supervisor; आरामाधिपतिं चैव सौधरोहाधिपं पृथक् Śukra. 2.119. -वासः a palatial building.
\
सौध adj. Is the vṛddhi of * सुध [ND] = ‘well founded’
‘II+III.
‘23.18
2.4
वरत्रा f.
वरत्रा f. varatrā वरत्रा त्रम् [वृ-अत्रन् Uṇ.3.14] 1 A strap, thong, or girth (of leather); वंशः प्रांशुरसौ घुणव्रणमयो जीर्णा वरत्रा इमाः Udb.; Bhāg.8.24.45; वीततपृथुवरत्रातुल्यरूपैर्मयूखैः Śi.11.44. -2 The girth of an elephant or horse.
‘II+III.
‘23.20
2.4
रजनि f.
रजनि f. = NIGHT, NIGHT TIME (mc. and in the beginning of a compound) equals rajanī-, night. ; rajani f. (metr.)=Ϻ raganî, night: -kara, m. (night-maker), moon; -kara, m. night-walker; Râkshasa; watchman; -râk shasî, f. Râkshasî-like night.
‘II+III.
‘23.16
2.4
गेहिनी f.
गेहिनी f. gehinī गेहिनी A wife, the mistress of the house; यशोदा नन्द- गेहिनी Bhāg.1.9.1; धैर्यं यस्य पिता क्षमा च जननी शान्तिश्चिरं गेहिनी Śānti.4.9; मद्गेहिन्याः प्रिय इति सखे चेतसा कातरेण Me.79.
\
FROM गेह n. (corrupted fr. gṛh/a-), a house, dwelling, habitation
\
BASICALLY THIS IS A PRAKRIT FORM FOR THE SANSKRIT WORD गृहिणी f. ‘housewife’ SEEN EARLIER @ ‘II+III. p. ‘17.24
‘II+III.
‘23.24
2.4
अयशस् n.
अयशस् n. ayaśas अयशस् a. Disreputable, infamous, disgraceful; also अयशस्क in this sense. n. (शः) Infamy, disgrace, ignominy, ill-repute, stain, dishonour, scandal; तपो दानं यशो$यशः Bg.1.5. अयशो महदाप्नोति Ms.8.128; किमयशो ननु घोरमतः परम् U.3.27; स्वभावलोलेत्ययशः प्रमृष्टम् R.6.41. -Comp. -कर a. (री f.) disgraceful, ignominious.
‘II+III.
‘23.24
2.4
अपगति f.
अपगति f. apagatiḥ अपगतिः f. A bad fate (going to hell &c.); येन चापगतिर्भवेत् Pt.2.18.; demise
