Líffræði Flashcards
1
Q
Mikilvægi vatns, 5 ástæður
A
- Mörg efni leysast upp í vatni
- Hitnar og kólnar hægar, kemur í veg fyrir hitasveiflur
- Vatn flýtur á verulegu hitasviði og innan þess sviðs fer lífsstarfsemi fram
- Ís flýtur í vatni og verndar þannig ýmsar lífverur
- Hjálpar okkur að halda góðum líkamshita
2
Q
Dæmi um lofttegundir
A
Súrefni, koltvíoxíð
3
Q
Hvar finnst glúkosi
A
Í vínberjum t.d
4
Q
Hvar finnst frúktósi
A
Í ávöxtum, t.d
5
Q
Beðmi er uppistaðan í
A
Veggjum plöntufrumna
6
Q
Menn geta ekki melt
A
Beðmi
7
Q
Mjölvi er forðanæring í
A
Plöntum
8
Q
Glýkogen er forðanæring í
A
Dýramjölva
9
Q
Dæmi um stera
A
Kynhormón, kólestról
10
Q
Byggingareiningar prótína heita
A
Amínósýrur
11
Q
Aðferð vísindanna
A
- Skilgreina vandamálið í formi rannsóknarspurninga
- Tilgáta
- Tilraun
- Túlka niðurstöður
12
Q
Einkenni lífvera
A
- Þau æxlast
- Efnaskipti, öll efnahvörf sem eiga sér stað í lífveru
- vöxtur og þroski
- Þróast
- Viðbrögð
- Jafnvægistemprun
13
Q
Kjörhitastig
A
Þar sem virkni er mest
14
Q
Tvær gerðir kjarnsýra
A
DNA, RNA
15
Q
Hvað gerir DNA
A
Myndar litninga
16
Q
Lífræn efni sem gefa orku
A
Kolvetni
Fita
Prótín
17
Q
Hvað myndast við bruna
A
ATP
18
Q
Hvað þurfa allar lífverur sem orku efni
A
ATP
19
Q
Hvernig er orka mæld
A
Í kílókaloríum
20
Q
Frumukenningin
A
- Allar lífverur eru til úr frumum
- Minnsta eining lífs
- Fjölga sér við skiptingu
21
Q
Frumur án kjarna eru kallaðar
A
Dreifkjörnungar
22
Q
Hvað myndar frumuhimnu
A
Fosfólípið
23
Q
Heilkjörnungar
A
Plöntu og dýrafrumur
24
Q
Dreifkjörnungar
A
Bakteríur
25
Hvað er í kjarnanum
Erfðaefni
26
Hvað myndast í kjarnakorninu
Netkorn
27
Hvað fer fram í hvatbera
Bruni, ATP
28
Hvað er eina nýtanlega orka frumna
ATP
29
Deilikorn eru aðeins í
Dýrafrumum
30
Hvað gera leysikorn
Losa frumuna við úrgangsefni, það eru mörg ensím í leysikornum
31
Hvað einkennir plöntufrumur
Hafa frumuvegg, grænukorn, stór safabóla, mjölvakorn
32
Einkenni dreifkjörnunga
Miklu minni, hafa litning og er í umfryminu, frumuveggur ólíku frumuvegg plantna, geta haft festiþræði
33
Þrjú fylki
Heilkjörnungar, dreifkjörnungar, fyrnur
34
Fimm ríki
Dýr, plöntur, sveppir, bakteríur, frumverur.
35
Flokkunnarstigin
```
Ríki
Fylking
Flokkar
Ættbálkur
Ættir
Ættkvísl
Tegundir
```
36
Virkur flutningur
Styrk fallandi/móti fallandinum
| Þarf ATP við flutning
37
Óvirkur flutningur
Fer eftir styrk fallanda
| T.d osmósa, flæði
38
Hvers konar efni komast í gegnum frumuhimnuna
Fituleysanleg efni og gasefni
39
Ófrumbjarga lífverur
Rotlíf
Samhjálp
Gistilíf
Sníkjulíf
40
Í hverju felst mikilvægi plantna fyrir aðrar lífverur
Gefur okkur súrefni, skjól, fæða, timbur,
41
Í hverju felst mikilvægi plantna fyrir aðrar lífverur
Gefur okkur súrefni, skjól, fæða, timbur,
42
Plöntur
Heilkjörnungar, frumbjarga, hafa frumuvegg úr beðma
43
Plönturíki
Gróplöntur, fræplöntur
44
Gróplöntur
Þörungar, mosar, byrkingar
45
Fræplöntur
Berfrævingar, dulfrævingar
46
Ljóstillífun
Plöntur taka til sín vatn og koltvísýring og þau mynda glúkósa, við sólarorku og súrefni fer út
47
Co2 + h20 --- CoH12 O6 + O2
Ljóstillífun
48
Hvað eiga öll dýr sameiginlegt
Þau eru öll ófrumbjarga
49
Dýraríki
Ófrumbjarga og fjölfrumungar
50
9 fylkingar, dyraríkis
Svampur, holdýr, skrápdýr, flatormar, þráðormar, liðormar, lindýr, liðdýr, seildýr
51
Svampur
Kragafrumur
52
Holdýr
Brennifrumur
53
Skrápdýr
Innri stoðkerfi, tveir flokkar; ígulker, krossfiskar
54
Flatormar
Flatir
55
Þráðormar
Oddmjóa enda
56
Liðormar
Liðskiptur líkami
57
Lindýr
Oftast skel. flokkar; samlokur, sniglar, smokkar
58
Liðdýr
Liðskipt, flokkar; skordýr, áttfætlur, fjölfætlur, krabbdýr
59
Seildýr
Hafa seil, flokkar; fiskar, froskar, skriðdýr, fuglar, spendýr
60
Hvað eru breytur
Þættir sem hafa áhrif á útkomuna á tilrauninni og eru sú áhrif rannsökuð í hverri tilraun.
61
Algengustu steinefni sem leyst eru upp í líkamanum
Natríum jónir
Klóríðjónir
Kalíum
62
Föst kristölluð steinefni sem oft finnast í stoðkerfi lífvera
Kalk, kalsíum
63
Mettuð fita
Inniheldur mettaðar fitusýrur
Hefur hátt bræðslumark
Er hörð við stofuhita
64
Ómettuð fita
Inniheldur ómettaðar fitusýrur
Hefur lágt bræðslumark
Er fljótandi við stofuhita
65
8 helstu hlutverk prótína
1. Byggingarefni frumunnar
2. Við fáum næringu frá þeim
3. Þau flytja efni í gegnum himnur
4. Þau eru burðarefni
5. Þau eru hormón
6. Þau eru mótefni sem vernda okkur gegn sýslum
7. Þau eru hreyfifæri
8. Þau eru ensím, sem eru lykilatriði í efnaskiptum
66
Hlutverk RNA
Kemur upplýsingum til skila um rétta röð amínósýra
67
Hlutverk DNA
Þær geyma upplýsingar um röð amínósýra
68
Afhverju eru til svona mikið af gerðum prótína
Vegna þess að það er til svo mikið af gerðum amínósýra og hægt er að raða þeim á mismunandi hátt og alltaf kemur nýtt prótín.
69
Hvert er hlutverk ensíma
Hvert ensím eykur hraða efnahvarfs og þau samstilla röðum efnahvarfa sem er kallað efnaskipti
70
Ensím eru sérhæfð, hvað er átt við því
Hvarfstöðin þarf að passa við hvarfefnið til þess að það virki
71
Orkuhlutföll í fæðu
Fita 30%, prótín 15%, kolvetni 55%
72
Í hvaða fæðu finnur maður prótín
Eggjum kjöti og baunum
73
Í hvaða fæðu finnur maður kolvetni
Kornvörum
74
Í hvaða fæðu finnur maður fitu
Avocado, smjör, olía, lýsi
75
Hlutverk trefja í líkama
Auka hreyfingu þarma, færast niður í ristil og draga að sér vökva þar og nýja og auka rúmmál hægða
76
Trefjarík matvæli
Bananar, brokkolí, gróft brauðmeti
77
Hvers vegna getum við ekki nýtt trefjar sem orkuefni
Við getum ekki brotið það niður í smáþörmunum, og við höfum ekki ensím í það.
78
Einómettuð fita
Er fljótandi við stofuhita, hefur eitt því gengi á milli kolefna
79
Hvers konar efni eru vítamín
Lífræn efni og gefa okkur ekki orku, en gegna öðrum mikilvægum hlutverkum
80
Hvers skonar efni eru steinefni
Ólífræn efni og gefa okkur því efni
81
Járn, hlutverk
Þau binda súrefni og hjálpa við að nýta c vítamín
82
Járn, skortseinkenni
Þreyta, blóðleysi
83
Kalk hlutverk
Nauðsynleg fyrir vöxt beina
84
Kalk, skortseinkenni
Beinkröm
85
A vítamín, hlutverk
Við heldur húð og hári, verndar slímhúðina
86
A vítamín, skortseinkenni
Náttblinda, þurr húð, þurkur í augum
87
D vítamín, hlutverk
Nauðsynleg fyrir upptöku kalks
88
D vítamín, skortseinkenni
Beinkröm
89
C vítamín, hlutverk
Heldur bandvefjum heilbrigðan, t.d í tannholdi, bætir upp járn uppsog og örvar ónæmiskerfið
90
C vítamín, skortseinkenni
Skyrbjúgur, blæðingar víðsvegar í líkama t.d tannholdi
91
Hlutverk frumuhimnunar
Hún passar upp á að það séu rétt efni í frumunni og í réttu magni. Stýra flutningi og afmarka frumuna.
92
Valgegndreypar
Geta valið úr efniseindum og dælt sumum úr frumunni og öðrum inn.
93
Hausinn er
Vatnsækin
94
Halinn er
Vatnsfælinn
95
Hlutverk netkorna
Pròtinverksmiðja frumunar
96
Kynlaus æxlun
Þegar lífvera skiptir sér í tvennt
97
Samhjàlp
Gestur og hýsill hagnast
98
Gistilíf
Gesti til gangs en skiptir engu máli fyrir hýsil
