HC 1.1 Vruchtbaarheid vrouw en man Flashcards
Waarom zijn we hier op aarde?
Om ons voor te planten. En het liefst minstens 2.1 keer. Om ons unieke set genen te combineren met (liefst zoveel mogelijk) andere sets. En zo de variatie in de genenpool te waarborgen. Om daarmee het aanpassingsvermogen van de soort aan de veranderende omgeving te borgen.
Wat betekenen vruchtbaarheid, subfertiliteit, infertiliteit en fecundity?
- Vruchtbaarheid of fertiliteit is het vermogen van een organisme (mens, dier of plant) om zich geslachtelijk voort te planten
- Subfertiliteit = verminderde fertiliteit, Dit i.t.t. infertiliteit = absoluut onvermogen zich voort te planten
- Fecundity is het vermogen om levend nageslacht te krijgen en hangt samen met duur fertiele fase en aantal beschikbare gameten.
Wat zijn de oorzaken van verminderde vruchtbaarheid?
Infertiliteit of Steriliteit: zeldzaam
- Azoospermie: man heeft of maakt geen zaadcellen
- Anovulatie: vrouw maakt of heeft geen eicellen
- Afsluiting Tubae Falopii: afsluiting van de eileiders.
Vaker is er sprake van “subfertiliteit ” of verminderde vruchtbaarheid: probleem van het paar (je kan niet zeggen of het aan de man of vrouw ligt, het ligt aan het paar)
Wat zijn de vruchtbaarheidskansen van de mens in vergelijking tot bavianen?
In vergelijking tot andere zoogdieren is de mens een “bad breeder”. Normale fertiele paren: cyclus fecunditeit van ongeveer 7% (vergelijk met bavianen: 70%). Kans op doorgaande zwangerschap in periovulatoire periode (rond LH-piek): 20-25%. Mens verlies veel zwangerschappen: geschat 30-40% van de conceptus eindigt in “vroege miskraam” (voordat je merkt dat je zwanger bent, voordat de test positief is): 14% in miskraam. In bavianen eindigt 80-90% van de “biochemische zwangerschap” in levend geboren nakomeling, bij de mens ongeveer 43%. Non-human primates hebben 3-maal hogere kans om zwanger te worden en 2 maal hogere kans op gezonde nakomeling uit die conceptie.
Wat kun je zeggen over het vruchtbaarheidscijfer?
Het huidige vruchtbaarheidscijfer ligt ruim onder het “vervangingsniveau” van 2,1 kind per vrouw, dat nodig is om de bestaande generatie mannen en vrouwen volledig te vervangen (dit geldt voor heel Europa). De laatste keer dat het vruchtbaarheidscijfer erboven kwam was in 1972. Het vruchtbaarheidscijfer daalt steeds verder. In 2020 was dit 1,49. In de jaren voor 1965 lag het gemiddeld kindertal per vrouw nog boven de 3. Net als bij vrouwen is ook bij mannen het kindertal met de generaties gedaald.
Wat kun je zeggen over de relatie tussen hoogopgeleide vrouwen en het krijgen van kinderen?
Hoger opgeleide vrouwen blijven niet alleen vaker kinderloos, ze worden ook op latere leeftijd moeder en krijgen minder kinderen dan lager opgeleide vrouwen. Mannen zijn meestal ook ouder voordat ze hun eerste kind krijgen.
Wat kun je zeggen over de vruchtbaarheid in relatie tot leeftijd?
De vruchtbaarheid neemt af met de leeftijd. Op een leeftijd van 36 ben je nog maar half zo vruchtbaar als dat je op je 25e was. Daarnaast neemt de kans dat een zwangerschap leidt in een miskraam toe met de leeftijd. Als je op oudere leeftijd zwanger wilt worden dan duurt het langer voordat het lukt en is de kans kleiner dat het lukt.
Wat is de relatie tussen de leeftijd van de moeders en de zwangerschapsuitkomsten?
Boven de 40 zie je meer vruchtdood, daarnaast zie je ook dat als je ouder bent dan 40 dat je meer risico’s loopt voor complicaties in de zwangerschap: vroeggeboorte, te klein kind, aan zwangerschap gerelateerde aandoeningen (pre-eclampsie en hypertensie).
Wat kun je zeggen over de fertiliteit van een verouderende man?
Bij mannen gaat het ook minder goed. Meer chromosomale afwijkingen, meer miskramen, alleen de leeftijdscategorie voor mannen ligt wat hoger. Dat zijn toch de 50/60-jarigen.
Wat is de relatie tussen verschillende leefstijlfactoren en vruchtbaarheid?
Zwangerschapskans daalt lineair met 4% per BMI punt. Roken, alcohol, BMI en dieet –> additief negatief effect (de effecten worden bij elkaar opgeteld) –> Kans op zwangerschap en Time-to-pregnancy. Hoe meer je rookt, hoe meer je drinkt hoe kleiner de kans wordt dat het daadwerkelijk gaat lukken om een kind te krijgen. Ondergewicht is ook heel slecht voor zwanger raken, misschien nog wel slechter dan overgewicht.
Hoe vindt de aanmaak van eicellen plaats? Hoeveel heb je er? Hoeveel ovulaties zijn er?
Eicellen worden al aangelegd in de embryonale fase. Zo rond een week of 6. Gonia ontwikkelen zich tot oocyten, dit gaat met mitose, ze delen zich heel heftig. Op een gegeven moment stopt dat en dan gaat het alleen nog maar downhill. Apoptose selecteert de beste oocyten eruit. De oocyten hebben zich doorontwikkeld tot stadium meiose 2. Dan heb je een meiotic arrest, dan staan ze stil totdat ze rijp zijn ovuleren en bevrucht worden. Dan maken ze hun meiosedelingen af. Op het moment dat je geboren bent ben je al een groot deel van de eicellen verloren en op het moment van de puberteit heb je nog 400.000 van de oorspronkelijke 7 miljoen eicellen over. Hier doe je 500 ovulaties mee, en dan is het rond je 50e op.
Wat kun je zeggen over het selectieproces van eicellen?
Het selectieproces vanuit de eicellen is een cyclisch proces wat maandelijks gebeurt. De eicellen zitten in een follikel, met daaromheen steroïd producerende cellen. Onder invloed van hormonen ontwikkelen de follikels zich verder. En wordt er eentje geselecteerd, halverwege de menstruele cyclus zal er eentje ovuleren.
Waardoor wordt de cyclus bestuurd?
Besturing cyclus: hypothalamus (GnRH), hypofyse (LH, FSH), gonaden-as (oestrogenen, progesteron, inhibines en activines). Eind orgaan geeft negatieve feedback. Inhibines en activines worden geproduceerd door de gonaden en zorgen voor een soort finetuning.
Hoe is het beloop van de menstruele cyclus tot aan de eisprong?
De cyclus begint met de menstruatie: uitscheiding van het ongebruikte endometrium. Dat endometrium groeit dan weer, dit wordt gestimuleerd door oestradiol. Dit wordt gemaakt in de granulosacellen van de follikel. Follikel maakt oestradiol uit androgenen, uit testosteron. Het enzym dat testosteron omzet in oestradiol heet armatase en dit zit alleen in de granulosacellen. Alleen FSH zet in de granulosacellen armatase aan. Als er FSH is zal de follikel groeien en oestradiol maken. FSH komt vanuit de hypofyse. Omdat het oestradiol oploopt naarmate de follikel groeit, dan gaat het negatieve feedback systeem werken. En zal het FSH op een gegeven moment weer dalen, dit is het mechanisme waarmee je kan zorgen dat er maar 1 follikel zich ontwikkeld. Als het oestradiol een bepaalde waarde overstijgt dan geeft het geen negatieve feedback maar positieve feedback. Dat gebeurt met name op het niveau van de hypothalamus. Dit geeft dan vervolgens het seintje aan de hypofyse om LH uit te scheiden. Dit gaat dan met enorme hoeveelheden in één keer, dit noemen we de ovulatiepiek. Door de ovulatiepiek gaat de dominante follikel zijn meiose afmaken. En kan de eicel vrijkomen. Deze eicel is een dag bevruchtbaar.
Hoe gaat de menstruele cyclus na de eisprong?
Na de ovulatie veranderd het restweefsel van de follikel. De kleur veranderd dan ook en het wordt het gele lichaam. Dit is heel steroïdogeen actief. Met name wordt er veel progesteron gemaakt. Progesteron is nodig om het vers aangemaakte slijmvlies gereed te maken voor het embryo, het laat het endometrium differentiëren. Weefsel dat differentieert is kwetsbaar. Progesteron oefent een krachtige feedback uit op hypofysair niveau. Waarmee je met name het LH diep naar beneden drukt. Het gele lichaam heeft wel LH nodig om progesteron te maken. Dan zakt de progesteron tot nagenoeg 0, het endometrium wordt ook niet fijn onderhouden, dan wordt het naar buiten geworpen, het is eigenlijk een progesteron onttrekkingsbloeding. Omdat de steroïden dan weg zijn laat de hypofyse het FSH weer opkruipen en begint het gehele verhaal opnieuw.
