líffræði próf 1

Question 1

Hvert er markmið allra vísindarannsókna?

Answer 1

Að komast að niðurstöðu.

Question 2

Hver eru helstu fjögur skrefin í aðferð vísindalegrar tilraunar.

Answer 2

Tilgáta, tilraun, skýrslugerð og niðurstaða.

Question 3

Hver er munurinn á aðaltilraun og samanburðartilraun (viðmið)?

Answer 3

Aðaltilraun er númer 1 og samanb.t. er gerð til samanburðar við tilraun 1.

Question 4

Hver er munur á raunvísindum og hugvísindum?

Answer 4

Raunvísindi byggja á athugunum en hugvísindi ekki.

Question 5

Nefndu nokkrar greinar raunvísinda.

Answer 5

Líffræði, erfðafræði, grasafræði og vistfræði.

Question 6

Nefndu nokkrar greinar hugvísinda

Answer 6

Sálfræði - Samfélagsfræði - Sagnfræði - Mannfræði - Málvísindi - Stærðfræði

Question 7

Nefndu nokkrar greinar líffræðinnar.

Answer 7

Dýrafræði - Grasafræði - Vistfræði - Erfðafræði - Lífeðlisfræði

Question 8

Hvernig er best að skipta skýrslu niður í kafla?

Answer 8

Athugun- tilgáta- tilraun- skýrsla.

Question 9

Hvað er tilgáta tilraunar?

Answer 9

Það sem maður heldur að muni gerast.

Question 10

Nefndu þrjú mismunandi gröf.

Answer 10

Línurit, skífurit og súlurit.

Question 11

Segðu frá mismunandi leiðum lífvera í fæðuöflun.

Answer 11

Ljóstillífun/efnatillífun (frumbjarga) og að éta (ófrumbjarga)

Question 12

Hvað er frumuöndun?

Answer 12

Brennsla á fæðuefnum fyrir orku.

Question 13

Hver munurinn á loftháðri og loftfirrðri öndun?

Answer 13

Loftháð=súrefni

Loftfirrð=brennsla.

Question 14

Segðu frá mismunandi leiðum lífvera til að fjölga sér.

Answer 14

Kynæxlun og kynlaus æxlun.

Question 15

Hvaða frumuhlutar eru í öllum lífverum?

Answer 15

Kjarni og erfðaefni, frumuhimna.

Question 16

Lýstu flokkunarkerfi lífvera.

Answer 16

Ríki - fylking - flokkur - ættbálkur - ætt - ættkvísl - tegund

Question 17

Hver eru hin 5 ríki lífvera?

Answer 17

Gerlar - frumverur - sveppir - plöntur- dýr.

Question 18

Hvað eru frumbjarga/ ófrumbjarga lífverur?

Answer 18

Frumbjarga= ljóstillífun/efnatillífun.
Ófrumbjarga= éta.

Question 19

Eru veirur lífverur?

Answer 19

Nei, enginn kjarni og ekkert umfrymi.

Question 20

Hvað er fræðiheiti (vísindaheiti) lífvera? Hvernig er það skrifað?

Answer 20

Alþjóðlegt heiti sem er skrifað skáletrað.

Question 21

Hvað þýðir fyrra fræðiheiti lífvera?

Answer 21

Ættkvíslarheitið.

Question 22

Hvað þýðir seinna fræðiheiti lífvera?

Answer 22

Tegundarheitið

Question 23

Tvínafnakerfið.

Answer 23

Fyrsti stafurinn í ættarnafninu er stór stafur en tegundarnafn alltaf með litlum staf.

Question 24

Hvað er átt við með alþýðuheiti?

Answer 24

Hefðbundið nafn sem notað er í daglegu tali t.d hundur, maður…

Question 25

Nefndu dæmi um fræðiheiti og alþýðuheiti lífveru.

Answer 25

Felis catis - Hús köttur.

Question 26

Hvers konar lífverur eru frumverur?

Answer 26

Einfruma líffverur með frumukjarna. Frumþörungar og frumdýr.

Question 27

Hver er munurinn á frumþörungum og frumdýrum?

Answer 27

Frumþörungar líkjast plöntum en frumdýr líkjast dýrum.

Question 28

Hverjar eru fjórar fylkingar (hópar) frumdýra?

Answer 28

Svipudýr - Bifdýr - Amöbur/Ömbur - Gródýr

Question 29

Hvað er herpibóla?

Answer 29

Er inni í amöbu og safnar vatni og losa úr frumunni.

Question 30

Hvað er skinfótur?

Answer 30

Shittið sem kemur út og umkringir fæðu.

Question 31

Hvað er bifhár?

Answer 31

Eru utan á bifdýrum og eru notuð til að hreyfa sig og til fæðuöflunnar

Question 32

Hvað er svipa?

Answer 32

Er hreyfifæri svipudýrs.

Question 33

Hverng fjölga frumdýr sér?

Answer 33

Þau skipta kjarnanum í tvennt.

Question 34

Lýstu fæðuöflun amöbu (ömbu).

Answer 34

Skinfæturnir umkringja matinn og taka hann inn. Þá fer hún inn í litla fæðubólu og kemst ekki neitt.

Question 35

Hvaða fylkingu frumdýra tilheyrir malaríusníkillinn?

Answer 35

Gródýrum.

Question 36

Einkenni malaríu.

Answer 36

Hiti, kulda og svitakóf, hausverkur, beinverkir, niðurgangur og hósti.

Question 37

Hvers konar sýkill (sníkill) veldur malaríu?

Answer 37

Mýraköldusníkill.

Question 38

Hverjir eru hýslar mýraköldusníkilsins?

Answer 38

Moskító flugur og menn.

Question 39

Hvar/hvernig fjölgar mýraköldusníkillinn sér?

Answer 39

Með kynæxlun í lifrinni og með kynlausri æxlun í rauðum blóðkornum.

Question 40

Hvar/hvernig fjölgar mýraköldusníkillinn sér?

Answer 40

Með kynæxlun í lifrinni og með kynlausri æxlun í rauðum blóðkornum.

Question 41

Hvernig berst mýraköldusníkillinn á milli?

Answer 41

Með moskító flugum.

Question 42

Hvernig getur maður varist malaríu smiti?

Answer 42

Forðast moskító bit.

Question 43

Nefndu tvö frumdýr sem eru sníkjudýr í mönnum.

Answer 43

Svefnsýkisníkill og blóðsóttaramba.

Question 44

Hvernig smitast menn af svefnsýki?

Answer 44

Með tse tse flugu sem flýgur á milli manna.

Question 45

Hvers konar frumdýr er svefnsýkisníkill?

Answer 45

Svipudýr.

Question 46

Hvers konar frumdýr er malaríusníkill?

Answer 46

Gródýr.

Question 47

Hvers konar frumdýr er blóðsóttaramba?

Answer 47

Amaba.

Question 48

Hvernig smitast menn af blóðsóttarömbu?

Answer 48

Með saur sem kemst í drykkjarvatn og matvæli.

Question 49

Hvers konar lífverur eru gerlar (bakteríur)?

Answer 49

Frumdýr sem eru einfrumungar.

Question 50

Lýstu mismunandi lögun gerla.

Answer 50

Geta verið kúlulaga, stafalaga, gormlaga og kommulaga. Geta verið stakar eða í sambúi.

Question 51

Hvernig fjölga bakteríur sér?

Answer 51

Með kylausriæxlun. Frumuskiptingu, skipta sér í tvennt.

Question 52

Hvað eru þyrpingar?

Answer 52

Þyrpingar eru þegar þúsundir gerla hópa sig saman.

Question 53

Lýstu ræktun gerla (baktería).

Answer 53

Á hlaupkenndu efni sem kallast agar. Agarinn er settur í grunna skál og fæðuefni sett á hann. Raki og hiti. Gerlarnir fjölga sér mikið í 2 daga og mynda þyrpingar sem svo eru rannsakaðar.

Question 54

Hvar lífa bakteríur?

Answer 54

Bakteríur lifa alls staðar, á hlutum og mikið á húðinni okkar.

Question 55

Hvernig nærast ófrumbjarga bakteríur?

Answer 55

Þær þurfa að fá lífræn efni úr öðrum lífverum. Lifa á dauðum frumum= rotlíf. Lifa í eða á líkömum lífvera= samlífi.

Question 56

Hvernig má lækna bakteríusjúkdóma?

Answer 56

Sýklalyf

Question 57

Hvað er dvalargró baktería og við hvaða aðstæður myndast þau?

Answer 57

Grill sem myndar harðan varnarhjúp við óhagstæðar aðstæður. Getur myndast í t.d þurrk, hita og með eiturefnum.

Question 58

Lýstu byggingu veira.

Answer 58

Veirur eru byggðar úr prótein hylki og innan í því er erfðaefni.

Question 59

Lýstu því hvernig veirur fjölga sér inni í líkamsfrumum.

Answer 59

Veiran setur erfðarefnið inní frumuna. Veirulitningurinn lætur frumuna framleiða veiruhluta. Fruman springur og næstu frumur smitast.

Question 60

Hverng eru veirur ræktaðar?

Answer 60

Í lifandi vefjum.

Question 61

Nokkrir veirusjúkdómar í mönnum.

Answer 61

Kvef, inflúensa, hlaupabóla og frunsa.

Question 62

Hvernig nærast sveppir?

Answer 62

Þeir sundra fæðunni utan líkamans og taka síðan til sín þau næringar efni sem þeir þurfa.

Question 63

Hvernig sveppir og aðrar örverur vinna gagn og ógagn í lífríkinu.

Answer 63

Gagnsemi: Matreiðslu, Pensilín, valda rotnun Skaðsemi: Skemma timbur, matvæli og uppskeru, valda sýkingum.

Question 64

Hvað er rotnun?

Answer 64

Fyrsta skrefið í ferli sem stuðlar að hringrás efna í náttúrunni.

Question 65

Hvaða lífverur eru rotverur?

Answer 65

Sveppir og gerlar.

Question 66

Við hvaða skilyrði verður rotnun?

Answer 66

Raki, hiti, súrefni, næring.

Question 67

Af hvejru er rotnun mikilvæg?

Answer 67

Því án hennar komast kolefni eða nitur ekki í umferð á ný í náttúrunni.

Question 68

Hvers konar lífverur eru fléttur?

Answer 68

Samsettar lífverur.

Question 69

Nefna dæmi um fléttur á íslandi.

Answer 69

Hreindýramosi og Fjallagrös.

Question 70

Hvernig voru veirur uppgötvaðar?

Answer 70

Van Leewenhoek frumkvöðull var fyrstur manna til að rannsaka örverur Smásjár sem stækka 50 - 300 sinnum

Question 71

Hver er munurinn á frumulíffærum í plöntufrumum og dýrsfrumum?

Answer 71

Plöntufrumur hafa eina stóra safabólu, grænukorn og frumuvegg en dýrafrumur eru með margar safabólur

Question 72

Hver er munurinn á dreifkjarnafrumu (bakteríu) og kjarnafrumu?

Answer 72

kjarnafrumur eru með kjarna en ekki dreifkjarnafrumur.

Question 73

Í hvaða lífverum eru grænukorn?

Answer 73

Lífverum sem geta ljóstillífað, frumbjarga lífverum