HC 4.4 Menopauze en Hormoon Substitutie Therapie Flashcards
Hoe behandelen we klachten van de overgang?
Klachten zijn te behandelen met hormoon therapie, maar wanneer (dit is afhankelijk van het risicoprofiel).
- < 46 jaar: ja …tenzij
- 46 - 50 jaar: geen verhoogd risico: geen bezwaar HST
- tussen de 50 en 56 jaar: nee, tenzij… sociaal invaliderende klachten èn na zorgvuldig informeren.
- Ouder dan 56 jaar: liever niet meer doen
Wat zijn de kenmerken van een menopauze?
- De laatste menstruatie wordt menopauze genoemd.
- Mediane leeftijd menopauze 51 jaar (alles tussen de 46 en 56 is normaal)
- Pas achteraf vast te stellen (na 1 jaar): je moet dus een jaar lang geen menstruatie hebben gehad voordat je iets een menopauze mag noemen. Dit geldt natuurlijk niet voor een hysterectomie of het verwijderen van een eierstok. Op deze manier qua bloeden kun je dan niet vaststellen of je postmenopauzaal bent, je kunt het dan wel vaststellen op basis van klachten of hormonen.
- Gerelateerd aan leeftijd van overgang moeder en zussen
- Roken vervroegt de overgang 1-2 jaar: dit heeft effect op je hart- en vaatsysteem wat effect heeft op de doorbloeding van je ovarium.
Wat houdt perimenopauze, postmenopauze, reproductieve fase in?
- Perimenopauze: gebied voor de menopauze, waarbij de cyclus irregulair wordt en het follikel stimuleren hormoon stijgt. Dit loopt een stukje door tot na de laatste menstruatie.
- Postmenopauze gebied na de laatste menstruatie.
- Reproductieve fase: normaal FSH, regulaire cycli.
Hoe ontstaan er klachten bij de menopauze?
De symptomen van de menopauze komen door veranderingen in oestrogenen. Premenopauze: oestrogeen stijgt tijdens follikelgroei, daalt na eisprong, dit is mooi regelmatig. Vanaf je 40e wordt dit minder regelmatig en heb je wat uitschieters, waardoor je ook wel is een ovulatie overslaat. Deze onregelmatigheid gaat door totdat het uitdooft. De klachten kunnen dus al ontstaan vanaf het eerste moment dat er schommelingen zitten in de normale oestrogeen cyclus: dus als het oestrogeen boven de hoogste en laagste waarde schiet dat je gewend bent.
Wat zijn de bekendste overgangsverschijnselen?
- Menstruatie
o onregelmatige cyclus
o meer bloedverlies (stolsels)
o langer bloedverlies - Opvliegers: zorgen voor de meeste dagelijkse problemen
- Nachtelijk transpireren
- Hartkloppingen
- Moodswings
Hoe voelt een opvlieger?
- Een plotseling gevoel van warmte door bloedaandrang naar het gezicht (door perifere vasodilatatie), met name bij vrouwen in de overgang.
- Opvliegers zijn tijdelijk en komen spontaan op waardoor je het erg warm kunt krijgen. Soms gaat een opvlieger gepaard met hartkloppingen, duizeligheid (door snelle redistributie van het circulerend volume) en of zweetaanvallen.
- Hoe heftig die opvliegers zijn verschilt per persoon. Het is niet alleen perceptie maar je kunt het ook zien aan verschil in huidtemperatuur.
Hoe vaak komen de klachten voor bij de overgang?
- Opvliegers (76%)
- Slapeloosheid (60%)
- Stemmingsverandering (57%)
- Geïrriteerdheid (57%)
- Minder zin in vrijen (48%)
- Hoofdpijn/migraine (38%)
- Urine incontinentie (38%)
- Vaginale verschijnselen (31%)
- Depressie (30%)
Hoelang duurt de overgang?
Voorkomen van opvliegers in jaren. Hoeveel jaren houden mensen klachten:
- >1: 82%
- >2: 50%
- >5: 26%
- >10: 10%
- 60% ervaart hinder van de opvlieger en maar 30% zoekt hulp.
Wat is de fysiologie van een opvlieger?
Oestrogenen zijn belangrijk in het reguleren van je interne thermostaat. Bij opvliegers heb je thermoregulatoire dysfunctie op het niveau van de hypothalamus. De thermoneutrale zone is smaller bij vrouwen met opvliegers. Hierdoor heb je een thermostaat die heel de tijd aan en uit gaat. Daarom kun je na een opvlieger koude rillingen krijgen. De lichaamtemperatuur blijft verder wel flunctueren zoals het eerst deed. Premenopauzaal wordt overvloedige warmte “weggewerkt” bij stijgen van de kern temperatuur vanaf 0.4°C, dit fenomeen treedt bij kleinere schommelingen op in de perimenopauze.
Wat is het effect van oestrogenen op de opvliegers?
- Het dalen van de oestrogeen spiegel geeft een toename van het cerebrale noradrenaline, waardoor de thermoregulatoire zone versmalt.
- Geïnduceerd door dalen van oestrogeen spiegel:
1. Perifere vasodilatatie: bloed doorstroming van de huid stijgt, gevoel van warmte. Stijgen hartfrequentie.
2. Transpiratie: dalen kerntemperatuur
3. Bibberen: als kerntemp onder normaal waarde - Oestrogenen herstellen de “thermoneutrale zone” waardoor de opvliegers (grotendeels) verdwijnen.
- De thermoneutrale zone kan verbreden door serotonine. Serotonine kun je beïnvloeden met serotonine reuptake inhibitors SSRI’s. Wat je kent als antidepressiva
Wat zijn triggers voor opvliegers en waar kunnen opvliegers voor zorgen?
Samenhang met…
- Dieet gewoontes
o Triggers; alcohol, koffie, hete dranken
- Sociale acceptatie
- Culturele perceptie
- Stress
Zorgt voor:
- Slaapproblemen
- Werkverzuim
- Minder goede QoL
- Effecten op seksuele drive, de relatie, familie leven
Wat zijn minder bekende overgangsklachten?
Effect van dalen oestrogeen:
- afname van bloedcirculatie in genitale gebied, dit kan leiden tot het stugger worden van het bindweefsel –> afname elastine en collagenen, dit heeft dan de te maken met het vagina epitheel, omliggende bindweefsel, urethra en blaas
urogenitale verschijnselen
- droge vagina
- pijn bij het vrijen
- minder libido
- jeuk
- verandering afscheiding
- dysurie
- pollakisurie
- urineweginfecties
- incontinentie
Wat zijn de andere effecten die komen kijken bij de overgang?
Je lichaamssamenstelling wordt ook gereguleerd door oestrogeen, dus dit veranderd door de overgang. Het geeft dus niet meteen gewichtstoename. Daarnaast nemen de androgenen de overhand in plaats van de oestrogenen.
- Uiterlijke veranderingen
o gewichtstoename, vooral rond de taille
o huid minder soepel en vochtarm (droog en rimpelig)
o evt. toename beharing (snor, baard, armen, benen)
o dunner worden van beharing
o Droge, geïrriteerde ogen
- Effect op het bewegingsapparaat
o Spier en gewrichtspijnen: slijmbeurzen in je gewrichten worden minder actief. En minder makkelijk gesmeerd worden. Behandeling is juist blijven bewegen.
- Andere klachten
o duizeligheid*
o hoofdpijn / migraine*
o tintelingen in handen en voeten
o slijmvliesveranderingen (neus, oog en mond)
o concentratie problemen, vergeetachtigheid
o geïrriteerdheid
o depressieve klachten
- LET OP: Bloedarmoede?
Wat zijn de lange termijn veranderingen die optreden na de overgang?
- Toename hart- en vaatziekten: met minder oestrogenen heb je een groter risico op atherosclerose
- Toename osteoporose (botbreuken): oestrogenen stimuleren de botaanmaak. Botdichtheid neemt sowieso af gedurende het leven, maar bij vrouwen zit er een duidelijke knik in door het tekort aan oestrogenen.
- Toename borstkanker: ook hier speelt leeftijd aan zich een rol, risico op maligniteiten is hoger als je ouder wordt. Maar doordat je oestrogenen lager worden na de overgang zie je dat het risico op borstkanker lager wordt. Vrouwen die vroeger in de overgang komen of vaker zwanger zijn geweest (minder eisprongen), hebben een verlaagd risico op borstkanker. Het risico op borstkanker neemt weer toe als je de hormonen gaat suppleren.
Wat is het gevolg van een gezonde levensstijl op de klachten die mensen ervaren van de overgang?
Gezonde levensstijl verminderd de klachten die mensen ervaren van de overgang: gezond eten, voldoende calcium en vit D, fysiek actief blijven, gezond gewicht, niet roken.
Noem voorbeelden van therapieën voor overgangsklachten en beschrijf hun effectiviteit?
- Soja: hierin zit plantaardig oestrogeen, maar om hetzelfde te bereiken als bij hormoonsuppletie moet je tientallen kilo’s soja gaan eten.
- Venlafaxine: SSRI, best effectief in het behandelen van de opvliegers
- Megestrol: werkt het best in het verlichten van de opvliegers.
