HC 11.6 De gezondheidszorg voor mensen met een verstandelijke handicap Flashcards
Wat is een verstandelijke beperking?
- Een significante stoornis in de intellectuele functies (IQ ligt twee of meer standaarddeviaties beneden het populatiegemiddelde).
- Gelijktijdig optredend met een significante beperking in het adaptieve gedrag (conceptuele, sociale en praktische vaardigheden) → beperkingen in de sociale zelfredzaamheid. Iemand moet er dus echt last van hebben.
- Het optreden van deze beperkingen vóór het 18e levensjaar.
Als het optreed na het 18e levensjaar: dan spreek je van niet aangeboren hersenletsel.
Hoe kun je de mate van verstandelijke beperking indelen?
8% van de algehele populatie is zwakbegaafd (IQ tussen 70 en 85, bijpassende leeftijd van boven de 11). 1% van de algehele bevolking is verstandelijk beperkt:
- Lichte verstandelijke beperking: 50/55-70, bijpassende leeftijd tussen 7-11 jaar.
- Matige verstandelijke beperking: 35/40 – 50/55, bijpassende leeftijd tussen 4-7 jaar.
- Ernstige verstandelijke beperking: 20/25 – 35/40, bijpassende leeftijd tussen 2-4 jaar.
- Zeer ernstige verstandelijke beperking: <20/25, bijpassende leeftijd onder de 2 jaar.
Wat is de prevalentie van verstandelijke beperking in de populatie?
- 440.000: IQ tot 70 (bijna 1% van de bevolking)
- 1/6 hiervan (ca. 70.000 mensen) een ernstige VB
- 370.000: Lichte verstandelijke beperking (IQ 50-70) (dit is de grootste groep van de mensen met een verstandelijke beperking)
Ongeveer 2,3 miljoen mensen een IQ tussen 70 en 85 (zwakbegaafd). Een deel van hen (730.000) heeft zodanige bijkomende problemen dat ook zij zorg voor mensen met verstandelijk beperkingen mogen gebruiken.
Wat zijn de oorzaken van verstandelijke beperkingen?
- Ongeveer 50% van de gevallen bekend
- Snelle ontwikkelingen in klinisch genetica: dus er worden steeds meer verklaringen gevonden voor een verstandelijke beperking
- Soms ook combinaties van factoren: infectieziekten, genetische afwijkingen, alcohol- of drugsmisbruik, zuurstoftekort of hersenbloeding tijdens de bevalling. Sommige syndromen kunnen leiden tot een moeilijke geboorte: dus dit is niet altijd de enige reden van een verstandelijke beperking.
Wat is wilsbekwaamheid?
- Iedereen is in principe wilsbekwaam, totdat het tegendeel bewezen is.
- Iemand is wilsonbekwaam als:
o hij de informatie van de arts niet (meer) kan begrijpen en afwegen,
o niet begrijpt wat de gevolgen van zijn besluit zijn
o en/of geen besluit kan nemen. - Wilsbekwaamheid is afhankelijk van de context en de vraag die gesteld wordt.
Wat is de wettelijke vertegenwoordiging?
Die komt erbij kijken als iemand zelf niet wilsbekwaam is.
- Bewindvoering: voor wie zijn financiële zaken niet zelf kan regelen.
- Mentorschap: voor het nemen van beslissingen over de verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding van de betrokkene. (gaat over de medische beslissingen)
- Curatele (zwaarste vorm van wettelijke vertegenwoordiging): voor mensen die hun financiële en persoonlijke zaken niet zelf kunnen regelen.
Hoe speelt communicatie een rol bij verstandelijke beperkingen?
- Diverse groep mensen
- Verschil in niveau, zowel cognitief als sociaal emotioneel
o Verschil tussen kunnen en aankunnen (sociaal emotioneel niveau). - Soms bijkomende aandoeningen die invloed hebben op communicatie (bijv. Spasticiteit en zintuigstoornissen)
Wat zijn de aandachtspunten in communicatie bij mensen met een verstandelijke beperking?
- Sluit aan bij verstandelijke en emotionele ontwikkelingsleeftijd
- Plan dubbele consultijd/neem de tijd
- Houd rekening met een langere verwerkingstijd/geef patiënt de tijd om na te denken
- Probeer rustig en duidelijk te praten
- Houd rekening met beperkt abstractievermogen: houd het zo concreet mogelijk
- Geef niet te veel informatie tegelijk
- Gebruik afbeeldingen ter verduidelijking
- Houdt rekening met angst voor de dokter
- Wees alert op sociaal wenselijke antwoorden
- Geef informatie mee naar huis en betrek het netwerk erbij
Welke gezondheidsrisico’s zien we bij mensen met een verstandelijke beperking?
- GOUD onderzoek: vervroegde functionele achteruitgang → mensen VB 50-59 jaar ≈ kwetsbaarheid 75-80 jaar alg. bevolking
- Studie UK overlijden mensen met VB → Gem. 19.7 jaar eerder, gem. levensverwachting 65,5 jaar
- Hart- en vaatziekten, longziekten en maligniteiten worden veel gezien, waardoor ze eerder overlijden. Meerdere factoren die hierbij een rol spelen.
Welke factoren beïnvloeden de gezondheid bij verstandelijke beperkingen?
- Oorzaak verstandelijke beperking
- Chronische multimorbiditeit en polyfarmacie
- Psychische kwetsbaarheid
- Ongezonde leefstijl
Waar hebben mensen met VB last van als co-morbiditeit?
Mensen met een VB hebben vaker dan mensen zonder VB last van bepaalde bijkomende problemen. Voorbeelden van dit soort problemen zijn: gastro-oesofagale refluxziekte (50%), oorsmeer proppen (43%), slechthorendheid en doofheid (31%), obstipatie (28%), epilepsie (20%: kan passen bij een syndroom of kwetsbaar brein), slechtziendheid en blindheid (19,2% bij VB: ze kunnen lang compenseren op bijv. gehoor), UWI (18%), osteoporose (8-21%), spasticiteit (14,6%), dementie (13,1%), urineretentie (10%) en schildklieraandoeningen (8-12%).
Hoeveel procent van de mensen met verstandelijke beperkingen hebben antipsychotica?
- Veel antipsychotica gebruik: 30%
- Frequent gebruikt met indicatie gedragsmedicatie (en niet voor psychotische stoornis)
- Bijwerkingen als overgewicht en metabool syndroom
- Indien medicatie toch nodig: controles !
Wat is de psychische kwetsbaarheid bij mensen met een verstandelijke beperking?
- Risico op misbruik/pesten (o.a. meisjes met LVB en loverboy/mensenhandelaar)
- Let ook op verslaving (o.a. drugs als vorm van zelfmedicatie bij ADHD)
- Psychisch onwelbevinden kan zich uiten in lichamelijke klachten (o.a. buikpijnklachten of conversieverschijnselen bij overvraging (uitval zonder verklaring))
- GOUD (N=1050) ouderen met VB; 5x vaker depressief
o Waarbij 72% ≥ 1 negatieve life event in afgelopen jaar
Hoe hebben mensen met een verstandelijke beperking een ongezonde leefstijl?
- Beperkte mogelijkheden om te sporten (afhankelijk van anderen, in woonomstandigheden geen/beperkte mogelijkheid)
- Verwennen en belonen met eten
- Lange termijn consequenties niet overzien: nemen bijv. medicatie dan niet in.
Wat is er belangrijk bij zorg voor mensen met een verstandelijke beperkingen?
- Laagdrempelig contact andere zorgverleners
- Preventieve jaarlijkse controle/health watch
- Onduidelijk verhaal → zelf beoordelen
- Terug laten komen & herhalen adviezen
- Heteroanamnese
- Overleg eventueel met arts VG (www.nvavg.nl : overzicht poliklinieken)
- Aandacht voor vaccineren (infectierisico)
