H1.5: Bloed: proliferatie en -differentiatie en verstoring bij kanker

Question 1

waar vindt bloedcelvorming plaats?

Answer 1

beenmerg

Question 2

waar vindt ontwikkeling van lymfatische cellen plaats?

Answer 2

in lymfeklieren en thymus

Question 3

milt

Answer 3

opslagplaats, vnl voor rbc

Question 4

alle bloedcellijnen ontstaan uit

Answer 4

pluripotente stamcellen

Question 5

welke twee stamcellen ontstaan uit pluripotente stamcellen?

Answer 5

• myeloid
• lymfoid

Question 6

voorlopercellen hoor je niet in het bloed te zien

Answer 6

• onrijpe myeloide cellen (blasten, promyelocyten)
• onrijpe lymfoide cellen (lymfoblasten)

Question 7

progenitor cellen

Answer 7

beperkt delingspotentieel, veel celdelingen

Question 8

cellen in docu!1

Question 9

eigenschappen van bloedvormende stamcellen

Answer 9

• zelfvermeerdering
• pluripotentie
• hoge delingspotentie, lage delingsfrequentie
• relatief ongevoelig voor genotoxische invloeden (bestraling, chemo, reactieve zuurstof in de cel)
• verantwoordelijk voor het lange termijn herstel van beenmerg en bloedcelvorming bij stamceltransplantatie

Question 10

progenitor cellen

Answer 10

• geen of beperkt vermogen tot zelfvermeerdering
• beperkt in ontwikkeling tot 1 (unipotent) of enkele (multipotent) bloedceldifferentiatielijnen
• hoge delingsfrrewuentie (veel dochtercellen), beperkte delingspotentie
• gevoeliger voor genotoxische invloeden
• verantwoordelijk voor het korte termijn herstel van bloedcelvorming bij stamceltransplantatie

Question 11

klinische toepassing van stamceltransplantatie

Answer 11

• beenmergherstel na totale lichaamsbestraling en chemo bij ziekten van hematopoetische systeem: meestal allo-SCT (donor)
• beenmergherstel bij patienten met solide tumoren die zware chemo hebben gehad: auto SCT (eigen stamcellen)
• experimenteel: behandeling van auto immuun: auto-SCT
• experimenteel: gentherapie (repareren van stamceldefect) bij bv immuun deficienties, stollingsziekten en rbc aandoeningen: auto-SCT

Question 12

waar liggen hematopoetische stamcellen?

Answer 12

stamcel niches tegen osteoblasten omgeven door stromale cellen

Question 13

functie van de niche

Answer 13

• regulatie van de stamceleigenschappen
• bescherming tegen toxische invloeden

Question 14

stamcel ‘homing’

Answer 14

stamcellen vinden hun weg naar de niches (chemoattractie)

Question 15

EPO

Answer 15

groeifactor => rbc

Question 16

G-CSF

Answer 16

groeifactor die de vorming van granulocyten stimuleert

Question 17

TPO

Answer 17

groeifactor voor bloedplaatjes

Question 18

hoe activeren groeifactoren receptoren?

Answer 18

• groeifactor bindt receptor op voorlopercel
• voorlopercel wordt geactiveerd
• activatie van cellulaire processen waardoor celdeling en uitrijping

Question 19

wat gaat er fout bij leukemie?

Answer 19

signaalmoleculen kunnen muteren

Question 20

leukemie

Answer 20

• kwaadaardige en meestal levensbedreigende ontsporing van bloedcelvorming
• ongecontroleerde aanmaak/gereduceerde afbraak van niet of verminderd functionele bloedcellen
• normale bloedcelvorming wordt onderdrukt, waardoor infecties, anemie en bloedingen

Question 21

chronische leukemie

Answer 21

chronische, aanvankelijk minder levensbedreigende symptomen

Question 22

chronische leukemie oorzaak

Answer 22

ophoping van (gedeeltelijk) uitgerijpte en (deels) functionele leukemiecellen die de normale bloedcelvorming in minder ernstige mate remmen

Question 23

chronische leukemie defect

Answer 23

defect in groeiregulatie

Question 24

acute leukemie

Answer 24

acute symptomen

Question 25

acute leukemie oorzaak

Answer 25

ophoping van niet-functionele cellen (meestal blasten) die de normale bloedcelvorming ernstig onderdrukken

Question 26

acute leukemie defecten

Answer 26

defecten in groeiregulatie en uitrijping (differentiatie)

Question 27

kan chronische leukemie overgaan in acute leukemie?

Answer 27

ja!

Question 28

myeloide leukemie

Answer 28

leukemiecellen dragen kenmerken van granulocytaire, monocytaire, erythroide (zeldzaam!) of megakaryoblastaire (zeldzaam!) cellen

Question 29

voorbeelden myeloide leukemie

Answer 29

• acute myeloide (of myeloblastaire) leukemie (AML)
• chronische myeloide leukemie (CML)
• acute promyelocytenleukemie (APL)

Question 30

lymfoide/lymfatische leukemie

Answer 30

leukemiecellen dragen kenmerken van lymfoide cellen.

Question 31

lymfoide/lymfatische leukemie voorbeelden

Answer 31

• acute lymfoblastaire leukemie (ALL)
• chronische lymfocytaire leukemie (CLL)
• plasmacel-leukemie

Question 32

waardoor kan een normale stamcel genetische afwijkingen verzamelen (deze combinatie van meerdere mutaties veroorzaken leukemie)?

Answer 32

• radioactieve straling
• mutagene stoffen
• erfelijke factoren

Question 33

leukemie diagnostiek

Answer 33

1: microscoop (morfologie)
2: immunofenotypering
3: cytogenetica: kijken naar de chromosomen van de blastaire cellen
4: moleculaire diagnostiek: verfijnder kijken naar DNA-afwijkingen

Question 34

moleculaire diagnostiek

Answer 34

moleculaire defecten (puntmutatues, inserties en deleties in het DNA) zijn belangrijke indicatoren voor prognose

voorbeeld: mutaties in de FLT3 groeifactor receptor bij AML

Question 34

van mensen > 70 heeft 10% een mutatie in hun hematopoetische cellen die wij herkennen als een pathogene leukemie mutatie

Question 35

clonale hemapoëse

Answer 35

uitgroei van een cel en die cel wordt gekenmerkt door 1 mutatie ; een clonale uitgroei van cellen