H6.2: Basale radiobiologie

Question 1

MDO bij radiotherapie

Answer 1

• fysicus
• RT
• laborant
• radiobioloog

Question 2

op welke twee manieren kunnen mensen bestraald worden?

Answer 2

1. straling zelf kunstmatig opwekken in een lineaire versneller; uitwendig bestralen
2. radioactieve stoffen die vervallen waarbij ze straling uitzenden; inwendig bestralen

Question 3

ioniserende straling

Answer 3

• röntgen
• gamma
• kosmisch

Question 4

ioniserende straling eigenschappen

Answer 4

• korte golflengte
• kan ionisaties te weeg brengen
• vormt ionen in materie

Question 5

wat bepaalt met wat voor soort straling je te maken hebt?

Answer 5

doordringende vermogen

Question 6

alfa-straling

Answer 6

• heliumkern
• wordt tegengehouden door papiertje

Question 7

beta straling

Answer 7

• elektronen
• wordt tegengehouden door de huid

Question 8

gamma-straling

Answer 8

• fotonen
• heel groot doordringend vermogen: dit wordt gebruikt

Question 9

protonen

Answer 9

• neutronen
• heel hoog energetisch vermogen
• niet goed altijd inzetbaar omdat grote installatie nodig

Question 10

werkingsmechanisme lineaire versneller

Answer 10

1. elektromagnetisch veld aanleggen in een buis
2. elektronen hierin enorm laten versnellen
3. vervolgens botsen ze tegen een metalen plaatje (anode) met een enorme snelheid
4. daardoor gaat dat metalen plaatje deeltjes uitzenden met hele hoge energie; fotonen
5. de energie van de fotonen is zo hoog dat zodra dat in de patient is deeltjes laat ioniseren
6. want die fotonen zijn super instabiel en reactief, waardoor er vrije radicalen ontstaan
7. vrije radicalen maken enkelstrengsbreuken (subletaal, herstel mogelijk) en dubbelstrengsbreuken (letaal => celdood)

Question 11

hoeveelheid straling die in weefsel wordt geabsorbeerd

Answer 11

J/kg = Gray

Question 12

1 Gy bestraling leidt tot … ionisaties per cel

Answer 12

10.000

Question 13

brachytherapie

Answer 13

je hebt geen lumen (holle ruimte) maar je wil wel de tumor bestralen heel specifiek, doe je eerst lagere dosis bestralen met lineaire versneller, en daarna komt pt op OK met katheters naar de tumor en dan brengen ze radioactieve bronnen in de katheters.

= inwendige bestraling

Question 14

cyclotron

Answer 14

heel hoog energetische protonen bestraling

Question 15

wat doet fotonstraling

Answer 15

elektron wegsschieten uit zijn baan bij atoom. maar dan is dit deeltje heel reactief en gaat radicalen vormen. radicalen reageren weer met andere moleculen

=> indirecte reactie van DNA van tumor

Question 16

indirecte reactie van DNA van tumor

Answer 16

straling=> vrije radicalen=> DNA-schade=> celdood

er is maar een heeeel klein beetje direct effect (straling=> schade=> dood)

Question 17

welke deeltjes hebben direct effect?

Answer 17

• protonen
• neutronen

Question 18

verschil gamma straling en neutronen

Answer 18

docu

Question 19

LET

Answer 19

linear energy transfer;
- ionisatiepatroon binnen een cel

Question 20

low-LET tracks

Answer 20

heel chaotisch overal ionisatie
=gamma

Question 21

high-LET tracks

Answer 21

1 lange rechte weg van hele heftige ionisatie
=neutronen, protonen

Question 22

wat is de schouder in een celoverlevingscurve

Answer 22

dna reparatie

Question 23

waarom fractioneer je bestraling?

Answer 23

zodat normale cellen tijd hebben om te herstellen; deze doen dat beter dan tumorcellen

Question 24

biologische effect van 1x6 Gy is niet hetzelfde als 3x2 Gy

Answer 24

3x2 gaat minder steil naar beneden

Question 25

hoe groot is zo’n fractie dosis?

Answer 25

verschilt, kan tussen 2 en 6 Gy bv

bij hoofd hals moet je heel laag houden

Question 26

hypoxie maakt een tumor … voor vrije radicalen

Answer 26

ongevoeliger

Question 27

hypoxie

Answer 27

naarmate de tumor sneller aan het delen is geweest, zijn er ook tumorcellen verder weg van bloedvaten; hypoxie. relatief resistent tegen bestraling.

Question 28

bijwerkingen van radiotherapie

Answer 28

afhankelijk van locatie
- huid: roodheid, pijn, schilferig, haaruitval
- oesophagus: passageklachten
- rectum: pijn, diarree
- hersenen: moeheid

Question 29

hoe snel krijg je bijwerkingen

Answer 29

tijdens of direct na afloop van de bestraling

Question 30

acute bijwerkingen

Answer 30

tot 3 maanden na bestraling

Question 31

hoe sneller delende cellen, hoe sneller de bijwerkingen intreden

Answer 31

acute schade is goed te herstellen, late schade zoals fibrose komt nooit meer goed

Question 32

curve tussen tumor contral probability en kans op normale (late) weefselschade

Answer 32

probeer je zo ver mogelijk uit elkaar te heebben, want de ruimte ertussen is de therapeutische breedte

Question 33

hoe vergroot je de therapeutische breedte?

Answer 33

• fractioneringsschema: dit verschuidt de schade normaal weefsel curve naar rechts
• combineren met andere therapie: dit verschuift de TCP naar links