insülin ve antidiyabetik ilaçlar genel özet

Question 1

insülin nerede yıkılır

Answer 1

kc, böbrek, çizgili kaslarda ve diğer hedef yapılarda yıkılır
dışardan uygulanan insülinin %60’ı böbreklerde yıkılır

Question 2

insülin genel özellikleri

Answer 2

anabolik bir hormon
A ve B olmak üzere iki peptid zincirden oluşur
beta hücrelerinin ribozomlarında önce pre-proinsülin şeklinde sentezlenir
ER’da proinsülin halini alır
proinsülin Golgi aparatında proteazların etkisi ile C peptid segmentini kaybeder
çinko iyonu ile veziküllerde depolanır

parsiyel ekzositozla salgılanır
beraberinde çinko ve ekimolar miktarda C peptid salgılanır

plazma t1/2; 5-6dk

Question 3

glukoz GLUT-2 ile girer

Answer 3

ATP yükselir

K kanalları açılır

Ca kanalları açılır

insülin veziküllerden salgılanır

Question 4

GLUT-2 nerede bulunur

Answer 4

beta hücre, kc ve barsak epitel hücrelerinde

Question 5

GLUT-4 nerede bulunur

Answer 5

çizgili kas, yağ, miyokard gibi dokularda bulunur

Question 6

insülin reseptörleri glikoprotein yapıda olup hücre dışı 2-alfa alt birim ve hücre membranına saplanmış 2-beta alt birimden oluşur

Answer 6

alfa ve beta alt birimler disülfid bağlarıyla bağlıdır
insülinin alfa alt birime bağlanması, tirozin kinaz etkinliğini stimüle eder ve beta-alt biriminin otofosforilasyonuna neden olur

Question 7

insülin internalizasyon yoluyla hücre içine alınır ve lizozomal enzimler tarafından parçalanır

Answer 7

insülin salınımını arttıran/azaltan faktörler:

karbonhidratlar arttırır: besin ögeleri içinde beta hücrelerinin en duyarlı olduğu glikozdur. glukoza en duyarlı taşıyıcı GLUT-4

aminoasidler arttırır: en güçlü stimülan etki L-arjinindir/yağ asitleri/glukagon/vagal uyarı/beta2 adrenerjik uyarı

barsak hormonları arttırır: GİP, GLP-1, gastrin, sekretin, CCK…

somatostatin azaltır: hem insülin hem de glukagon salınımını inhibe eder/ alfa-2 adrenerjik uyarı/ bazı ilaçlar (beta-blokörler)

Question 8

insülinin salınımı bifaziktir

Answer 8

1) önce hızlı ve kısa süren bir salınım ve sonra salınım hızı azalır
2) daha sonra da daha uzun süreli yeniden salınım gerçekleşir

Question 9

insülin preparat endikasyonu

Answer 9

Tip 1 diyabetik
gebe diyabetik
diyet ve/veya oral antidiyabetik ile kontrol alınamayan tip 2 diyabetikler

Question 10

insülinin sc, im, iv veya inhale kullanılabilen preperatları vardır
oral yok

Answer 10

yalnız sc olanlar: hızlı, orta ve uzun etkililer

iv ve im olanlar: kısa etkili kristalize insülin

Question 11

fizyolojik insülinin salınımı bolus ve bazal

Answer 11

bolus insülin: kısa ve hızlı etkili insülinler

bazal insülin: NPH insülin, insülin glarjin ve insülin detemir gibi orta ve uzun etki süreli insülinler

Question 12

hızlı (analog)

Answer 12

lispro, aspart ve glulisin:
etki çabuk başlar (5-15 dk)
1 saatte pik yapar ve kısa sürer (3-5 saat)
yemek öncesinde veya yemek arasında kullanılabilirler
sc kullanılır
hipoglisemi biraz daha az görülür

Question 13

kısa

Answer 13

kristalize (regüler) insülin:
etkisi 30dk-1 saat içinde başlar
2-4 saatte pik yapar ve etkisi 4-6 saat sürer
genellikle sc uygulanır**
acil durumlarda iv uygulanır (iv uygulamaya uygun tek insülin preparatı)
yemeklerden 30-45dk önce sc uygulamak gerekir
iv infüzyonu; ketoasidoz, periop periyod, gebelik ve doğum süresince ve yoğun bakım durumlarında yararlı olabilir

Question 14

orta

Answer 14

NPH (izofan = lente):
doğal insülinin çinko ve protamin ile yaptığı kompleks
etkisi 2-4 saatten başlar, 4-8 saatte pik yapar, etki süresi 12-16 saat
yemekten 20-30dk önce uygulanır
orta etkili insülinler ya kahvaltıdan önce 1 kere ya da günde 2 kere kullanılırlar

Question 15

karışım

Answer 15

orta etkili %70 NPH + %30 kısa etkili kristalize regüler insülin kombinasyonları:
etkileri 1-2 saatten başlar
yemekten 30 dk önce uygulanır

Question 16

uzun (bazal)

Answer 16

glarjin, detemir ve degludek:
etki yavaş başlar (1-2 saat) ve uzun sürer (18-24 saat)
kanda devamlı aynı seviyede bulunur
günde 1 kez kullanılır
yemeklerden bağımsız kullanılabilir
bazal insülin analogları olan insülin glarjin ve insülin detemir normal fizyolojik bazal insülin sekresyonunu NPH’a göre daha iyi taklit ederler

Question 17

insülin yan etkileri

Answer 17

hipoglisemi: en sık görülen yan etki
allerjik reaksiyon: hayvansal kaynaklı olanlarda allerjik reaksiyon daha sık
kilo artışı
ödem
lipodistrofiler

gebelikte insülin glarjin, glulisin, inhale insülin C grubu; diğer insülinler B grubudur

Question 18

şafak fenomeni

Answer 18

insülin tedavisi altındaki tip 1 ve tip 2 diyabetlilerde sabah erken saatlerde ortaya çıkan geçici hiperglisemi durumudur
insüline karşı dokuların duyarlılığının sabah saatlerinde azalması olayıdır

insüline bağlı bir yan tesir değildir
tedavi için akşam insülin dozu arttırılır

Question 19

oral antidiyabetik ilaçlar

Answer 19

karbonhidrat absorbsiyonunu azaltma, insülin sekresyonunu ve insüline duyarlılığı arttırma yoluyla etki gösterirler
ideal bir antidiyabetik ajan; plazma glukoz değerlerini normal aralığa çekmeli, yan etkileri az olmalı, mikro ve makrovasküler komplikasyon gelişimini de engellemelidir

Question 20

Biguanid. (Metformin)

Answer 20

Tip 2 Dm tanısı alan kişilere yaşam biçimi değişimi ile birlikte ilk kullanılacak ilaç
kilo aldırmaz hatta kaybettirir
normal kişilerde hipoglisemi yapmaz

Question 21

biguanidler için 3 etki mekanizması öne sürülmüştür

Answer 21

1) periferik dokularda insülin etkinliğini post reseptör düzeyinde arttırırlar (glukoz utilizasyonu artar)
+ insülin reseptörünün kinaz aktivitesi artar + GLUT-4 artar

2) ince barsaklardan glukoz absorbsiyonunu azaltır

3) kc’de glukoneogenezi azaltarak hepatik glukoz üretimini azaltır

Question 22

biguanid diğer özellikler

Answer 22

sülfonilürelerden farklı olarak hipoglisemi yapmaz
çocuklarda ve gebelerde de kullanılabilir
bazı vasküler olayları azaltması avantaj
PCOS kullanılabilir
diyare, ağızda metalik tat başlıca yan etkileridir
gaz, şişkinlik gibi yan etkiler genellikle geçicidir
B12 vit eksikliği oluşturabilir
en ciddi etki nadiren; laktik asidoz
böbrek ve kc yetmezliğinde kullanılmamalı
ketonüriye neden olabilir

Question 23

tiazolidindionlar (pioglitazon)

Answer 23

insülinin hedef hücrelerdeki PPAR-gama reseptörlerini aktive ederler
GLUT-4’lerin sentezini arttırarak, yağ ve çizgili kas hücrelerinde glukoz girişini arttırırlar
insülin salgılanmasını arttırmaz, hipoglisemi yapmaz
yemekten bağımsız olarak günde 1 alınır
CYP3A4 enzimini indükler
yan etki: kilo artışı, ödem, postmenopozal kadınlarda ve ayrıca erkeklerde osteoporotik kırık riskinde artış
su-tuz retansiyonu yaptığından KKY kontrendike
gebelik kategorisi C

Question 24

glinidler (meglitinidler)

Answer 24

Repaglinid ve Nateglinid:
kısa etkili insülin salgılatıcı ajanlar
ATP’ye duyarlı K kanallarını kapatıp insülin salınımını arttırırlar
hızlı absorbe edilirler
t1/2 çok kısadır; etki hızlı başlar ve kısa sürer
diyet ve egzersizle yeterince kontrol altına alınamayan tip 2 DM’de kullanılır
özellikle post-prandiyal hiperglisemide etkililer
yemek sonrası glikoz düzeyini kontrol altına almak için günde 3 kez yemeklerden hemen önce alınırlar
en önemli yan etkileri hipoglisemi fakat bu etki sülfonilürelerde olduğu kadar belirgin değildir
gebelik kategorisi C

Question 25

Sülfonilüreler: 1. kuşak (sık kullanılmaz): tolbutamid, klorpropamid, tolazamid ve asetohekzamid 2. kuşak sülfonilüreler ise daha güçlüdür ve 2. sıra tedavide kullanılırlar: Glimeprid, Gliklazid, Glibenklamid (gliburid) ve glipizid

Answer 25

yemekten önce alınırlar, günde 1-2 dokularda laktat kullanımını arttırdıklarından laktat düzeyini azaltırlar (biguanidler laktat düzeyini arttırır) pankreas beta hücrelerinde ATP bağımlı K kanallarını kanal üzerinde bulunan reseptörlerine bağlanarak insülin salınımını arttırırlar yalnızca 1. faz insülin salgısına etkilidirler kronik uygulamada hedef hücrelerde insülin duyarlılığını da arttırlar, kombine kullanılabilirler

Question 26

sülfonilüreler

Answer 26

plazma albüminine yüksek oranda bağlandıkları için ilaç etkileşimi söz konusu MAO inhibitörleri sülfonilürelerin eliminasyonunu inhibe edip etkinliklerini arttırabilir en sık yan tesir GİS ile ilgilidir Hipoglisemi, belirgin kilo alımı ve nadir olarak allerjik reaksiyonlar görülebilir kardiyotoksik etkiler görülebilir kc ve böbrek yetmezliğinde, gebelikte kullanılmazlar

Question 27

glukoz emilimini yavaşlatan ilaçlar: alfa-glukozidaz inhibitörler

Answer 27

miglitol, akarboz ve guar sakızı: yemeğin hemen başında alınırlar; sık görülen yan etki flatulans, diyare, karın ağrısıdır kc enzimlerinde orta derecede yükselme ve nadir olarak Fe eksikliği anemisi, B12 vit veya folik asit eksikliğine bağlı anemi vakaları bildirilmiştir iltihabi barsak hastalıklarında ve gebelikte kontrendike

Question 28

amilin analog: amilin hormonu pankreastan insülinle birlikte salıverilir. gastrik boşalmayı geciktirir, iştahı azaltır. ayrıca amilin glukagon seviyesini baskılar pramlintid

Answer 28

sentetik amilin analoğudur Tip1 ve tip 2 DM'de sc yoldan insülin ile birlikte kullanılır

Question 29

inkretin temelli ilaçlar

Answer 29

GIP duodenumdan, GLP-1 ileumdan salgılanır. postprandiyal glikoz artışının önlenmesinde gastrik boşalmanın yavaşlamasında etkili olduğu düşünülmüştür GLP-1 aktivitesi bloke edildiğinde glukozun uyardığı insülin salınımının azaldığı, inkretin etkisinin ise yaklaşık %50 azaldığı görülmüştür GLP-1 iştah azalmasında da etkilidir

Question 30

kısa etkili GLP-1 antagonistleri

Answer 30

eksenatid liksisenatid

Question 31

uzun etkili GLP-1 antagonistleri

Answer 31

albiglutid dulaglutid exenatid-LAR liraglutid

Question 32

eksenatid

Answer 32

DPP-4 enzimine karşı daha dirençlidir gebelik kategorisi C BMİ, tedavi başında >35 kg/m2 olan ve tedavi öncesi anamnezde akut pankreatit geçirme öyküsü olmayan tip 2 DM hastalarında, metformin ve/veya sülfonilürelerin max tolere edilebilir dozunda yeterli glisemik kontrol sağlanamamış hastalarda kombinasyon şeklinde + metformin ve/veya pioglitazone ile kombine ya da tek başına bazal insülin ile yeterli glisemik kontrol sağlanamamış hastalarda bazal insüline ek olarak kullanılabilir

Question 33

liraglutid

Answer 33

günde tek doz şeklinde uygulanır

Question 34

albiglutid

Answer 34

haftada 1 doz şeklinde uygulanır

Question 35

GLP-1 antagonistlerinin yan etkileri

Answer 35

bulantı (başta görülür, geçici) kusma diyare baş ağrısı akut pankreatit? tiroid modüller Ca?

Question 36

klorpropamid

Answer 36

en uzun etkilisidir ADH salgısını arttırdığından diabetes insipidus tedavisinde kullanılır böbreklerden değişmeden atılır

Question 37

tolbutamid ve klorpropamid

Answer 37

disülfiram benzeri etki yapabilirler

Question 38

DPP-4 inhibitörleri -gliptin sitagliptin, vildagliptin, saksagliptin, linagliptin, alogliptin

Answer 38

DPP-4 enzimini inhibe ederek dolaşımda inkretin hormonlarının metabolize olmasına engel olurlar GİP ve GLP-1'in etki süresini uzatırlar DPP-4'ün inhibe edilmesi prandial insülin sekresyonunu arttırırken glukagon sekresyonunu baskılar, mide boşalmasını geciktirir T2 DM'lu hastalarda postprandial glukoz düzeylerini azaltırlar DPP-4 inhibitörlerinin etkilerini gösterebilmeleri için az da olsa insülin salınımının olması gerekir

Question 39

DPP-4 inhibitörleri oral uygulanırlar günde tek doz linagliptin büyük oranda safra ve barsaklar yoluyla değişmeden atılır sitagliptin çoğu değişmeden renal yolla atılır, renal yetmezliği olan hastalarda hipoglisemi riski artar

Answer 39

DPP-4 inhibitörleri yan etkileri: baş ağrısı nazofarenjit üst solunum yolu enf akut pankreatit? allerjik reaksiyon anjioödem

Question 40

GLP-1 agonistleri ve DPP-4 inhibitörlerinin özellikle uzun süreli kullanımında pankratit ve pankreas kanseri oluşturma potansiyeli endişe yaratır

Answer 40

GLP-1 agonistleri ve DPP-4 inhibitörlerinin yaşlı, çocuk, gebe, emzirme dönemindeki güvenilirliliğine ilişkin yeterli bilgi yok gebelik ve emzirme döneminde inkretin bazlı terapi önerilmiyor

Question 41

SGLT-2 inhibitörleri: dapagliflozin ve canagliflozin

Answer 41

proksimal nefronda glukoz geri emiliminden sorumlu taşıyıcı olan SGLT-2'yi inhibe ederek böbrekten glukoz geri emilimini azaltır sabahları tek doz oral diyabetiklerde kan şekeri yanında kan basıncını, kiloyu ve albuminüriyi de azaltır KY olanlarda, albuminürisi olanlarda kullanılabilir düşük hipoglisemi riski vardır glukozüri artar

Question 42

SGLT-2 inhibitörleri yan etkileri

Answer 42

GÜ enf poliüri volüm deplesyonu akut böbrek hasarı DKA riskinde artış hipotansiyon hipoglisemi