12/3-Hellen-Romeins/Stoisch Flashcards
Wat is, in het kort, de ontstaansgeschiedenis van de stoische filosofie?
- Gesticht door Zeno van Citium (334-262 vC). Geen geschriften van hem/stoic filosofen bewaard.
- Stoa: zuilengang, waar men bijeenkwam.
- bloeiperiode: 1e/2eS nC. Grote belangstelling Rom literatoren.
- Vertolkers stoic gedachtengoed: Seneca (schrijver, filosoof, staatsman; 14-65 nC; belangrijkste; liet werken na), Epictetus (stichtte fil school; schreef niks op), Marcus Aurelius (keizer 161-180; Persoonl notities; keizer-filosoof).
p161
WERELDBEELD
Beschrijf het beeld vd wereld en kosmos.
Materialistisch en monistisch:
- 1 wereld (materieel v aard)
- geen dualisme (geen ‘hierboven’; goddelijk karakter wereld is immanent, godd ratio binnen wereld werkzaam)
- kosmos is bezield wezen, begiftigd met bewustzijn/rede: godd Logos doordringt alles
- God/natuur/rede zijn 1 (soort pantheisme, vgl Spinoza)
- Kosmos is inherent goed. Kosmische harmonie uitdrukking van godd Logos die alles goed maakt.
- Essentieel: determinisme: alles wat gebeurt is causaal bepaald en dus noodz en onvermijdelijk.
- Echte vrijheid bestaat dus niet: stoic vrijheid is die van inzicht in het noodzakelijke. Vrij is mens die natuurl noodzakelijkh onderkent en er naar leeft.
- Dood: is niet def einde, maar geen ‘andere wereld’. Is overgang van ene toestand naar andere (blijven deel vd allesomvattende kosmos). Dood dus geen drama.
p164
ETHIEK
Het stoic wereldbeeld (goede, harmonieuze, deterministische kosmos die doordrenkt is van godd Logos) heeft gevolgen voor de stoic ethiek. Beschrijf.
- Doel vh mensel leven is vinden natuurl en juiste plaats van kosmos.
- Wijze mens neemt plaats in kosm orde in en streeft ernaar potentiele mogelijkheden zo goed mogelijk te realiseren.
- Natuurwet: Gaat dus om de immanente goddelijkh die de evolutie vd kosmos beheerst: geen verzet tegen rat bestuur door godd voorzienigh (Natuurwet is altijd van kracht: verankerd in aard vd mens en natuur). Idee natuurwet belangrijk geweest en terug te vinden bij Rom juristen, Th van Aquino, mensenrechten).
p164
ETHIEK
Wat wordt bedoeld met kosmologische ethiek?
- leven vlgs natuur is iom rede.
- moraal ontleent fundament aan harmonie vd kosmos, dus bv:
- streven naar inzicht in noodzakelijkheid.
- soc en pol orde dient afspiegeling van zich in kosmos manifesterende Logos te zijn.
- al het menselijke (persoonl, sociaal, wetten, instituties, pol leven etc) moet zich richten naar universele rede in de natuur.
p164
LEVENSKUNST
Noem de belangrijkste praktische voorschriften uit de stoische levenskunst.
1) Carpe Diem: leven in het nu (vroeger voorbij, toek is er nog niet).
2a) Berusting: niet druk maken over dingen buiten je macht.
2b) Volledige zelfbeheersing: je lijdt door je waardeoordelingen/reacties over iets van buitenaf, niet door ding zelf. Hadot (20eS): kracht en innerlijke vrijheid in innerlijke burcht. Geestelijke voorbereiding op slagen vh lot door praemeditatio-oefening.
=> niet zelfde als onverschilligheid. Door levenshouding en geestel oefening mate van
2c) onthechting bewerkstelligd, waardoor omgang met lot beter.
3) Zelfonderzoek: stoic levenskunst vraagt oefening, dus ervaringen en gedrag evalueren om te leren/verbeteren.
p166
KOSMOPOLITISME
Waarom huldigde de stoic filosofie dat iedereen ieder mens evenzeer mens is?
Ethische boodschap want in hell en Rom periode verdwenen stadstaten (ethiek Aristoteles), dus mens teruggeworpen op zichzelf, eigen gids zijn en eigen weg vinden in agglomeraat van volkeren en beschavingen waarin samenleving was uitgegroeid.
Kosmopolitisch: alg menselijkheid en bijbehorende verdraagzaamheid en rechtvaardigheid (homo sacra res homini).
p167
VOORLOPER CHRISTENDOM
Hoe kan het stoic (ondanks principiele verschillen als monistisch denken en geen transcendente God) toch als wegbereider vh Christendom gezien worden?
- Chr auteurs uit eerste eeuwen namen vocabulaire en ideeen over: universalisme (chr) sluit aan bij kosmopolitisme (st)
- St veronderstelden kosmos, wereld en mens doordrongen van Logos (Grieks: woord en rede). Chr: woord vleesgeworden in Christus.
- Chr gewetensonderzoek beinvloed door st zelfonderzoek.
p167
KRITIEK
Welke twee punten van kritiek noemt de auteur?
- Niet meer van onze tijd: westerse mens die niet meer in immanente/transcendente zin vd kosmos gelooft. Wij zien werkelijkheid als chaos zonder hogere orde of diepere zin.
- Ethiek is oppervlakkig? Terugtrekken op innerlijke burcht wellicht bruikbaar voor barre tijden. Maar in betere tijden is aangaan van betekenisvolle relaties beter dan anticiperende onthechting.
p168
