B&K.4+5_P.012 Flashcards
‘IV+V.
‘12.3
‘4.2
झषकेतन m.
झषकेतन m. <== झष m. “fish” + केतन m. == ध्वज -dhvaja-
==> झषकेतन m. “the god of love”and”the sea” ; jhaṣaketana noun (masculine) “the god of love” and “the sea” (Monier-Williams, Sir M. (1988))
\
jhaṣaḥ झषः 1 A fish in general; झषाणां मकरश्चास्मि Bg.1.31; cf. words like झषकेतन below. -2 A large fish. -3 The sign Pisces of the zodiac. -4 Heat, warmth. -5 The sign Capricornus of the zodiac. -षम् 1 A forest, wood. -2 A desert, dreary forest. -Comp. -अङ्कः, -केतनः, -केतुः, -ध्वजः N. of the god of love; स्त्रीमुद्रां झषकेतनस्य Pt.4.34; स्वं कर्म कारयन्नास्ते निश्चिन्तो या झषध्वजः Bk.8.48. -अशनः a porpoise. -उदरी an epithet of Satyavatī, mother of Vyāsa. -राजः a. crocodile, … झषराजकुण्डलत्विषो- ल्लसच्छ्रीवदनाम्बुजः … Bhāg.8.18.2.
\
केतनम् HERE = ध्वजः
\
ketanam केतनम् [कित्-ल्युट्] 1 A house, an abode; अकलित- महिमानः केतनं मङ्गलानाम् Māl.2.9; मम मरणमेव वरमतिवितथके- तना Gīt.7. -2 An invitation, summons; Mb.13.23.12- 16. -3 Place, site; सौवर्णभित्ति संकेतकेतनं संपदामिव Ks.26.44. -4 A flag, banner; भग्नं भीमेन मरुता भवतो रथकेतनम् Ve.2. 23; Śi.14.28; R.9.39. -5 A sign, symbol; as in मकरकेतन. -6 An indispensable act (also religious); निवापाञ्जलिदानेन केतनैः श्राद्धकर्मभिः । तस्योपकारे शक्तस्त्वं किं जीवन् किमुतान्यथा Ve.3.16. -7 A spot, mark. -8 The body; तस्यां तु वानरो दिव्यः सिंहशार्दूलकेतनः Mb.1.225.15; Bhāg. 4.24.68; Gīt.7.5.
\
dhvajaḥ ध्वजः [ध्वज्-अच्] 1 A flag, banner, standard, ensign; R.7.4;17.32; आरोहति न यः स्वस्य वंशस्याग्रे ध्वजो यथा Pt.1.26; ध्वजं चक्रे च भगवानुपरि स्थास्यतीति तम् Mb. -2 A distinguished or eminent person, the flag or ornament (at the end of comp.); as in कुलध्वजः ‘the head, ornament, or distinguished person of a family’. -3 A flagstaff. -4 A mark, emblem, sign, a symbol; वृषभ˚, मकर˚ &c. -5 the attribute of a deity. -6 The sign of a tavern. -7 The sign of a trade, any trademark. -8 The organ of generation (of any animal, male or female). -9 One who prepares and sells liquors; Ms.4.85; सुरापाने सुराध्वजः Ms. -1 A house situated to the east of any object. -11 Pride. -12 Hypocrisy. -13 A skull carried on a staff (as a mark of ascetics) or as a penance for the murder of a Brāhmaṇa; see खट्वाङ्ग. -14 (In prosody) An iambic foot. (ध्वजीकृ to hoist a flag; (fig.) to use as a plea or pretext.) -15 part of a sword; श्रेष्ठखड्गाङ्गयोरपि Nm. -Comp. -अंशुकम्, -पटः, -टम् a flag; तमाधूतध्वजपटं व्योमगङ्गोर्मिवायुभिः R.12.85. -आरोपणम्, -आरोहणम् raising a flag. -आरोहः a kind of ornament on a flag; काञ्चना मणिचित्राङ्गा ज्वलन्त इव पावकाः । अर्चिष्मन्तो व्यरोचन्त ध्वजारोहा सहस्रशः ॥ Mb.6.16.12. (v. l.). -आहृत a. seized on the battle-field; Ms.8.415. -उच्छ्रयः hypocrisy; Mb.3.3/3.1. -उत्थानम् a festival in honour of Indra. -गृहम् a room in which banners are kept. -द्रुमः the palm tree. -प्रहरणः air, wind. -भङ्गः, -पातः inability to beget children. -यन्त्रम् any contrivance to which a flag-staff is fastened. -यष्टिः a flag-staff; संक्रमध्वजयष्टीनां प्रतिमानां च भेदकः Ms.9.285.
‘IV+V.
‘12.3
‘4.2
स्त्रीमुद्रा f.
स्त्रीमुद्रा f. = ‘a woman-logo’, ‘the logo or symbol of the god of love that is a woman’
\
मुद्रा f. an image, sign, badge, token (especially a token or mark of divine attributes impressed upon the body)
‘IV+V.
‘12.5
‘4.2
√नग्नीकृ
√नग्नीकृ (cvi) to render naked ; नग्नीकृत mfn. converted into a naked mendicant ; nagnīkṛ नग्नीकृ 8 U. To make naked, to convert into a naked (Jaina) mendicant. ; nagnīkṛta नग्नीकृत a. 1 Made naked, undressed. -2 Converted into a naked mendicant; ते तेनैव निहत्य निर्दयतरं नग्नीकृता मुण्डिताः Pt.4.34.
\
nagna नग्न a. [नज्-न-कर्तरि क्त तस्य नः] 1 Naked, nude, bare; न नग्नः स्नानमाचरेत् Ms.4.45; नग्नक्षपणके देशे रजकः किं करिष्यति Chāṇ.11; अवश्यंभाविनो भावा भवन्ति महतामपि । नग्नत्वं नीलकण्ठस्य महाहिशयनं हरेः ॥ H. -2 Uncultivated, uninhabited, desolate. -ग्नः 1 A naked mendicant. -2 A Buddhist mendicant (क्षपणक); धर्म इत्युपधर्मेषु नग्नरक्तपटादिषु । प्रायेण सज्जते भ्रान्त्या पेशलेषु च वाग्मिषु ॥ Bhāg.4.19.25. -3 A hypocrite. -4 A bard accompanying an army, or a wandering bard. -5 N. of Śiva. -ग्ना 1 A naked, shameless (or wanton) woman. -2 A girl before menstruation, or less than 12 or 1 (and therefore may go about naked). -Comp. -अटः, -अटकः 1 one who goes about naked. -2 especially a Jaina or Buddhist mendicant (of the दिगम्बर class). -आचार्यः a. bard, a minstrel, a panegyrist; N.19.41; Bṛi. S. -चर्या a vow to go naked. -जित् N. of an author on architecture; Bṛi. S.58.4.
‘IV+V.
‘12.5
‘4.2
मुण्डित adj.
मुण्डित adj. muṇḍita मुण्डित p. p. [मुण्ड्-क्त] 1 Shaved. -2 Lopped. -ता A widow. -तम् Iron. ; shaved, bald, shorn, lopped
\
FROM
muṇḍa मुण्ड a. [मुण्ड्-घञ्] 1 Shaved, bald; रावणश्च मया दृष्टो मुण्डस्तैलसमुक्षितः Rām.5.27.19; चरन् भैक्ष्यं मुनिर्मुण्डः Mb.12. 9.12. -2 Lopped, stripped of top leaves. -3 Blunt, pointless. -4 Ved. Hornless. -5 Low, mean. -ण्डः 1 A man with a shaved or bald head; स्वप्ने$वगाहते$त्यर्थं जलं मुण्डांश्च पश्यति Y.1.272. -2 A bald or shaven head. -3 The forehead. -4 A barber. -5 The trunk of a tree stripped of its top-branches; मुण्डतालवनानीव चकार स रथव्रजान् Mb.6.16.14. -6 An epithet of Rāhu. -7 N. of one of the twelve principal Upaniṣads; मुण्डमाण्डूक्य- तित्तिरिः. -m. pl. N. of a people. -ण्डा 1 N. of a plant (मुण्डीरिका). -2 Bengal madder. -3 A female mendicant of a particular order. -ण्डम् 1 The head; अङ्गं गलितं पलितं मुण्डम् Śaṅkarāchārya. -2 Myrrh. -3 Iron. -Comp. -अयसम् iron. -आसनम् a particular posture in sitting. -चणकः a kind of pulse (कलाय). -जम् steel. -फलः a cocoa-nut tree. -मण्डली 1 a number of shaven heads. -2 a number of troops of an inferior kind, a mere crowd or mob; वरमल्पबलं सारं न कुर्यान्मुण्डमण्डलीम् H.3.82. -लोहम् iron. -शालिः a kind of rice.
DISTINGUISH FROM:
मण्डित mfn. adorned, decorated
‘IV+V.
‘12.6
‘4.2
रक्तपटीकृत mfn.
रक्तपटीकृत mfn. changed into a rakta-paṭa- (“RED-RAG, RED-CLOTH, LIKE A BUDDHIST MONK”) mendicant (varia lectio)
‘IV+V.
‘12.6
‘4.2
जटिल adj.
जटिल adj. jaṭila जटिल a. [जटा अस्त्यर्थे इलच्] 1 Wearing matted or twisted hair (as an ascetic); विवेश कश्चिज्जटिलस्तपोवनम् Ku. 5.3; (जटिल may be here a noun meaning ‘an ascetic’); ज्येष्ठानुवृत्तिजटिलं च शिरो$स्य साधोः R.13.78. -2 Complicated, confused, intermixed, intermingled; विजानन्तो$ प्येते वयमिह विपज्जालजटिलान् । न मुञ्चामः कामानहह गहनो मोहमहिमा Bh.3.21; शिखाकलाप˚ Pt.2.81; Ve.2.18. -3 Dense, impervious; Bv.1.52. -लः 1 A lion. -2 A goat. -3 An ascetic. -4 A Brāhmaṇa in the first period of his life. -ला Long pepper.
‘IV+V.
‘12.6
‘4.2
कापालिक m.
कापालिक m. a kind of śaiva- ascetic who carries a human skull and uses it as a receptacle for his food (he belongs to the left-hand sect)
‘IV+V.
‘12.9
‘4.2
विगर्हित adj.
विगर्हित adj. vigarhita विगर्हित p. p. 1 Censured, reviled, abused. -2 Disdained. -3 Condemned, reprobated, prohibited. -4 Low, vile. -5 Bad, wicked. -तम् Censure. -Comp. -आचार a. of reprehensible conduct; एतान् विगर्हिताचारान- पाङ्क्तेयान् द्विजाधमान् Ms.3.167.
‘IV+V.
‘12.10
‘4.2
√रुच् ruc रुच् 1 Ā. (रोचते, रुरुचे, अरुचत्-अरोचिष्ट, रोचिष्यते, रुचित)
√रुच् ruc रुच् 1 Ā. (रोचते, रुरुचे, अरुचत्-अरोचिष्ट, रोचिष्यते, रुचित) 1 To shine, look splendid or beautiful, be resplendent; रुरुचिरे रुचिरेक्षणविभ्रमाः Śi.6.46; Ms.3.62. -2 To like, be pleased with (said of persons), be agreeable to, please (of things); used with dat. of the person who is pleased and nom. of the thing; न स्रजो रुरुचिरे रमणीभ्यः Ki.9.35; यदेव रोचते यस्मै भवेत् तत् तस्य सुन्दरम् H.2.53; sometimes with gen. of person; दारिद्र्यान्मरणाद् वा मरणं मम रोचते न दारिद्र्यम् Mk.1.11. -Caus. (रोचयति-ते) 1 To cause to like, make pleasant or agreeable; यतात्मने रोचयितुं यतस्व Ku.3.16. -2 To illuminate, irradiate. -3 To like, find pleasure in. -4 To resolve -Desid. (रुरु-रो-चिषते) To wish to like &c.
‘IV+V.
‘12.24
‘4.0
कपट m./n.
कपट m./n. kapaṭaḥ कपटः टम् Fraud, deceit, trick, cheating; कपटशत- मयं क्षेत्रमप्रत्ययानाम् Pt.1.191; कपटानुसारकुशला Mk.9.5. -टी A measure equal to the capacity of the hollows of the two hands joined together. -Comp. -तापसः one who pretends to be an ascetic, pseudo ascetic. -पटु a. adept in deceit, deceitful, crafty; छलयन् प्रजास्त्वमनृपेन कपटपटुरैन्द्रजालिकः Śi.15.35. -प्रबन्धः a fraudulent contrivance. H.1. -लेख्यम् a forged document. -वचनम् deceitful talk. -वेश a. disguised, masked (-शः) disguise, false dress.
‘IV+V.
‘12.24
‘4.0
औत्सुक्य n.
औत्सुक्य n. autsukyam औत्सुक्यम् [उत्सुक-ष्यञ्] 1 Anxiety, uneasiness; हृदयं चैव सौमित्रे अस्वस्थमिव लक्षये । औत्सुक्यं परमं चापि Rām.7. 46.15. -2 Ardent desire, eagerness, zeal; औत्सुक्यमात्रमव- सादयति प्रतिष्ठा Ś.5.6; अवसाययति v. l. औत्सुक्येन कृतत्बरा सहभुवा व्यावर्तमाना ह्रिया Ratn.1.2.
\
THIS IS THE vṛddhi FROM
utsuka उत्सुक a. 1 Anxiously desirous, eagerly expecting; striving for (any object) (with instr. or loc. or in comp.); P.II.3.44. निद्रया निद्रायां वोत्सुकः Sk.; मनो नियोगक्रिययोत्सुकं मे R.5.11; सोत्सुका सुतजन्मनि Ks.21.139; R.2.45; Me.99; संगम˚ Ś.3.13; so रण˚, गमन˚, जय˚ &c. -2 Restless, uneasy, anxious; आशङ्क्योत्सुकसारङ्गां चित्र- कूटस्थलीं जहौ R.12.24. -3 Fond of, attached to; वत्सोत्सुकापि R.2.22. -4 Regretting, repining, sorrowing for. -कः Longing for, anxious desire; प्रकुर्वते कस्य मनो न सोत्सुकम् Rs.1.6.
‘IV+V.
‘12.16
‘4.0
सहित mf(ā-.)n.
सहित mf(ā-.)n. (for 1.See) equals saṃhita- (see Va1rtt. 1 ), joined, conjoined, united (dual number”both together”; plural [also with sarve-],”all together”) ; सहित mf(ā-.)n. accompanied or attended by, associated or connected with, possessed of (instrumental case or compound) etc.
\
SEEMS TO BE ADJ FORMED FROM PREP सह + INSTR. == ‘WITH’
‘IV+V.
‘12.12
‘4.0
रक्षपाल m.
रक्षपाल m. a protector, guard
‘IV+V.
‘12.14
‘4.0
प्रतर्पितपितृगण adj.
प्रतर्पितपितृगण adj. SEE B&K’S NOTE == ‘having performed the daily ritual to (LIT. ‘having pleased’) the hosts/crowds of ancestors (पितृगण)’
\
प्रतर्पित IS THE CS X PPP FROM प्र + √तृप् IV तृप्यति ‘to please; satisfy’
