kalsiyotropik ilaçlar farma genel özet Flashcards
Ca
membran Na ve K permeabilitesi Ca’a bağımlı
Ca azalırsa - Na kanalları fazla ve kolay açılır - eksitabilite artar (Tetani)
Ca yükselirse bu sefer eksitabilite azalır - mental yavaşlama ve hiporefleksi
Ca barsaklarda safra asitlerinin yardımıyla emilir
GİS’te kalbindin isimli bir proteine bağlanarak absorbe edilir
D vit, kalbindin yapımını arttırır
oksalat, sitrat, fitat gibi anyonlar bu emilimi inhibe eder
Ca’un en önemli itrah organı böbreklerdir
glomerüler filtrasyonla atılır
P
kemikte Ca ile kompleks yaparak hidroksiapatit ve CaPO4 şeklinde bulunur
eksikliği nadirdir
Hipokalsemi + HiperPO + Hipomagnezemi
PTH salınımını stimüle eder
PTH etkisini G protein kenetli Ca duyarlı reseptöre bağlanıp AC-cAMP 2. ulak sistemini aktive ederek gösterir
-hiperparatiroidi durumunda idrarla cAMP atılımı artar
-dopamin, beta agonistler ve AC aktive eden etkenler PTH salgılanmasını stimüle eder
PTH:
böbrekten Ca emilimini ve buna karşılık fosfat atılımını arttırır
ince barsaktan Ca ve P emilimini arttırır
böbrekten Na ve HCO3 reabsorbsiyonunu azaltır, diüretik etki yapar
sonuçta hiperkloremik asidoz yapabilir + Ca kanallarını inhibe ederek ve hücre içinde cAMP düzeyini arttırmak suretiyle damar düz kaslarını gevşetir
kemikte Ca mobilizasyonu + böbrek tübül hücrelerinde 1-alfa-hidroksilaz aktivitesi ile D vit etkiler
D vit ise PTH salınımını inhibe eder
PTH fonksiyon bozuklukları
hipoparatiroidizm
pseudohipoparatiroidizm
hiperparatiroidizm
PTH kullanımı akut tetani acil tedavisinde veya pseudohipoparatiroidizm teşhisinde kullanıılır
hipoparatiroidizm tedavisi
Ca tuzları, yüksek doz D vit, kalsitriol (tolerans yok, alerjik reaksiyon yok, ucuz)
Teriparatid
Rekombinant PTH
menapoz sonrası osteoporoz, steroid kullanımına bağlı osteoporoz tedavisinde kullanılır
Bifosfonat kullanımının kontrendike olduğu durumlarda kullanılır
aralıklı kullanımı kemik oluşumunu arttırır
hipoparatiroidizm tedavisinde rutin kullanımı yoktur
D2 (kalsiferol)
bitkisel kaynaklı
ergosterol şeklinde besinlerle alınır ve ciltte depolanır
cildin UV ışınlarına maruz kalması ile kalsiferole dönüşür -> kc’de 25-hidroksilasyona uğrar -> böbreklerde 1-alfa-hidroksilaz enzimince aktif şekli olan 1,25 (OH)- D2 vitamine çevrilir
D3 (kolekalsiferol)
dışardan alınmaz, vücutta sentezlenir
bu yüzden aslında bir vit değil bir hormon prekürsörüdür
cildin stratum granulosum tabakasında sentez edilip depolanan 5-alfa- kolestandan türeyen 7-dehidrokolesterolün UV’ye maruz kalması ile oluşur
bu madde kc ve böbreklerde aktif hale çevrilir
D vitaminleri;
çok lipofilik maddeler
ince barsaktan safra asitlerinin varlığında emilirler
kc ve safra yolları hastalıklarında emilimleri azalır
gebelikte ve laktasyonda günlük ihtiyaç artar
kc ve yağ dokusunda depolanırlar
kanda bir alfa globulin olan D-vit-bağlayan-protein tarafından taşınırlar
diğer steroidler gibi kc’de mikrozomal enzimlerce konjugasyona uğrayarak inaktive edilir
yarılanma ömrü 3-5 gün
fenobarbital, fenitoin gibi ilaçlar bu enzimi indükledikleri için d vitaminin yıkımını hızlandırıp, yetersizlik oluştururlar; izoniazid ise bu hormonun hidroksillenmesini inhibe eder
kemikte Mineralizasyonu ve osteoblastik aktivasyonu arttırır
Ca mobilizasyonuna da yol açar (osteoklastik aktivasyon)
yeni kemik oluşumu için olanak sağlar (Remodeling)
direkt etki gösterir ve PTH’dan bağımsızdır
eksikliğinde PTH, Ca mobilizasyonu yapamaz
barsaktan Ca, fosfat ve Mg emilimini arttırır
glukokortikoidler ve fenitoin bu etkiyi önler, GH ise kolaylaştırır
böbreklerden Ca, fosfat atılımını ise azaltır
hematopoetik ana hücrelerin farklılaşması ve olgunlaşmasında rol oynadıkları düşünülmektedir
anabolik etkili
immün sistem modülasyonu
kalsitriol
etki gücü en yüksek olan D vit türevi
etkisi çabuk başladığı için en önemli kullanım yeri hipoparatiroidiye bağlı hipokalsemiyi hızlı bir şekilde düzeltmektir
kronik böbrek yetmezliğine bağlı renal osteodistrofinin tedavisinde tercihen kullanılır
postmenopozal osteoporozda Ca ile birlikte kullanılır
yarılanma ömrü 3-5 gün
en önemli yan etkisi metastatik kalsifikasyon gelişmesi
tedavi sırasında plazma Ca düzeyi izlenmeli
dijital glikozidlerinin toksisitesini arttırabilir
tiazid diüretik alanlarda kalsemiyi daha fazla yükseltir
alfakalsidol
kalsitriole göre etkisi geç başlar, daha uzun sürer
kronik böbrek yetmezlikli hastalarda gelişen renal osteodistrofilerinin profilaksisinde kullanılır
kc’de kalsitriole dönüştüğü için kc bozukluklarında etkinliği yetersizdir
kalsifedol
gravimetrik etki gücü kalsitriol ve alfakalsidole göre daha düşük
aktivasyonu için kc’de hidroksillenmesi gerekmediğinden malabsorbsiyon sendromu, kronik hepatobiliyer hastalıklar ve antikonvülsan ilaçlarla tedavi sırasında gelişen D vit eksikliğine bağlı osteomalazi tedavisinde kullanılır
**gebelikte kontrendike
dihidrotaşisterol
D2 vitamininin indirgenmiş 3-betahidroksi türevi
hipoparatiroidizmin kronik ve acil tedavisinde kullanılır
etkisi çabuk başlar fakat uzun sürer
yarı ömrü 7-15 gün
kalsipotriol
D vitamininin 1-alfa, 3-beta, 24-trihidroksi türevidir
psoriaziste lokal olarak kullanılır
parikalsitol
sentetik d vit analogu
kronik böbrek yetmezliği ile ilişkili sekonder hiperparatiroidizm önlenmesi ve tedavisinde kullanılır
plazma Ca ve P düzeyi izlenmeli
tüm vitaminlerin en toksik olanı D vitaminidir
oluşturduğu hiperkalsemi ölümcül olabilir ve ayrıca pek çok organda Ca birikmesine yol açar
yüksek dozda iştahsızlık, bulantı, kusma, susuzluk ve sersemliğe neden olur
teratojenik olabilirler
kalsitonin:
katakalsin isimli bir peptitle birlikte sentezlenir
CGRP ile birlikte sentezlenir
kan Ca düzeyi ve başta gastrin olmak üzere barsak hormonları kalsitonin düzeyini arttırırlar
kemik dokusunda osteoklastları inaktive edip Ca rezorpsiyonunu önler ve Ca konsantrasyonunu düşürür
etkisi d vit’e bağlı değildir
böbreklerden Ca reabsorbsiyonunu azaltır ve kalsiüri oluşturur
fosfat itrahını da arttırır
Na ve Cl atılımını hızlandırır ve diürez oluşturur
kemikte protein matriksinin yıkımını da azaltır
böbreklerden hidroksiprolin itrahı azalır
kalsitoninin kullanıldığı yerler
salkatonin
-hiperparatiroidiye bağlı hiperkalsemi
-postmenopozal osteoporoz
-Paget hastalığı
Bifosfonat:
-ronat ilaçlar, ibandronik ve zoledronik asit
kemik dokusunda hidroksiapatite bağlanırlar ve osteoklastların bifosfonat içeren hidroksiapatit kristallerini fagosite etmesi, onların metabolik etkilerini inhibe eder ve daha fazla kemik rezorpsiyonunu önler (antirezorptif etki)
oral biyoyararlanımları çok düşük
besinle alınım, özellikle Fe ve Ca varlığında daha da azalır
Başlıca endikasyonları:
-Paget hastalığında ilk tercih
-osteoporoz
-tümörle ilişkili kemik yıkımı
-meme ca (antiosteolitik olarak)
-malignitedeki hiperkalsemi
yan etkileri:
-hipokalsemi
-uzun süreli kullanımda raşitizm ve ostemalazi
-belirgin özofajit ve ülser oluşturabilirler
-çene osteonekrozu yapabilirler
atrial fibrilasyona dikkat
denosumab
kemik mikro çevresindeki öncü hücrelerin olgun osteoklastlara farklılaşmasını, osteoklastların yaşam sürelerini azaltmaktadır
diğerlerine yanıt vermeyen vakalarda osteoporozda kullanılabilir
Stronsiyum ranelat
kemik oluşumunu uyarır, kemik rezorbsiyonunu azaltır
menopoz sonrası osteoporoz tedavisinde kullanılır
bifosfonatlara kontrendikasyonu tolere edemeyen hastalarda, kemik dansitesi düşük 75 yaş üstü kadınlarda kullanılır
Yan etki: döküntü, anjiödem, ciddi alerjik reaksiyonlar
kalsiyum bileşikleri
D vit yetersizliğine bağlı osteomalazi ve raşitizmde, osteoporoz olgularında diyete ek olarak verilir
oral:
-Ca glukonat
-Ca karbonat
-Ca laktat
-Ca glukono laktat
parenteral:
-Ca glukonat
-Ca gluseptat
-Ca glubionat
östrojen
kemikte PTH antagonize eder
buna karşılık böbrekte PTH etkisini güçlendirir ve Ca atılımını azaltır
böbreklerde D vit sentezini arttırır
tüm bu etkiler sonucunda Ca dengesini pozitif durumda tutarlar
raloksifen
östrojen agonisti, post menopozal osteoporoz tedavisinde kullanılır
steroid
PTH salınımını arttırırlar
kemik rezorbsiyonunu arttırırlar
kalsiüri oluştururlar
sonuçta sekonder hiperparatiroidi gelişimine yol açarlar
NaF
osteoblast sayısını arttırarak trabeküler kemik oluşumunu stimüle eder
rezorpsiyona dokunmaz
en sık görülen yan etkisi osteofit oluşumu ve ligaman kalsifikasyonudur
diş çürüklerinde ve Paget hastalığında kullanılır
GH
d vitamininden bağımsız olarak barsaktan Ca emilimini arttırır
böbrekten fosfat atılımını azaltır
