HC.4 - Puberteit Flashcards
Q
A
Wat is puberteit en welke factoren spelen een rol?
Puberteit is de periode van lichamelijke en hormonale veranderingen waarin kinderen geslachtsrijp worden. Het start in de hersenen en het tijdstip is familiair bepaald. Genetica speelt een grote rol, maar het exacte mechanisme is nog onbekend.
Welke hormonen zijn betrokken bij het starten van de puberteit?
GnRH wordt pulsatief afgegeven, wat leidt tot afgifte van LH en FSH uit de hypofyse. Dit stimuleert de groei van testes en testosteronproductie.
Wat zijn de Tanner stadia voor jongens?
Genitaal (G) 1-5, pubesbeharing (P) 1-5, okselbeharing (A) 1-3.
Wat is het eerste teken van puberteit bij jongens?
Een testikelvolume van ≥ 4 ml.
Hoe kan je de puberteit bij meisjes beoordelen?
Aan de hand van het Tanner stadium voor borstontwikkeling (M1-M5) en pubesbeharing.
Wat is Pubertas praecox
Pubertas praecox (voortijdige puberteit) is een lichamelijke ontwikkelingsstoornis waarbij kinderen (zowel jongens als meisjes) te vroeg te maken krijgen met de kenmerken van de puberteit; verandering van primaire geslachtskenmerken of secundaire geslachtskenmerken.
bij 9 jaar te vroeg
Wat is een indicatie van centrale pubertas precox?
Bij meisjes start de borstontwikkeling (M2) voor 8 jaar, en bij jongens een testikelvolume van ≥ 4 ml voor 9 jaar.
Welke oorzaken kunnen leiden tot centrale pubertas precox?
Pathologie in de hersenen zoals hydrocephalus, tumoren, infecties, trauma, of idiopathisch (familiair of sporadisch).
Wat zijn de kenmerken van premature adrenarche?
Pubes/okselbeharing, volwassen transpiratiegeur, soms acne zonder groeiversnelling of significante botleeftijdsversnelling.
Hoe diagnosticeer je pubertas praecox?
Door het meten van LH en FSH, oestradiol/testosteron, en een GnRH-test. Beeldvorming zoals MRI kan nodig zijn bij verdenking op hersenpathologie.
Wat zijn de psychologische effecten van een vroege puberteit?
Kinderen vallen op, worden vaak ouder ingeschat, kunnen kwetsbaarder zijn voor pestgedrag en seksuele ervaringen die niet bij hun psychologische ontwikkeling passen.
Hoe wordt pubertas praecox behandeld?
Met GnRH-agonisten zoals Lucrin, om de puberteit te vertragen tot een meer geschikte leeftijd.
Wat is pubertas tarda en hoe herken je het?
Bij meisjes geen borstontwikkeling (M1) na 13 jaar, en bij jongens testikelvolume < 4 ml na 14 jaar.
Wat zijn mogelijke oorzaken van pubertas tarda?
Familiair laat, centrale uitval (congenitaal of verworven), gonadale insufficiëntie.
Hoe kan de puberteit geïnduceerd worden bij uitblijven?
Bij meisjes met oestradiol en bij jongens met testosteron, in opbouwende doseringen over drie jaar.
Wat is het verschil tussen DSD en genderdysforie?
DSD is een variatie in geslachtsontwikkeling, vaak al bij conceptie aanwezig. Genderdysforie is een mismatch tussen genderidentiteit en biologische sekse.
Wat zijn de psychosociale implicaties van DSD?
Acceptatieproblemen, risico op stigma, noodzaak voor ondersteuning in copingvaardigheden en empowerment.
Welke diagnostische stappen neem je bij late puberteit?
Anamnese, lichamelijk onderzoek, skeletleeftijd, hormonale profielen (LH, FSH, oestradiol/testosteron), en beeldvorming indien nodig.
Wat zijn de belangrijkste psychologische veranderingen tijdens de puberteit?
Ontwikkeling van de frontale hersenschors, rijping van cognitieve functies, evalueren van eigen gedrag, en toenemende invloed van de peergroep.
Wat is premature thelarche en hoe onderscheidt het zich van pubertas precox?
Premature thelarche is geïsoleerde borstontwikkeling zonder andere puberteitskenmerken, normale groei en botrijping, meestal voorbijgaand.
Bij zuigeling/peuter/kleuter: nog aanwezige FSH activiteit:
GnRH systeem nog niet volledig in rust; stimulatie van een
ovarium follikel; meestal voorbijgaand
Bij leeftijd 5-8 jaar: vroege activatie gonadale as, zeer langzame
progressie borstontwikkeling
Wat zijn de oorzaken van te vroege borstontwikkeling?
- Centrale pubertas precox
- premature thelarche (fsh en lh verlaagd)
- verhoogde oestrogeenproductie (tumoren, syndromen)
- externe oestrogeenblootstelling, via bv anticonceptie van familielid
Waar door je handfoto voor?
Bepalen skeletleeftijd
Hoe diagnostiek?
- handfoto (skeletleeftijd ligt achter bij late rijping, ligt vóór bij te vroege
puberteit) - Basaal / random LH, FSH m.n. als verhoogd is
- Oestradiol / testosteron -> maar dat zie je eigenlijk ook aan de
buitenkant - LHRH (GnRH) test om te zien of LH en FSH al centraal geactiveerd is
(alleen zinvol bij vroege puberteit) .
Hoe behandelen?
- Remmen van puberteit door GnRH agonisten of antagonisten
- Pubertiteit induceren met oestradiol bij meiden en jongens testosteron bouw dosis op in3 jaar
- Bij GnRH deficientie is het mogelijk om GnRH, LH en/of FSH te geven
maar is een complexe behandeling dan oestradiol en testosteron - Bij GnRH deficientie of gonadaal falen moet je volwassen dosis
voortzetten (niet stoppen na inductie van puberteit)
Werk deze college nog uit met ppt pls
Si
Hoe behandelen gender dysforie?
- Pubertijd ontwikkeling remmen met GnRH agonist
- Genderbevestigende behandeling (reallife test)
- Psychologische begeleiding op verkenning genderidentiteit en coping met maatschappelijke uitdagingen en struikelblokken
Kenmerken DSD?
- Variatie in de geslachtsontwikkeling
- Start bij conceptie
- Genderidentiteit meestal conform
toegewezen gender - Sommigen spreken van intersex
Kenmerken Gender dysforie
- Identiteit
- Genderidentiteit niet conform biologische sekse
- Non-binaire sekse: Sommigen spreken van intersex
Pubertas tarda?
Jongens: Testes < 4 ml bij leeftijd 14 jaar of ouder
Meisjes: M1 bij leeftijd 13 jaar en ouder
Laag LH en FSH:
- Familiair laat
- Centrale uitval: congenital / verworven
Veel te hoog LH en m.n. FSH
- Gonadale insufficientie
Oorzaken van te vroege borstontwikkeling
- Centrale pubertas precox
-> LH en FSH verhoogd voor leeftijd ~ puberteit
-> LH en FSH laag - Premature thelarche
- Verhoogde oestrogeen productie bij meisjes:
- persisterende follikel ovarium
- tumor ovarium
- Autonome productie bij b.v. McCune Albright syndroom
- Orale anticonceptie van familielid
Welke hormoon geeft beharing pubes?
Testosteron -> bijnier en ovarium (vrouwen)
Maak aantekeningen nog over die groeicurve etc pls
Ga college kijken :))
