1/5-Wat is Filo?/fil vakgeb'en Flashcards
Tegenwoordig is de filosofie vertakt in deeldisciplines. Welke zijn de belangrijkste?
- Kentheorie en wetenschapsleer (epistemologie). EPIS
- Metafysica en ontologie. MET/ONT
- Ethiek. ETH
- Logica. LOG
- Taalfilosofie. TAAL
- Sociale en pol filosofie SOC/POL
- Filosofische antropologie. ANTR
- Esthetica. ESTH
- Cultuurfilosofie. CULT
- Overige subdisciplines OV
p22
EPIS
Wat is kentheorie en wetenschapsleer. Wat staat centraal?
- Wat is kennis?
- Volgens welke maatstaven geldig/waar?
- Wat is reikwijdte? (= is alles kenbaar / is kennis aan principiele grenzen gebonden?)
- Welke typen menselijke kennis zijn er?
- Uit welke bronnen kunnen mensen kennis putten?
p22
EPIS Zintuigelijke (onbetrouwbare) waarneming icm ons verstand (ordenen en interpreteren) zijn onze bronnen van kennis. Welke twee stromingen zijn hierin te onderscheiden?
Empiristen/sensualisten: kennis gaat op zintuigen terug
Rationalisten: vooral verstand brengt kennis voort.
p23
EPIS
Wat zijn wetenschapsleer en wetenschapsfilosofie?
Wetenschapsleer stelt fundamentele vragen over vooronderstellingen en methoden vd wetenschap. Immers, kernprobleem van kentheorie is: wat is waarheid?
Wetenschapsfilosofie onderzoekt feitelijke totstandkoming v wetensch kennis en invloed v hist (maatsch, econ, soc, psych) omstandigheden op de wetenschapsbeoefening (Popper, Kuhn).
p23
META/ONT
Wat is metafysica?
Onderzoek vd aard vd werkelijkheid, het wezen vh ‘zijn’.
Bijv:
- wat is het ‘zijn’
- welke manieren van ‘zijn’ zijn er
- wat is tijd
- bestaat er een werkelijkheid ve hogere orde
- bestaat er een god?
Onderscheid algemene en bijzondere metafysica:
1) algemeen/ontologie (leer vh zijn): wat is de alg structuur vh zijn als zodanig, vd werkelijkheid en vd versch deelgebieden vd werkelijkheid (bv natuur, mentale leven).
- materialisten: werkelijkheid inc mensel bewustzijn moet verklaard worden uit eigenschappen v materie (vaak wetenschappers, bv Swaab)
- idealisten: bewustzijn is meest fundamentele werkelijkheid, is niet te reduceren tot materiele eigenschappen. Menselijke realiteit uiteindelijk geestelijk v aard en structuur.
Ook ontologie: hebben de onderscheidene wetenschappen (bv scheik en gesch) fundamenteel versch werkelijkheden tot onderwerp, of uiteindelijk betrekking op een en zelfde werkelijkheid.
2) bijzondere metafysica: bestaat God? De onsterfelijke ziel? Is de mens vrij of gedetermineerd.
p23
META/ONT
Waar komt het woord metafysica vandaan?
Rubriceren van werken van Aristoteles. Boeken over algemene beginselen vd werkelijkheid kwamen na die over de natuur (fysica). Dus meta-fysica.
p23
ETH
Wat onderzoekt de ethiek/moraalfilosofie?
Ethiek onderzoekt normen waarnaar wij ons handelen richten.
p24
ETH
Welke twee hoofdstromingen onderscheidt men in de ethiek?
1) teleologische ethiek: doel en resultaten vd handeling (bv utilisme: handelingen moeten altijd in dienst staan ve streven naar het grootste nut voor de grootste groep mensen.
2) deontologische ethiek: hetgeen handeling op zich oplevert. Nadruk op absolute, morele regels waaraan iedereen zich onder alle omstandigheden moet houden. Verplicht karakter dus plichtethiek.
Bijv
- eerbiedigen menselijk leven
- waarheid spreken
Teleologen geloven dat het vrijwel onmogelijk is om zulke universele regels op te stellen. Handelingen moeten worden beoordeeld adhv het doel dat in specifieke sit wordt nagestreefd.
p24
ETH
Wat is meta-ethiek?
Grondslagen van ethiek: niet alleen regels voor goed handelen zoeken maar ook mogelijkheid en aard van zulke regels als zodanig analyseren.
Bv
- zijn morele regels universeel geldig of zijn deze altijd cultureel bepaald (moreel relativisme)?
- is-ought problem: ethisch ‘behoren’ kan niet gefundeerd zijn op een feitelijk ‘zijn’ (= ethische regels kunnen niet gerechtvaardigd/bestreden worden met beroep op feitelijke gang van zaken)
vs
reli/hum-georienteerde denkers: feit dat mensen zich iha aan bep praktijken houden heeft te maken met een bep ‘natuurlijke orde’ der dingen ==> verband tussen ‘zijn’ en ‘behoren’.
p24
ETH
Wat is het verschil tussen liberalen en communitaristen?
Lib: indiv handelen als uitgangspunt.
Commun: gaan uit van gemeenschap als kader waarbinnen eth oordelen worden uitgesproken.
p24
LOG
Wat onderzoekt de logica?
Wat de formele principes zijn waaraan een geldige redenering moet voldoen. Hoe verschill uitspraken zo met elkaar verbinden dat hieruit op geldige wijze een nwe, ware uitspraak ontstaat.
Aristoteles (grondlegger maar:) is niet-filosofische hulpwetenschap. Steeds meer geformaliseerd en complexer. Mathematisch-abstr karakter ==> nu als onderdeel vd wiskunde beschouwd.
p25
TAAL
Geef voorbeelden van vragen die in de taalfilosofie gesteld worden.
- Waaraan ontlenen woorden hun betekenis?
- Hoe kan taal naar de werkelijkheid verwijzen?
- Is spreektaal fundamenteler dan schrijftaal?
- Levert taal niet eerder een CONSTRUCTIE van de werkelijkheid op een BESCHRIJVING ervan?
p25
TAAL
Beschrijf de controverse over de bruikbaarheid van omgangstaal tussen de analytische filosofen en andere filosofen.
1a) Analytische filosofie (streeft ernaar om bij oplossen fil problemen zo veel mogelijk wetensch technieken te gebruiken): omgangstaal (ook vaktaal) is niet goed bruikbaar voor correct filosofisch redeneren, want vervuild met onnauwkeurige en misleidende woorden/begrippen. Dus eerst exacte analyse en door exacte kunsttaal vervangen worden.
1b) ‘Ordinary language’-filosofen: omgangstaal wel te gebruiken mits zorgvuldig gebruikt en door analyse ontdaan van misleidende bijbetekenissen/beeldspraken die door fil speculaties in het leven zijn geroepen (veel onderzoek gedaan naar grondslagen/interne mechanismen van taal/taalgebruik)
B) Metaforisch taalgebruik geeft juist heel precieze nuances van denken weer. Sommigen: literair taalgebruik met nuances en toespelingen als voorbeeld voor fil gebruiken ipv uitbannen.
p25
TAAL
Wat is de linguistic turn?
Begin 20eS veel aandacht in filosofie voor taal.
p26
SOC/POL
Geef voorbeelden van vragen die spelen in de sociale en politieke filosofie.
- Wat is verhouding indiv/samenleving?
- Hoe komt maatsch ordening tot stand?
- Heeft mens greep op verloop vd geschiedenis?
- Hoe ziet rechtvaardige maatschappij er uit?
- Verloopt kennisverwerking in soc wetenschappen anders dan in natuurwetenschappen?
p26
