14-wortels mod denken Flashcards
Wat veroorzaakte de ‘tweede’ aanpassing van het klass gedachtengoed, na de ‘eerste’ (aanpassen aan uitgangspunten chr geloof)?
Opkomen van de natuurwetenschap; deze van een metafysisch fundament voorzien.
Daarom radicale breuk met aristotelisme noodzakelijk.
p203
Moderne natuurwetenschap steunt op twee pijlers: wiskunde en het experiment. Waarom was daar in natuurfilosofie vd middeleeuwen geen sprake van?
Door arist wereldbeeld:
- geocentrisme: aarde staat onbeweeglijk in middelpunt in universum.
- scheidslijn tussen ondermaanse (aardse sfeer) en bovenmaanse (hemelse sferen).
p203
ARIST WERELDBEELD
Ondermaanse is sfeer van vier elementen/essenties. Welke zijn dat en wat is hun rol?
Aarde, water, lucht en vuur.
- elk heeft zijn natuurlijke plaats.
- en daardoor natuurlijke beweging, bv:
- Aarde (zwaar): naar middelpunt der aarde.
- Vuur (licht): van middelpunt af.
Alle elementen in hun natuurl plaats: toestand van rust.
Aarde, water, lucht en vuur liggen dan in opeenvolgende concentrische bolvormige lagen/sferen om middelpunt vd aarde.
Elk stoffelijk voorw in ondermaanse is samengesteld uit de 4 elementen kent elk een natuurl, doelgerichte beweging, o.m. afh van aard vd samenstelling vh voorw.
p205
ARIST WERELDBEELD
Leg uit welk gevolg het denken in natuurlijke beweging en gedwongen beweging/rust heeft voor het experiment.
- Gedwongen beweging/rust heeft oorzaak in uitwendige invloeden of extrinsieke oorzaken (bv steen die omhoog gegooid wordt).
- Tegennatuurlijk: druist tegen natuur in.
- Experimenten bestaan meestal in teweegbrengen gedwongen/tegennatuurl toestanden. Is dus niet de manier om ware natuur/natuurl gedrag van dingen te leren kennen. DUS: gewoon kijken hoe het zich van nature/ongehinderd door invloeden van buitenaf gedraagt.
p205
ARIST WERELDBEELD
Waarom is in arist wereldbeeld de betekenis vd wiskunde beperkt?
Tgv de idee dat de bewegingen in het ondermaanse rechtlijnig, eindig, onvolmaakt en wisselvallig zijn.
In bovenmaanse zijn bewegingen cirkelvormig, eeuwigdurend, volmaakt en onveranderlijk. Hemellichamen kunnen niet zijn samengesteld uit vier elementen (want dan zouden hun bewegingen rechtlijnig/eindig zijn), maar uit onveranderl/fijnstoffelijk hemels element (vijfde element: aether/quinta essentia).
Hierdoor rol vd wetenschap vnl beperkt tot astronomie.
p205
NW NATUURBEGRIP
Wat bedoelt Kant met de Revolution der Denkart?
Met de opbloei van de mod natuurwetenschap verdwijnt :
- wezenlijk verschil tussen boven- en ondermaanse sfeer en
- onderscheid natuurl/gedwongen bewegingen.
Copernicus ontwerpt (16eS) stelsel waarin zon onbeweegl middelpunt heelal is (heliocentrisme).
p206
NW NATUURBEGRIP
Kan de copernicaanse wending (naar intentie of effect) gezien worden als een vernedering vd mens?
Nee.
- ondermaanse sfeer (hel centrum) was verst verwijderd van hemelse sferen.
- ondermaanse was inferieur.
DUS eerder verheffing vd mens.
Is iom geest vd tijd (‘herontdekking’, humanisme vd renaissance).
Komt door verwarring van
- kosmologische wereldbeeld met
- theologische wereldbeeld.
==> betrekkelijkh vd mens id scheppingsorde in contrast met onaanzienlijkh v zijn plaats in wereldorde (met andere nederige wezens). Mens is lid van twee werelden (stof en geest; natuur en vrijheid; ballingschap en verlossing).
Bezwaren kerk tegen heliocentrisme meer ingegeven door bijbelpassages dan door abstr theol, kosmol en fil beschouwingen.
p206
NW NATUURBEGRIP
Wat is de betekenis vd copernicaanse wending voor de opkomst vd moderne natuurwetenschap?
- C’s systeem doorbreekt hierarch ordening vh heelal: aarde en hemellichamen krijgen zelfde status => aardse sfeer binnen bereik wisk benadering.
- Overtuiging dat hele stoffelijke werkelijkh een math onveranderlijkh heeft.
- Alle bewegingen verlopen vlgs zelfde vaste, wisk formuleerbare natuurwetten (Newton, Kepler, Galilei).
- Nw natuurbegrip: ipv teleologische natuurfilosofie (Aristoteles en middeleeuwers) mechanicistisch natuurbegrip (‘dingen zijn in de natuur’ ipv natuur id dingen) = fundamentele structuur/onveranderl wetmatige samenhang v stoffelijke werkelijkh.
- Geen enkel lich beweegt van nature, maar is onverschillig tov beweging/rust (wet vd traagheid, Newton).
Mechanicistisch = verandering opgevat als verand v plaats, beweging v materie, veroorzaakt door extrinsieke oorzaken. Mn Aristoteles’ bewegingsoorzaak wordt gehandhaafd (ipv alle vier).
p209
Wat betekende het wegvallen van het arist natuurbegrip voor het experiment?
Experiment wordt onontbeerlijk om uitsluitsel te krijgen omtrent aard vd natuurwetten.
Natuur obv een hypothese (idee/a-priorisch ontwerp) aan gericht onderzoek te onderwerpen (Kant: ‘als een rechter die de getuigen dwingt antwoord te geven op de vragen die hij hen stelt’).
p209
GEVOLGEN
De neiging om de fil van Aristoteles geheel te verwerpen en te vervangen creeerde de behoefte om nwe natuurwetenschap ve nw metafysisch fundament te voorzien. Descartes deed een poging. Hoe komen zijn fil en die van Kant overeen?
- zetten zich af tegen scholastieke fil: D tegen middeleeuwse, K tegen rationalistische.
- wijzen op gebrek aan consensus en ontbreken deugdelijke methode id filosofie.
- hun fil is goeddeels reflectie op mod fysica.
- D: Galilei vertegenwoordigt (gaf goede aanzetten maar D vindt dat ware fysica door hem beschreven moet gaan worden);
- K: Newton (voltooide wetenschap).
- Nwe natuurwetenschap ondergraaft het middeleeuwse autoriteitsdenken.
- D verzette zich tegen elke vorm van gezagsdenken in fil en wetensch.
- K: alles (ook religie en wetgeving) moet zich onderwerpen aan ‘Kritik’ (zelfstandig onderzoek).
VERSCHILLEN:
- D: er is maar 1 wetensch methode en 1 universele wetenschap.
- K: komt uiteindelijk met transcendentale methode en transcendentaalfilosofie.
p210
GEVOLGEN
Wat was de invloed vd wisk op de filosofie?
- toepassen wisk methode in filosofoe
- opbouw ve fil stelsel naar meetk model (Spinoza’s Ethica). Descartes voortrekker (kennisideaal en meth ontleend aan wisk; wezen v stoffelijke werkelijkh reduceren tot puur meetk/ruimtelijke uitgebreidheid)
- Veel filosofen in deze tijd niet alleen grote denkers maar ook bel wiskundigen (Descartes, Pascal, Leibniz).
p211
GEVOLGEN
In 17e/18eS zijn er twee hoofdstromingen id fil. Welke?
Streven zelfde ideaal na: toepassing v natuurwetensch methode id fil. Eenzijdig, daardoor vaak lijnrecht tegenover elkaar.
- EMPIRISME (empeira/ervaring): zintuigen als bron van wetensch kennis; experimentele pijler vd nwe natuurwetenschap.
- RATIONALISME (ratio/verstand): verstand als bron v wetensch kennis; mathematische pijler vd nwe natuurwetenschap.
Beide: zuiveren mensel kennis v elementen die
- niet uit betrouwb bron komen en
- niet op stevig fundament rusten.
- slaan door naar 1 kant.
p211
GEVOLGEN
Wat was het meest verstrekkende gevolg vd succesvolle opkomst vd mod natuurwetenschap?
De breuk tussen de naieve alledaagse ervaring (vooroordelen) en de wetensch inzichten.
Fil ontwikkelt zich in kielzog hiervan als kritiek op vooroordelen. Men wilde zekerheid/fundament voor kennis.
Kant: ‘in alle wetenschap is de wezenlijke bedoelling dat ze zich onderscheidt vd loutere mening, dus de zekerheid’.
p212
GEVOLGEN
Wat wordt bedoeld met: ‘het opheffen vd arist tegenstelling tussen twee wereld-sferen leidde tot een breuk tussen twee ken-sferen’?
Alle stoffelijke dingen hadden nu een hemelse (obscures et confuses: kwalitatieve) kant en een aardse (claire et distincte: kwantitatieve) kant.
Door opheffen arist tegenstelling tussen wereld-sferen een breuk tussen ken-sferen:
- ‘Nwe ondermaanse’: onkritische zintuigelijke dagelijkse waarneming.
- ‘Nwe bovenmaanse’: math exactheid, onderanderlijkheid en waarheid.
=> wat is waarde en onderl verhouding van die kensferen. Mensel kennen zelf werd voor fil een probleem.
p212
Waarom verzetten de vertegenwoordigers vd mod natuurwetenschappen zich tegen Aristoteles’ leer vh hylemorfisme?
Dit ligt ten grondslag aan de tegenstelling v natuurl en gedwongen beweging, binnen kader waarvan geen rol v betekenis weggelegd kan zijn voor experiment.
p213/218 zelftoets
