H1.7: Van gewone cel tot kankercel

Question 1

hallmarks of cancer

Answer 1

daarin zijn een aantal eigenschappen bij elkaar gezet waar je alle veranderingen in een vakje kunt plaatsen

Question 2

eerste 6 hallmarks of cancer

Answer 2

1: blijven delen
2: remming/ontwijken
3: voorkoming van sterfte
4: safeguard mechanisme
5: inducing angiogenesis
6: metastase en invasie

Question 3

wat heb je nodig om te blijven delen?

Answer 3

een groeifactor; deze wordt ergens buiten de cel gemaakt en loopt via een groeifactor receptor

Question 4

waarom kan een tumor blijven delen?

Answer 4

maakt zelf groeifactor of zet omgeving er toe aan of heeft geen groeifactor nodig voor activering

Question 5

hoe kan een pathway aan staan zonder groeifactor?

Answer 5

een receptor die geactiveerd is ook als er geen ligand aanwezig is. dit kan komen door mutaties in de receptor.

Question 6

2: remming/ontwijken

Answer 6

• normale cellen luisteren naar signalen die de groei remmen

Question 7

hoe kan een tumor blijven groeien?

Answer 7

tumor schakelt groeiremmers uit

Question 8

dus waardoor groeit een tumor?

Answer 8

enerzijds groeit het harder, en de remming van de groei wordt anderzijds geremd

Question 9

voorbeeld bij tumor die groeiremmers uitschakelt

Answer 9

RAS

Question 10

RAS

Answer 10

• wordt geactiveerd door receptor
• dan staat het aan
• er zijn mutaties in het RAS eiwit waardoor deze niet meer uitgezet kan worden

Question 11

3

Answer 11

normale cellen kunnen mechanismen activeren die tot celdood leiden (bv te veel DNA schade). dit zet cellen aan tot apoptose.

tumor zet apoptose uit

Question 12

wat doet tumor met apoptose?

Answer 12

uitschakelen

Question 13

4: safeguard mechanisme

Answer 13

normale cellen kunnen slechts een beperkt aantal delingen doormaken met uitzonderingen stamcellen. dit komt omdat telomeren bij elke celdeling korter.

Question 14

wat doet de tumor met telomeren?

Answer 14

schakelt de telomeerverlenging weer in

Question 15

verschil tussen blijven delen en oneindige celdeling

Answer 15

gaspedaal: nodig om te gaan rijden en te blijven rijden: hallmark 1
brandstoftank: bepaalt hoe lang je kunt doorrijden: hallmark 4

Question 16

5: inducing angiogenesis

Answer 16

• groeiende tumor heeft veel voedingsstoffen nodig
• tumor zal dus vorming van nieuwe bloedvaten stimuleren
• tumor moet directe omgeving ondersteunend maken aan groei, want hij heeft groeifactoren hiervoor nodig (denk bv aan wondreactie)
• er ontstaat een stroma

Question 17

angiogenese geldt alleen voor

Answer 17

solide tumoren en nieg voor circulerende tumoren

Question 18

stroma

Answer 18

de omgeving met vaatjes bij een tumor

Question 19

bij voldoende angiogene groeifactoren

Answer 19

angiogene switch en de tumor kan stroma gaan produceren

Question 20

waarvan is stroma een gevolg?

Answer 20

angiogenese:
- stroma is ondersteunend weefsel met bloedvaten en ontstekingcellen. deze zijn de tumor ingegroeid.
- stromacellen ondersteunen de tumor: endotheel, fibroblasten, onstekingscellen
- stroma zorgt voor zuurstof aanvoer

Question 21

bij welke grootte angiogene switch?

Answer 21

2 mm

Question 22

vanuit stroma ontstaan vaatjes die tumor cellen van nutrienten voorzien en groeifactoren

Question 23

waarom heet het een switch?

Answer 23

omdat er heel veel verschillende factoren bij betrokken zijn omdat het een balans is

Question 24

6: metastase en invasie

Answer 24

tumor dringt in het omringende weefsel binnen met doorbraak door een basaalmembraan (=invasie)
tumorcellen kunnen over grote afstand worden getransporteerd en daar nieuwe tumor geven (=metastase)

Question 25

invasie in 4 stappen

Answer 25

- loosening of intercellular junctions. normaal zijn epitheelcellen aan elkaar 'gekit' en verankerd aan het basaalmembraan. dus de cel moet (A) kit sluitingen losmaken en (B) de verankering losmaken en (C) bewegen dmv collageen - migratie door extracellulair stroma naar een bloedvat. EMT (epitheliale mesengymale transitie) en MET: symmetrisch. gen programma's worden aangepast door oa Twist, Zeb en Snail

Question 26

filmpje opzoeken over invasie

Question 27

hoe werkt dat verplaatsen met collageen?

Answer 27

- collageen synthetiseren - aan de andere kant van de cel weer oplossen en polariseren - actine skelet veranderen - locomotion route

Question 28

veel epitheliasle tumoren ondergaan

Answer 28

EMT. dit treedt op na invasie. kernbegrip = plasticiteit (opzoeken?)

Question 29

metasstasering via

Answer 29

bloed lymfe

Question 30

voor uitgroei op een metastase plek is ... nodig

Answer 30

MET

Question 31

hallmark 6 vs hallmark 5 onderscheiden

Answer 31

6: metastasering 5: migratie door basaalmembraan en verplaatsen door extracellulaire matrix

Question 32

Hallmark 6 in docu!!!!!!!!

Question 33

invasie en metastase stappen

Answer 33

1. migratie door de basaalmembraan (detachment) 2. verplaatsing door extra-cellulaire matrix (invasie) 3. intravasatie (met plasticiteit of EMT) 4. transport in bloedbaan (embolus) 5. extravasatie en metastatic deposit 6. colonisatie / uitgroei met plasticiteit of MET

Question 34

4 extra hallmarks er bij gekomen later

Answer 34

enabling characteristics: - genome instability and mutation - tumor-promoting inflammation emerging hallmarks: - deregulating cellular energetics - avoiding immune destruction

Question 35

enabling characteristics

Answer 35

maken een cel niet specifiek tot kankercel maar die helpen cellen die op weg zijn richting kankercel

Question 36

genoom instabiliteit en mutaties

Answer 36

- tumorcel met heel veel mutaties ophopen - dit wordt normaal tegengegaan door DNA schade reparatie - dus hoe kan een tumor sneller mutaties gaan ophopen? => als je een reparatie pathway uitschakelt of minder efficient maakt

Question 37

deregulating cellular energetics

Answer 37

tumorcellen gebruiken heel erg veel glucose maar zetten dit inefficient om in ATP waardoor lactaat ontstaat ipv oxidatieve fosforylering. waarom voordeel voor tumor? bouwstenen.

Question 38

waarvan leven tumorcellen?

Answer 38

vooral glycolyse

Question 39

aerobe glycolyse geeft snel delende tumorcellen metabole intermediairen die nodig zijn voor synthese van cellulaire componenten (bv glutamine)

Answer 39

mitochondriale oxidatieve fosforylering doet dat niet, maar geeft wel maximale energie opbrengt

Question 40

in embryonale weefsels en snelgroeiende weefsels is diezelfde lactaat vorming ook de default

Question 41

tumor-promoting inflammation

Answer 41

- chronische ontstekingen kunnen tumorbevorderend zijn - tumoren 'gebruiken' immuuncellen om stroma naar hun hand te zetten - vooral macrofagen en granulocyten zijn bevorderend voor invasie EN metastasering

Question 42

avoiding immune destruction

Answer 42

- immuunsysteem herkent mutaties (door verandering in eiwitsamenstelling) en kan deze cellen elimineren: immunosurveillance - tumoren activeren daarom vaak mechanismen die het immuunsysteem minder actief te maken (immune invasion)

Question 43

twee belangrijke factoren bij immune surveillance

Answer 43

- cytotoxische T-cel: zet tumorcellen aan tot apoptose - dendritische cellen: fagocyteert oncogenen etc en presenteert deze in lymfeklieren en naieve T-cellen (CD8)

Question 44

hoe vindt de immuno invasion plaats?

Answer 44

- tumor downreaguleert MHC cellen - remt T-cellen ze worden geremd door PD1 en medicatie kan dit weer op gang trekken

Question 45

CTLA4

Answer 45

= remmer anti-CTLA4 kan remming blokkeren en dat is goed

Question 46

PD-1

Answer 46

stof van tumor die een immuun cel kan kapot maken. anti PD-1 werkt dit tegen

Question 47

inductie van immune surveillance kan eerst de tumor groter maken door de ontsteking voordat het weggaat

Question 48

10 hallmarks en behandeling

Answer 48

DOCU!!!!!

Question 49

hallmarks

Answer 49

1. blijven delen 2. remming ontwijken 3. celdood weerstaan 4. oneindige celdeling 5. vorming van nieuwe bloedvaten 6. invasie en metastase 7. genoom instabiliteit en mutaties 8. deregulatie van energievoorziening 9. tumor bevorderde ontsteking 10. ontsnapping aan immuun afweer

Question 50

invasie proces

Answer 50

1. loosening 2. losmaken van verankering 3. afbreken van basaalmembraan 4. bewegen

Question 51

hoe kan een tumorcel ervoor zorgen dat hij kan blijven delen?

Answer 51

- zelf groeifactoren maken - groeifactor-onafhankelijke activering

Question 52

hoe doet een tumorcel remming ontwijken?

Answer 52

groeiremmers uitschakelen

Question 53

wat is er tumorbevorderend aan die ontsteking?

Answer 53

ontstekingsfactoren (macrofagen) geven: 1. angiogene factoren 2. groeifactoren aan de tumor

Question 54

deregulatie energievoorziening

Answer 54

tumorcelmetabolisme: 1. glucose --> pyruvaat (glycolyse) 2. pyruvaat --> lactaat

Question 55

normale energievoorziening

Answer 55

1. glucose --> pyruvaat (glycolyse) 2. pyruvaat --> oxydatieve fosforylering

Question 56

waaruit bestaat het stroma?

Answer 56

- endotheel - bloedvaten - fibroblasten - ontstekingscellen

Question 57

hoe bevordert een ontsteking een tumor?

Answer 57

ontstekingsreacties bevatten immuuncellen. deze produceren: =matrix =angiogenese factoren =groeifactoren

Question 58

hoe bevordert een tumor een ontsteking?

Answer 58

=macrofagen =neutrofielen =cancer associated fibroblasts (CAF)

Question 59

waarvan is stroma een gevolg?

Answer 59

angiogenese

Question 60

waardoor wordt angiogenese geïnduceerd?

Answer 60

- hypoxie via HIF1alfa - VEGF: vasculaire endotheliale groeifactoren