B&K.4+5_P.039 Flashcards
‘IV+V.
‘39.2
‘5.1
परिपूर्ण adj.
परिपूर्ण adj. HERE SEEMS TO MEAN “RICH, WEALTHY”
\
paripūrṇa परिपूर्ण p. p. 1 Quite full; ˚इन्दुः the full moon; entire, complete, completely filled. -2 Self-satisfied, content.
‘IV+V.
‘39.1
‘5.1
√गर्ज् garj गर्ज् 1 P., 1 U. (गर्जति, गर्जयति-ते, गर्जित
√गर्ज् garj गर्ज् 1 P., 1 U. (गर्जति, गर्जयति-ते, गर्जित 1 To roar, growl; गर्जन् हरिः साम्भसि शैलकुञ्जे Bk.2.9;15.21; रणे न गर्जन्ति वृथा हि शूराः Rām.; हृष्टो गर्जति चातिदर्पितबलो दुर्योधनो वा शिखी Mk.5.6. -2 To emit a deep or thundering sound, thunder; यदि गर्जति वारिधरो गर्जतु तन्नाम निष्ठुराः पुरुषाः Mk.5. 32 (and in several other verses of the same Act); गर्जति शरदि न वर्षति वर्षति वर्षासु निःस्वनो मेघः Udb.
‘IV+V.
‘39.1
‘5.1
लघु adj.
लघु adj. laghu लघु a. (-घु or घ्वी f.) [लङ्घेः कुः, नलोपश्च Uṇ.1.29] -5 Low, mean, despicable, contemptible;
\
laghu लघु a. (-घु or घ्वी f.) [लङ्घेः कुः, नलोपश्च Uṇ.1.29] 1 Light, not heavy; तृणदपि लघुस्तूलस्तूलादपि च याचकः Subhās.; रिक्तः सर्वो भवति हि लघुः पूर्णता गौरवाय Me.2 (where the word means ‘contemptible’ also); R.9. 62. -2 Little, small, diminutive; धर्मो$यं गृहमेधिनां निगदितः स्मार्तैर्लघुः स्वर्गदः Pt.1.253; Śi.9.38,78. -3 Short, brief, concise; लघुसंदेशपदा सरस्वती R.8.77. -4 Trifling, trivial, insignificant, unimportant; कायस्थ इति लघ्वी मात्रा Mu.1. -5 Low, mean, despicable, contemptible; Śi.9.23; Pt.1.16; कथं प्रत्याख्यानलघुर्मित्रावसुः पुनरपि मन्त्रयते Nāg.2. 1/11. -6 Weak, feeble. -7 Wretched, frivolous. -8 Active, light, nimble, agile; लघु भवत्युत्थानयोग्यं वपुः Ś.2.5. -9 Swift, quick, rapid; किंचित् पश्चाद् व्रज लघुगतिः Me.16; R.5.45. -1 Easy, not difficult; महार्णवपरिक्षेपं लङ्कायाः परिखालघुम् (मेने) R.12.66. -11 Easy to be digested, light (as food) -12 Short (as a vowel in prosody). -13 Soft, low, gentle. -14 Pleasant, agreeable, desirable; दर्शनेन लघुना यथा तयोः प्रीतिमापुरुभयो- स्तपस्विनः R.11.12,8. -15 Lovely, handsome, beautiful. -16 Pure, clean. -17 Sapless, pithless. -18 Young, younger; दीव्यत्युच्चैर्लघुरघुपतिः किं नु वा स्यात् किमन्यत् Mv.6.53. -19 Without attendance or retinue; अनोकशायी लघुरल्पप्रचारश्चरन् देशानेकचरः स भिक्षुः Mb.1.91.5. -m. N. of the Nakṣatras Hasta, Puṣya, and Aśvinī. -n. 1 A particular measure of time (= 15 Kāṣthas). -2 Agallochum, or a particular variety of it. -ind. 1 Lightly, meanly, contemptuously; लघु मन् ‘to think lightly of, despise, slight’; प्रथमोपकृतं मरुत्वतः प्रतिपत्त्या लघु मन्यते भवान् Ś.7.1. -2 Quickly, swiftly; लघु लघूत्थिता Ś.4 ‘risen early’. -Com. -आशिन्, -आहार a. eating little, moderate in diet, abstemious. -उक्तिः f. a brief mode of expression; Kull. on Ms.5.64. -उत्थान, -समुत्थान a. working actively, doing work rapidly. -काय a. light-bodied. (-यः) a goat. -कोष्ठ a. 1 having a light stomach. -2 having little in the stomach. -कौमुदी N. of an epitome of the सिद्धान्तकौमुदी by Varada-rāja. -क्रम a. having a quick step, going quickly. -खट्विका a small bedstead. -गर्गः a kind of fish. -गोधूमः a small kind of wheat. -चित्त, -चेतस्, -मनस्, -हृदय a. 1 light-minded, low-hearted, little-minded, mean-hearted; अयं निजः परो वेति गणना लघुचेतसाम् Mb. -2 frivolous. -3 fickle, unsteady. -चिर्भिटा colocynth. -जङ्गलः a kind of quail (लावक). -तालः (in music) a kind of measure. -दुन्दुभिः a kind of drum. -द्राक्षा a small stoneless grape. -द्राविन् a. melting easily. -नामन् m. agallochum. -नालिका a musket. -पत्रिका the Rochanā plant. -पर्णी, -कर्णी N. of a plant (Mar. मोरवेल). -पाक, -पाकिन् a. easily digested. -पाकः digestibility. -पुष्पः a kind of Kadamba. -प्रमाण a. short. -प्रयत्न a. 1 pronounced with slight articulation (as a letter). -2 indolent, lazy. -बदरः, -बदरी f. a kind of jujube. -भवः humble birth or origin. -भावः ease, facility. -भोजनम् a light repast. -मांसः a kind of partridge. -मात्र a. having small property. -मूलम् the lesser root of an equation. -मूलकम् a radish. -मेरुः (in music) a kind of measure. -लयम् a kind of fragrant root (वीरणमूल). -राशि a. composed of fewer terms (as the side of an equation) -वासस् a. wearing light or pure clothes; Ms.2.7. -विक्रम a. having a quick step, quick-footed. -वृत्ति a. 1 ill-behaved, low, vile. -2 light, frivolous. -3 mismanaged, ill-done. -वेधिन् a. making a clever hit. -शेखरः (in music) a kind of measure. -सत्त्व a. weak or fickle-minded. -समुत्थान a. 1 rising quickly. -2 swift of foot; अलघुना लघुसमुत्थानेन सैन्यचक्रेणाभ्यसरम् Dk.2.3. -सार a. worthless, insignificant. -हस्त a. 1 light-handed, clever, dexterous, expert; शिक्षाविशेषलघुहस्ततया निमेषात् तूणीचकार शरपूरितवक्त्ररन्ध्रान् R.9.63. -2 active, agile. (-स्तः) an expert or skilful archer.
‘IV+V.
‘39.5
‘5.1
पद्मनिधि m.
पद्मनिधि m. THE “LOTUS-TREASURE”
Name of one of the 9 treasures of kubera- (also personified) ; padmanidhi noun (masculine) name of one of the 9 treasures of Kubera (also personified) (Monier-Williams, Sir M. (1988))
‘IV+V.
‘39.7
‘5.1
प्रातर् ind.
प्रातर् ind. prātar प्रातर् ind. 1 At day-break, at dawn, early in the morning. -2 Early on the morrow, the next or tomorrow morning. -Comp. -अनुवाकः the hymn with which the प्रातःसवन begins; one of the Vedic Anuvākas in the Soma-yāga; प्रातरनुवाकं जाग्रदुपासीत Kāty. ŚS.; पुरा प्रातरनुवाकस्योपाकरणाज्जघनेन गार्हपत्यस्योदङ्मुख उपविश्य स वासवं सामाभिर्गायति Ch. Up.2.24.3. -अह्नः the early part of the day, forenoon. -आशः, -भोजनम् morning meal, breakfast; अन्यथा प्रातराशाय कुर्याम त्वामलं वयम् Bk. 8.98; मृगान् पञ्चशतं चैव प्रातराशं ददामि ते Mb.3.267.13. -आशिन् m. one who has breakfasted or taken his morning meal. -कर्मन् n., -कार्यम्, -कृत्यम् (प्रातःकर्म &c.) a morning ceremony; a morning duty or rite (worship, prayer &c.). -कालः (प्रातःकालः) morning time. -गेयः a bard whose duty it is to wake the king or any great personage in the morning with appropriate songs. -चन्द्रः (प्रातश्चन्द्रः) the moon in the morning. ˚द्युति a. pale. -त्रिवर्गा (प्रातस्त्रिवर्गा) the river Ganges. -दिनम् forenoon. -दोहः morning milk. -प्रहरः (प्रातःप्रहरः) the first watch of the day. -भोक्तृ m. a crow. -भोजनम् morning meal, breakfast. -संध्या (प्रातःसंध्या) 1 the morning twilight. -2 the morning devotions or Sandhyā adoration of a Brāhmaṇa. -समयः (प्रातःसमयः) morning-time, day-break. -सवः, -सवनम् (प्रातःसवः &c.) the morning libation of Soma. -स्नानम् (प्रातःस्नानम्) morning ablution. -होम morning sacrifice.
‘IV+V.
‘39.12
‘5.1
ग्रस्त adj.
ग्रस्त adj. grasta ग्रस्त p. p. [√ग्रस् कर्मणि क्त] 1 Eaten, devoured. -2 Seized, stricken, affected, possessed; ग्रह˚, विपद्˚, जरा˚ U.6. 39. -3 Slurred; ˚मुक्तम् U.5.13; ˚आमिषम् Pt.1.193. -4 Eclipsed. -5 Taken, seized. -6 Tormented, afflicted; Y.3.245. -स्तम् A word or sentence half-uttered or slurred over. -Comp. -अस्तम् the setting of the sun or moon while eclipsed. -उदयः rising of the sun or moon while eclipsed.
‘IV+V.
‘39.15
‘5.1
√ प्रादुर्भू = प्रादुस् + √भू
√ प्रादुर्भू = प्रादुस् + √भू = ‘to appear, to become manifest/visible’
\
prādus प्रादुस् ind. Visibly, evidently, manifestly, in sight (used chiefly with भू, कृ and अस्); प्रादुश्चकर्थ यदिदं पुरुहूत- रूपम् Bhāg.
\
प्रादुर्भूत mfn. come to light, become manifest or evident, appeared, revealed ; prādurbhūta प्रादुर्भूत a. Appeared, become visible or manifest, manifested, displayed.
‘IV+V.
‘39.22
‘5.1
हाटक adj.
हाटक adj. hāṭaka हाटक a. (-की f.) Golden. -कम् 1 Gold; नवहाटकेष्टक- चितं ददर्श सः क्षितिपस्य पस्त्यमथ तत्र संसदि Śi.13.63. -2 The thorn-apple. -3 A kind of magical drink; या वै विलायनं प्रविष्टं पुरुषं रसेन हाटकाख्येन साधयित्वा Bhāg.5.24.16. -Comp. -ईशः, -ईशानः, -ईश्वरः N. of a form of Śiva; ततो$धस्ताद्वितले हरो भगवान् हाटकेश्वरः स्वपार्षदभूतगणावृतः Bhāg. 5.24.17. -हाडिका An earthen pot. -गिरिः the mountain Meru.
‘IV+V.
‘39.24
‘5.1
विहार m.
MONASTERY, HERMITAGE
विहार m. vihāraḥ विहारः 1 Removing, taking away. -2 Roaming or walking for pleasure, airing, a stroll, taking a walk. -3 Sport, play, pastime, recreation, diversion, pleasure; विहारशैलानुगतेव नार्गौः R.16.26,67;5.41; 9.68;13.38;19.37. -4 Tread, stepping, movement (of hands, feet &:c.); विकर्षणैः पाणिविहारहारिभिः Ki.4.15; दरमन्थरचरणविहारम् Gīt.11. -5 A park, garden; especially a pleasure-garden; आरामैश्च विहारैश्च शोभमानं समन्ततः Rām.7.7.13. -6 The shoulder. -7 A Jaina or Buddhist temple, convent, monastery. -8 A temple in general. -9 Great expansion of the organs of speech. -1 Opening, expansion. -11 The palace or banner of Indra. -12 A palace in general. -13 A kind of bird. -14 (Mīmāṁsā) The triad of fires, viz. गार्हपत्य, आहवनीय and दक्षिण; विहारे लौकिकानामर्थं साधयेत् etc. MS.12.2.1; (विहार इति गार्हपत्यादि रग्नित्रेता उच्यते विहरणात् ŚB. on MS.12.2.1.). -15 N. of the country मगध (modern Bihar). -16 The sacrificer’s house (यजमानगृह); Bhāg.4.5.14. -Comp. -गृहम् a pleasure-house. -दासी a nun. -भूमिः a grazing ground, pasturage. -यात्रा a pleasure-walk.
‘IV+V.
‘39.24
‘5.1
जिनेन्द्र m.
जिनेन्द्र m. = ‘Buddha, the Lord of the Jinas; a Jain saint’
\
B&K IN THEIR NOTE ASSUME THAT THIS IS IN FACT A STATUE OF THE BUDDHA HIMSELF, TO WHICH THE BARBER DOES HIS OBEISANCE (प्रदक्षिणात्रय )
‘I.58.28
1
अवनिपति m.
अवनिपति m. idem or ‘m. “lord of the earth”, a king
\
अवनि f. course, bed of a river ; अवनि f. stream, river , the earth ; अवनि f. the soil, ground ; अवनि f. any place on the ground
‘IV+V.
‘39.25
‘5.1
अवनि f.
DIRT, GROUND, SOIL
अवनि f. course, bed of a river ; अवनि f. stream, river , the earth ; अवनि f. the soil, ground ; अवनि f. any place on the ground
\
DISTINGUISH FROM…
अवन्ती f. Ujjain
‘IV+V.
‘39.25
‘5.1
वक्त्रद्वार n.
वक्त्रद्वार n. the aperture of the mouth
‘IV+V.
‘39.25
‘5.1
उत्तरीय m./n. (?)
उत्तरीय m./n. (?) uttarīya उत्तरीय यकम् [उत्तर-छ-वा-कप्] An upper garment; स्तनोत्तरीयाणि भवन्ति सङ्गान्निर्मोकपट्टाः फणिभिर्विमुक्ताः R.16.17.43.
‘IV+V.
‘39.25
‘5.1
अञ्चलः m./n.
अञ्चलः m./n. añcalaḥ अञ्चलः लम् [अञ्चति प्रान्तम्; अञ्च्-अलच्] 1 The border or end (of a garment), skirt or hem (Mar. पदर); क्षीणा- ञ्चलमिव पीनस्तनजघनायाः Udbhaṭa. विमुञ्च ममाञ्चलम् Bv.2.21. -2 Corner or outer angle (as of the eye); दृगञ्चलैः पश्यति केवलं मनाक् ibid.; यदि चलाञ्चले लोचने Mv.6.9.