ZO 2.2 Erectiestoornissen Flashcards
Welke anatomische structuren zijn betrokken bij het tot stand komen van een erectie? Benoem de bloedvaten en zenuwen die voor de erectie zorgen.
- Arteriële aanvoer: a. pudenda interna met als aftakking de arteria cavernosa.
- Veneuze afvloed: venae emisseria die samenkomen in de vena dorsalis penis (het dorsale venencomplex voor de prostaat van Santorini) en via de venae cavernosa.
- Zenuwen betrokken bij de erectiereflex:
o De parasympatische plexus pelvicus afkomstig uit de wortels van S2, S3 en S4 (veroorzaakt tumescentie-zwelling van de penis).
o De nervus hypogastricus (Sympathische vezels) uit de wortels th10 tot l 2 (detumescentie-verdwijnen van de erectie)
o De somatische nervus pudendus (stimulatie van de bekkenbodemspieren, rigiditeit). Tevens tactiele impulsen via aanraken van de penis worden via de nervus pudendus afferent geleid naar het ruggenmerg (reflexerectie) en naar centraal.
Beschrijf het erectiemechanisme.
Een erectie is het resultaat van een toename van de arteriële bloedtoevoer, een relaxatie van de gladde spiercellen van het corpus cavernosum en een afname van de veneuze bloedafvoer.
Welke neurotransmittor is primair verantwoordelijk voor het ontstaan van de erectie?
De primaire neurotransmitter is stikstofoxide (NO).
Beschrijf wat er gebeurt in het corpus cavernosum met bloedvaten en gladde spiercellen als deze neurotransmittor vrijkomt.
Na stimulatie van de nervi cavernosa komt stikstofoxide vrij uit het endotheel van het corpus cavernosum en veroorzaakt een vasodilatatie van de caverneuze arteriën en de aftakkende arteriae helicinae. Tevens treedt een relaxatie op van de gladde spiercellen die de caverneuze ruimten (sinussen) omgeven en vullen de sinussen zich met bloed. Dit proces leidt tot zwelling van de penis (tumescentie) en tot intra-caverneuze drukverhoging. Als gevolg hiervan worden de veneuze verbindingen (emissaire venen) gecomprimeerd tussen de uitgezette wanden van de sinussen en de relatief stugge, niet meegevende tunica albuginea. Dit leidt tot een afname van de veneuze afvoer met stijfheid (rigiditeit) als gevolg. Verdere rigiditeit wordt verkregen door ritmische contracties van de somatisch geïnnerveerde bekkenbodemspieren musculus bulbocavernosus en ischiocavernosus, met als gevolg een verdere drukstijging in het corpus cavernosum. Deze ritmische contracties spelen ook een rol bij de emissie van semen uit de urethra.
Welk hormoon zorgt voor het verdwijnen van de erectie en welk deel van het autonome zenuwstelsel is hierbij betrokken?
Detumescentie (verslapping) treedt op door (adrenerge) vasoconstrictie en tonusverhoging van de gladde spiercellen van het corpus cavernosum. Adrenaline is de neurotransmittor, behorende bij het sympatische zenuwstelsel.
Werkt testosteron in het brein of in de penis? Of allebei? Verklaar waarom mannen met lage testosteronspiegels toch wel erecties kunnen krijgen.
Testosteron werkt zowel in de hersenen (Libido) als in het zwellichaam van de penis (o.a. de vorming van stikstofoxide synthetase). Reflexerecties zijn relatief testosteron onafhankelijk en ontstaan via stimulatie van de penis en afferente impulsen via de nervus pudendus.
Een 55-jarige man met insuline-afhankelijke diabetes mellitus, hypertensie (behandeld met een calciumantagonist) en overgewicht (BMI 32) meldt sinds ¾ jaar erectiestoornissen, afgenomen libido en faalangst. Hij ervaart een verminderde erectie tijdens seksuele activiteit, geen ejaculatie en afgenomen ochtenderecties. Zijn seksuele frequentie is maximaal eenmaal per maand. Zijn vrouw, post-menopauzaal, mist intimiteit, maar is begripvol. De man heeft recent een burn-out doorgemaakt en is vervroegd met pensioen. Hij heeft goed gecontroleerde bloedsuikers en wordt gemonitord voor retinopathie. Psychosociale factoren, zoals faalangst en relatiekwesties, spelen mogelijk een rol naast de medische oorzaken van zijn klachten.
Maak een differentiaal diagnose betreffende de potentiële oorzaken van de seksuele problemen van meneer. Benoem somatische en psycho-relationele factoren.
- Somatisch: Diabetes Mellitus met neuropathie en micro-angiopathie. Overgewicht. Seksuele inactiviteit. Laag Testosteron? Als verklaring voor zijn libidostoornis en passend bij zijn overgewicht. Medicatie voor hypertensie.
- Psycho-relationeel: faalangst, mogelijk slechte communicatie over seksualiteit en verlangen met z`n partner, burned-out syndroom met depressie? Acceptatie van zijn chronische ziekte? Toekomstperspectief?
Een 55-jarige man met insuline-afhankelijke diabetes mellitus, hypertensie (behandeld met een calciumantagonist) en overgewicht (BMI 32) meldt sinds ¾ jaar erectiestoornissen, afgenomen libido en faalangst. Hij ervaart een verminderde erectie tijdens seksuele activiteit, geen ejaculatie en afgenomen ochtenderecties. Zijn seksuele frequentie is maximaal eenmaal per maand. Zijn vrouw, post-menopauzaal, mist intimiteit, maar is begripvol. De man heeft recent een burn-out doorgemaakt en is vervroegd met pensioen. Hij heeft goed gecontroleerde bloedsuikers en wordt gemonitord voor retinopathie. Psychosociale factoren, zoals faalangst en relatiekwesties, spelen mogelijk een rol naast de medische oorzaken van zijn klachten.
Welke risicofactoren heeft meneer voor het ontwikkelen van een erectiestoornis?
Leeftijd, diabetes mellitus, hypertensie, overgewicht, depressie?
Een 55-jarige man met insuline-afhankelijke diabetes mellitus, hypertensie (behandeld met een calciumantagonist) en overgewicht (BMI 32) meldt sinds ¾ jaar erectiestoornissen, afgenomen libido en faalangst. Hij ervaart een verminderde erectie tijdens seksuele activiteit, geen ejaculatie en afgenomen ochtenderecties. Zijn seksuele frequentie is maximaal eenmaal per maand. Zijn vrouw, post-menopauzaal, mist intimiteit, maar is begripvol. De man heeft recent een burn-out doorgemaakt en is vervroegd met pensioen. Hij heeft goed gecontroleerde bloedsuikers en wordt gemonitord voor retinopathie. Psychosociale factoren, zoals faalangst en relatiekwesties, spelen mogelijk een rol naast de medische oorzaken van zijn klachten.
Wat zijn de mogelijke oorzaken van het libidoverlies?
Somatisch: laag testosteron door leeftijd en overgewicht. Relationeel: faalangst, seksuele inactiviteit, depressie
Een 55-jarige man met insuline-afhankelijke diabetes mellitus, hypertensie (behandeld met een calciumantagonist) en overgewicht (BMI 32) meldt sinds ¾ jaar erectiestoornissen, afgenomen libido en faalangst. Hij ervaart een verminderde erectie tijdens seksuele activiteit, geen ejaculatie en afgenomen ochtenderecties. Zijn seksuele frequentie is maximaal eenmaal per maand. Zijn vrouw, post-menopauzaal, mist intimiteit, maar is begripvol. De man heeft recent een burn-out doorgemaakt en is vervroegd met pensioen. Hij heeft goed gecontroleerde bloedsuikers en wordt gemonitord voor retinopathie. Psychosociale factoren, zoals faalangst en relatiekwesties, spelen mogelijk een rol naast de medische oorzaken van zijn klachten.
Wat is de oorzaak van het ontbreken van de ejaculatie, terwijl er wel een orgasme is?
De afwezigheid van de ejaculatie wordt verklaard door neuropathie van de sacrale autonome zenuwbanen die het sluiten van de blaashals tijdens de ejaculatie verzorgen. De blaashals blijft daardoor open staan tijdens de zaadlozing en het semen verdwijnt in de blaas en wordt later uitgeplast met de urine. Omdat er wel een inwendige zaadlozing is treedt er wel een orgasme gevoel op.
Een 55-jarige man met insuline-afhankelijke diabetes mellitus, hypertensie (behandeld met een calciumantagonist) en overgewicht (BMI 32) meldt sinds ¾ jaar erectiestoornissen, afgenomen libido en faalangst. Hij ervaart een verminderde erectie tijdens seksuele activiteit, geen ejaculatie en afgenomen ochtenderecties. Zijn seksuele frequentie is maximaal eenmaal per maand. Zijn vrouw, post-menopauzaal, mist intimiteit, maar is begripvol. De man heeft recent een burn-out doorgemaakt en is vervroegd met pensioen. Hij heeft goed gecontroleerde bloedsuikers en wordt gemonitord voor retinopathie. Psychosociale factoren, zoals faalangst en relatiekwesties, spelen mogelijk een rol naast de medische oorzaken van zijn klachten.
Is er noodzaak tot verder onderzoek? Denk aan lab, beeldvormend onderzoek, functietesten.
Lab: HBA1C (GlycoHB, een maat voor diabetes regulatie), Testosteron, Cholesterol. Eventueel kan een colour doppler onderzoek van de penis worden verricht om vasculaire problemen te diagnostiseren.
Een 55-jarige man met insuline-afhankelijke diabetes mellitus, hypertensie (behandeld met een calciumantagonist) en overgewicht (BMI 32) meldt sinds ¾ jaar erectiestoornissen, afgenomen libido en faalangst. Hij ervaart een verminderde erectie tijdens seksuele activiteit, geen ejaculatie en afgenomen ochtenderecties. Zijn seksuele frequentie is maximaal eenmaal per maand. Zijn vrouw, post-menopauzaal, mist intimiteit, maar is begripvol. De man heeft recent een burn-out doorgemaakt en is vervroegd met pensioen. Hij heeft goed gecontroleerde bloedsuikers en wordt gemonitord voor retinopathie. Psychosociale factoren, zoals faalangst en relatiekwesties, spelen mogelijk een rol naast de medische oorzaken van zijn klachten.
Geef een behandeladvies/plan van aanpak: denk daarbij aan seksuologische counseling (welke factoren zijn te verbeteren? Rol van de partner?), life-style adviezen (welke?), medicamenten of andere hulpmiddelen.
Seksuologische counselling: Life-style: Afvallen, goede diabetes regulatie, actief worden, ook seksueel. Zo nodig als ondersteuning een fosfodiesteraseremmer, zoals Sildenafil (R/Viagra), tadalafil (R/Cialis) of vardenafil (R/levitra). Bij onvoldoende resultaat is ook zelfinjectietherapie met papaverine/fentolamine (R/Androskat) of prostaglandine E1 (R/caverject) een mogelijkheid.
Bestaat er een relatie tussen de diabetes mellitus en de seksuele problemen? Geef een toelichting naar aanleiding van UpToDate Online: Erectile dysfunction in diabetes mellitus.
- Seksuele problemen en disfuncties komen beduidend vaker voor bij patiënten met suikerziekte als gevolg van de diabetes complicaties (Neuropathie, vasculaire afwijkingen, nierfunctiestoornissen) en als bijwerking van de geneesmiddelen die diabetes patiënten gebruiken, met name voor hypertensie.
- Erectiestoornissen treden op bij 30-60% van de mannelijke diabetespatiënten (Circa 2 x zo frequent als bij mannen zonder diabetes) en ongeveer 10 jaar eerder.
- Verder hebben diabetespatiënten ook de psychische gevolgen van deze chronische ziekte, zoals insufficiëntie gevoelens (Faalangst), onzeker toekomstperspectief, angst voor complicaties zoals hypoglycaemie tijdens seksuele activiteit, onvoldoende ziekte acceptatie (Coping) en depressie.
