endokrin pankreas hst pato genel özet Flashcards
diabetes mellitus
temel özellikleri hiperglisemi olan bir grup metabolik bozukluk
kronik hiperglisemi ve eşlik eden metabolik düzensizlik -> böbrekler, gözler, sinirler ve kan damarları, çoklu organ sistemlerinde sekonder hasar
arterlerde ateroskleroz sonucu son dönem böbrek hastalığı, erişkin başlangıçlı körülük ve travma dışı alt ekstremite amputasyonunun başlıca sebebidir
diabetes mellitus akut komplikasyonları
diabetik ketoasidoz ve hipoglisemi
kronik hiperglisemi neden olur
diyabetik makrovasküler hastalıklar
diyabetik mikrovasküler hastalıklar
geç dönem diyabet komplikasyonlarının patogenezinde en az 3 farklı metabolik yol
1) AGEs (ileri glikasyon son ürünleri oluşumu):
albuminin glomerül bazal membranlarında tutulması, bazal membran kalınlaşması, diyabetik mikroanjiopati gelişimi + endotel hücrelerinde SOR salınımı + vasküler düz kas hücre proliferasyonu
2) PKC aktivasyonu:
VEGF gibi proanjiojenik moleküllerin üretimi + diyabetik retinopatide neovaskülerizasyon + ekstrasellüler matrix ve bazal membran materyalinde artış
3) Polyol yolunda bozukluk ile intrasellüler hiperglisemi:
glukoz transportu için insüline ihtiyaç duymayan dokularda (sinirler, lens, böbrek, kan damarları) aldoz redüktaz- NADPH ve glutatyon.
*Diyabetik nöropati
makrovasküler hastalık, diyabetiklerde hızlanmış ateroskleroz
MI, stroke, alt ekstremitelerde iskemi
mikrovasküler hastalık
diyabetik retinopati, diyabetik nefropati, diyabetik nöropati
pankreastaki lezyonlar değişkendir ve nadiren diagnostik değer taşır
pankreasta belirgin değişiklikler genellikle tip 1 diyabette görülür:
adacıkların sayısında ve büyüklüğünde azalma
+
adacıklarda lenfosit infiltrasyonu (insulitis)
tip 2 DM’ta adacık hücrelerinde bir miktar azalma ve adacık hücrelerinin yerini amiloid almıştır
diyabetik anneden doğan nondiyabetik yeni doğanlarda adacık büyüklük ve sayısında artış olur
makrovasküler:
bu hastalıklardaki komplikasyonlar genelde ateroskleroz sebeplidir, genelde orta ve büyük arterler tutulur
MI: en sık ölüm sebebi, kadınlarda sık
alt ekstremitelerde gangren: 100 kat daha sık
halen arterioloskleroz: HT ile beraber. Arteriol duvarında amorf, hyalin kalınlaşma sonucu lümenin daralmasına neden olur. Diyabetiklerde daha ciddidir ancak diyabete spesifik değildir. Diyabetiklerde yalnızca hastalığın süresi ile değil aynı zamanda kan basıncı ile de ilişkilidir
Diyabetin en önemli morfolojik değişikliği
diffiz bazal membran kalınlaşması
diffüz bazal membran kalınlaşması en çok nerede gözlenir
deri, retina, renal glomerül ve medulla kapillerleri
mikroanjiyopati
**diffüz membran kalınlaşması
-nonvasküler: renal tübül, bowman kapsülü, periferik sinirler, plasenta
hem ışık hem de EM’da bazal lamina başlıca tip 4 kollajenden oluşan hyalin materyal ile belirgin kalınlaşmıştır
bazal membranlar kalınlaşmış olmasına rağmen diyabetik kapillerler plazma proteinlerine normalden daha geçirgendir
bu geçirgenlik sonucu proteinüri görülür
böbrekler diyabetin başlıca hedefidir
böbrek yetmezliği, MI’dan sonra 2. sıklıkta ölüm nedeni
Nefropati:
3 farklı lezyon görülür:
-glomerüler lezyonlar
-renal vasküler lezyonlar
-nekrotizan papillit ve pyelonefrit
glomerüler lezyonlar
en önemlileri: diffüz kapiller bazal membran kalınlaşması, diffüz mezengial sklerozis, nodüler glomerülosklerozis
diffüz mezengeal sklerozis
mezengial matriksin diffüz artışı
bu artış tipik olarak GBM kalınlaşması ile ilişkilidir
10 yıldan uzun diyabetiklerde sık
bunun sonucunda protein kaçağı ile seyreden nevrotik sendrom ortaya çıkar
nodüler glomerülosklerozis
interkapiller glomerülosklerozis
-Kimmelstiel Wilson lezyonu da denir
-uzun süreli diyabetiklerin %15-30’unda gelişir ve böbrek yetmezliği ile ilişkilidir
renal ateroskleroz ve arterioskleroz
diyabetiklerde makrovasküler hastalığın bulguları
böbrekler en sık ve en şiddetli etkilenen organ
hyalin arterioskleroz hem afferent hem efferent arteriolleri etkiler
retinopati:
göz komplikasyonları: katarakt, glokom ve retinopati
non-proliferatif:
intraretinal kanamalar, küçük retinal damarlarda çok sayıda mikroanevrizma ile karşımıza çıkar, damar sayısında artış yoktur
proliferatif:
normal retina, neovaskülarizasyon ve fibrozis
nöropati
santral ve periferik sinir sistemi etkilenir:
-alt ekstremitelerde simetrik nöropati
-sensori ya da sensorinoral nöropati, otonomi nöropati, fokal ya da multifokal asimetrik nöropati gelişebilir
diğer
deri: nekrobiyozis lipoidika
plasenta: eritroblastozis fötalis
fetüs: makrosomi, RDS
annede glikoz artınca çocukta beta hücre hiperplazisi/hipertrofisi -> hipoglisemi atakları
pankreatit nöroendokrin neoplazm
PanNEN
tüm pankreatik tümörlerin %2’si
erişkinlerde sık
tek/multiple ve fonksiyonel/nonfonksiyonel olabilir
tüm PanNENs malign potansiyele sahiptir
%60-80 PanNENs biyolojik olarak agresif özellikler (lokal invazyon ya da uzak metastaz gibi) taşır
malign formlarda en sık metastaz yaptığı organ karaciğer
çoğunlukla iyi sınırlı ve soliter
nadiren kistik
beyaz-sarı ya da pembe-kahverengi renkte
PanNEN fonksiyonel tümörlerde uygunsuz sekrete edilen hormon klinik sendromlara neden olur
insülinoma
glukagonoma
somatostatinoma
gastrinoma
VIPoma
diğer nadir tümörler
PanNEN patogenez
MEN1 sendromu
mTOR yolunda tümör supressor gen olan PTEN ve TSC2 genlerinde mutasyon
multiple hücresel fonksiyona sahip ATRX ve DAXX genlerinde mutasyon
PanNEN hücreler
genellikle uniform
ince granüler, eozinofilik sitoplazma
ortada yerleşen oval nükleus
nukleusta tuz biber görünümü
bazen şeffaf, vakuollü lipid-zengin, onkositik hücreler
PanNEN histolojik paternler
-solid
-trabeküler
-glandüler
-tübülo asiner
-pseudoasiner
tümörün histolojik paterni fonksiyonel durumunu ya da üretilen hormon tipini yansıtmaz
*iki kural dışı bulgu:
-amiloid varlığı insülinomayı destekler
-psammom cisimciği içeren glandüler yapılar sıklıkla somatostatin üreten tümörlerde görülür
PanNEN immünofenotip
nöroendokrin diferansiasyon belirleyiciler:
-sinaptofizin
-kromogranin A
-nöron spesifik enolaz (NSE)
hormon (hücre tipi) spesifik belirleyiciler:
-insülin
-glukagon
-somatostatin
-gastrin
-VİP
-pankreatik polipeptit
-seratonin
-ACTH
-neurotensin
-kalsitonin
fonksiyone tümörlerin büyük kısmında sendroma neden olan hormon İHK olarak tespit edilebilir. Pozitif boyanan hücrelerdeki boyanma yoğunluğu semptomların şiddeti ile ilişkili değildir.
PanNEN başlıca malignite kriterleri:
**metastaz
**vasküler invazyon ve lokal invazyon
tümör diferansiasyonu ve proliferasyon oranı (mitoz sayısı ya da proliferasyon belirteci Ki67 nükleer boyanması) hastalığın seyrini belirleyici olarak kullanılmaktadır
kötü diferansiye endokrin karsinomlar dışında hastalığın progresyonu genellikle yavaştır, yıllar sonra kc metastazı görülebilir
insülinoma:
en yaygın pankreas nöroendokrin neoplazma
pankreas beta hücrelerinden kaynaklanan fonksiyone ve sıklıkla benign endokrin tümör
aşırı insülin sekresyonu hipoglisemiye neden olur
baş ve kuyruk bölgelerinde daha sık
**Whipple Triadı önemli:
-hipoglisemi semptomları
-kan glukoz seviyesinin 50mg/dl altında olması
-glukoz verildiğinde semptomların düzelmesi
diğer pankreatik endokrin tümörlerin tersine büyük çoğunluğu tanı anında benigndir
hiçbir İHK belirleyici insülinomanın biyolojik davranışını belirlemez
amiloid varlığının önemi*
gastrinoma:
gastrin hipersekresyonuna neden olan fonksiyonel aktif tümörlerdir
genellikle malign
uygunsuz gastrin salınımı sonucu Zollinger Ellison Sendromuna neden olur
-yüksek kan gastrin seviyesi
-gastrik asit hipersekresyonu
-mide ve duodenumda multiple peptik ülserler (tedaviye cevapsız, jejunum gibi beklenmeyen lokasyonlarda)
histopatolojik görünüm tümör davranışını belirlemez
glukagonoma:
fonksiyonel aktif, alfa hücrelerinden kaynaklanan endokrin tümör
plazma glukagon düzeyi normalin 30 katı
klinik olarak uygunsuz glukagon sekresyonu nedeniyle:
-hafif diyabet
-nekrotizan, migratuar, eritematöz raş
-anemi
-diyare
-derin ven trombozu görülebilir
MEN tip 1’in komponenti olabilir
malign davranış %50-70
nöroendokrin karsinom (NEC)
small cell ya da large cell karsinom olarak adlandırılır
sıklıkla bir araya gelmiş yuvalar/diffüz yapı vardır
nekroz sık ve genellikle coğrafik
nöroendokrin belirleyiciler (kromogranin A ve sinaptofizin) ile daha zayıf boyanır
Mikst endokrin Non-Endokrin Neoplasm (MiNEN)
her bir komponent en az tümörün %30’unu oluşturmalı
mikst duktal-endokrin karsinom beya mikst asiner-endokrin karsinom şeklinde olabilir
