ZO 6.4 Zwangerschap en psychiatrie Flashcards
Wat zijn de gevolgen van psychische aandoeningen tijdens de zwangerschap?
Ongeveer 20 % van de zwangere vrouwen heeft een psychiatrische aandoening tijdens de zwangerschap of het kraambed. Naast de impact hiervan op de kwaliteit van leven van deze vrouwen, gaan psychiatrische aandoeningen tijdens de zwangerschap gepaard met een verhoogde kans op obstetrische complicaties. Daarnaast kunnen bijkomende ernstige en aanhoudende stress, intoxicaties, ongunstige voedingspatronen en zorgmijding een negatieve impact hebben op de foetale en neonatale ontwikkeling en de uitkomst van de zwangerschap. Psychiatrische aandoeningen zijn sterk gerelateerd aan maternale sterfte (suïcide is nummer 1 in Engeland en HVZ nummer 1 in Nederland).
Welke psychiatrische aandoeningen die tijdens de zwangerschap ontstaan zijn gerelateerd aan de zwangerschap?
- Tokofobie (pathologische angst voor de bevalling)
- (Re-activatie van) post-traumatische stress-stoornissen (PTSS) gerelateerd aan een eerder beleefd trauma. Dit trauma kan bijvoorbeeld gerelateerd zijn aan (complicaties van) de huidige of een voorgaande zwangerschap, een voorgaande bevalling, aan seksueel trauma of aan vroegkinderlijk trauma. Ook vroegkinderlijk trauma, zoals verwaarlozing, seksueel misbruik of andere traumatische ervaringen, kunnen sporen achterlaten en opnieuw actief worden tijdens zwangerschap en bevalling.
- Eetstoornissen kunnen opnieuw actief worden door de fysiologische lichamelijke veranderingen tijdens de zwangerschap.
Hoe kun je psychiatrische aandoeningen rond de bevalling en zwangerschap indelen?
Bij hoeveel procent van de vrouwen zijn de volgende aandoeningen aanwezig: angststoornis, persoonlijkheidsstoornis, PTSS, ADHD, autismespectrumstoornis, depressie, psychotische aandoening, bipolaire stoornis?
Wat is de belangrijkste psychiatrische aandoening die ontstaat tijdens de bevalling?
De belangrijkste psychiatrische aandoening die ontstaat tijdens de bevalling is PTSS of re-activatie van een voorgaand trauma (bv door inwendig onderzoek, ontkleed door anderen gezien worden, of de afhankelijkheid van anderen tijdens de bevalling).
Een postnatale depressie is een depressie met een begin tijdens het kraambed. Wat is de prevalentie van een postnatale depressie bij vrouwen zonder een psychiatrische voorgeschiedenis?
10-15%
Wat zijn de kenmerken van postpartum psychose?
Een postpartum psychose is een psychotische stoornis die ontstaat binnen vier weken na de bevalling. De prevalentie is 1-2/1000.
Vrouwen met een bipolaire stoornis hebben een verhoogde kans op een postpartum psychose. Een postpartum psychose wordt gekenmerkt door een snel progressief beloop die vaak begint met een slaapstoornis, prikkelbaarheid, achterdocht en ontremd gedrag.
Deze symptomen kunnen resulteren in psychotische verschijnselen, verwardheid, hallucinaties, wanen en een wisselend bewustzijn. Het beeld kan wisselen met ook symptoomvrije intervallen. Een postpartum psychose kenmerkt zich door een toegenomen kans op suïcide en agressief gedrag naar het pasgeboren kind toe.
Wat zijn de kenmerken van PTSS en bevalling gerelateerde traumaklachten?
Een post-traumatische stress-stoornis is een psychiatrische aandoening die kan ontstaan na het meemaken van schokkende gebeurtenissen. Het gaat vaak gepaard met herbelevingen, vermijding en disregulatie van het stress-systeem.
Bevalling-gerelateerde traumaklachten zijn klachten die deels passen bij een PTSS. De ervaringen die de aanleidingen zijn van de klachten voldoen echter niet geheel aan de criteria van een diagnose PTSS.
Bevallings-gerelateerde PTSS komt voor in 4 % van de vrouwen in de algemene populatie en in 19 % van de vrouwen in een hoog-risico groep (bv. doordat er sprake was van een gecompliceerde bevalling, zoals een spoedkeizersnede) .
Wat heb je nodig om de diagnose depressie te stellen?
Hieronder staan de symptomen van depressie van de DMS-5. Voor een diagnose depressie dienen minimaal vijf symptomen aanwezig te zijn, waarvan minimaal één uit categorie A, gedurende langer dan twee weken.
Categorie A:
- Sombere stemming (NB bij kinderen en adolescenten kan de stemming prikkelbaar zijn.)
- Duidelijk verminderd(e) interesse of plezier in alle of bijna alle activiteiten
Categorie B
- Significant gewichtsverlies zonder dat dieet wordt gehouden, of gewichtstoename (bijvoorbeeld meer dan 5 % van het lichaamsgewicht binnen één maand), of bijna elke dag een afgenomen of toegenomen eetlust.
(NB Bij kinderen moet gedacht worden aan het niet bereiken van de te verwachten gewichtstoename.)
- Insomnia of hypersomnia
- Psychomotorische agitatie of vertraging
- Vermoeidheid of verlies van energie
- Gevoelens van waardeloosheid of buitensporige of onterechte schuldgevoelens
- Verminderd vermogen tot nadenken of concentreren, of besluiteloosheid
- Recidiverende gedachten aan de dood, recidiverende suïcidegedachten zonder een specifiek of een suïcidepoging, of een specifiek plan om suïcide te plegen.
Je bespreekt met de zwangere patiënte dat je denkt aan een depressie en dat je haar wilt verwijzen. Naar wie wil je haar verwijzen?
Een perinataal psychiater.
Welke andere aanvullende acties zou je initieel moeten overwegen in het kader van de diagnostiek en behandeling van haar depressie (zwangere vrouw met klachten van depressie)?
A. Bepaling van schildklierhormoon (TSH/FT4)
B. Psycho-educatie over depressie tijdens de zwangerschap
C. Stoppen met werken
D. Antidepressiva voorschrijven
E. Instructie ten aanzien van het herkennen van gedachtes aan zelfdoding
F. Advies om 30 minuten per dag te wandelen
A, B, E, F
Afwijkingen in de werking van de schildklier, m.n. hypothyreoïdie kunnen een lichamelijke oorzaak van een depressie zijn.
In het voorkómen van verergering van een depressie is het continueren van vaste patronen, zoals werk, belangrijk. Ook is lichaamsbeweging bewezen effectief.
Psycho-educatie over depressie in de zwangerschap (‘waarom ben ik niet blij in de zwangerschap?’, ‘wat zijn de gevolgen’ ‘ hoe moet ik hiermee omgaan’) leidt als regel tot meer begrip, inzicht en handvatten. Suïcidale gedachten kunnen voorkomen en zijn alarmsymptomen die vaak acute hulp en interventie behoeven. Belangrijk is dat de zwangere en de mensen om haar heen deze herkennen.
Cognitieve gedragstherapie en antidepressiva zijn als eerste behandeling even effectief. De foetale hersenen zijn tijdens de ontwikkeling gevoelig voor blootstelling aan psychotrope stoffen. Daarom dient medicamenteuze behandeling alleen ingesteld te worden indien niet-medicamenteuze behandeling onvoldoende of onvoldoende snel werkt. De impact op de lange termijn ontwikkeling van het kind is onbekend. Anderzijds is ook een niet adequaat behandelde maternale depressie met bijkomende stress en een suboptimale ouder-kindrelatie ongunstig voor moeder en kind. Overleg met cq behandeling door een psychiater met expertise rondom de zwangerschap is in deze erg belangrijk.
In welk percentage van de partners komt depressie voor tijdens de zwangerschap van hun partner?
5-10 %
Er is een sterk verhoogd risico op structurele aangeboren afwijkingen bij gebruik van SSRI’s. Waar / Niet waar?
Niet waar
De invloed op de hersenontwikkeling en lange termijn uitkomst van SSRI’s op de foetus is onbekend Waar / Niet waar?
Waar
Er is zeer weinig onderzoek naar de directe effecten op de pasgeborene verricht. Er zijn tot nu toe geen ernstige negatieve effecten van SSRI gebruik tijdens lactatie aangetoond. Waar / Niet waar?
Waar
Wat zijn de DSM-criteria voor PTSS?
