Aardrijkskunde - De Kosmos (D2) Flashcards
Wat is de astronomische eenheid?
de gemiddelde afstand tussen de zon en de aarde
Hoeveel bedraagt de gemiddelde afstand tussen de zon en de aarde?
150 000 000 km
Hoeveel bedraagt de afstand tussen de zon en Mars ongeveer in astronomische eenheid?
1,5 AE = 225 000 000
afstand zon aarde (150 000 000) * 1,5AE
Is de AE een te grote of een te kleine eenheid om afstanden tussen sterren uit te drukken?
te klein
-> voornamelijk gebruikt voor afstanden in ons zonnestelsel
Wat gebruiken we om afstanden tussen sterren uit te drukken?
lichtjaren
Wat is een lichtjaar?
de afstand die het licht in 1 jaar aflegt
Hoeveel bedraagt de snelheid van het licht?
ongeveer 300 000km/s
hoeveel kilometer legt het licht af in 1jaar?
9,5*10^12km
hoeveel lichtminuten bedraagt de afstand van de aarde tot de zon?
slechts 8,3 minuten -> 8min20s -> 500s
-> 150 000 000km / 300 000km/s
Hoe bereken je de snelheid?
afstand/tijd
Hoe bereken je de tijd?
afstand/snelheid
hoe is ons zonnestelsel ontstaan in 8 stappen?
- zon ontstaan in een stof- en gasnevel in het heelal, de zonnenevel
- door de zwaartekracht begon de stof-en gasnevel samen te treken (materie niet gelijk verdeeld -> gebeurde onregelmatig
- door onrgelmatige samentrekkingen = geheel begon rond te draaien
- centrale bol trok verder samen: ontstaan nieuwe ster zodra temp en dichtheid hoog genoeg waren: ontstaan zon
- samenklonteren v materiedeeltjes id platte schijf tot honderden beginnende planeten = planetesimalen
- straling zon blies alle lichtere elemnten weg, waardoor de vaste klonters materie met elkaar botsten en de terrestrische planeten of rotsplaneten vormden
- grote hoeveelheid gas in buitenste zone vormde de grote gasplaneten, de gasreuzen
synoniem rotsplaneten
terrestrische planeten
Wat zijn planetesimalen?
beginnende planeten
wat zijn gasreuzen?
grote gasvormige planeten
Wat is het zonnestelsel?
Het geheel van planeten, asteroïden en kometen dat rond de zon draait
Hoe blijven hemellichamen in hun banen?
door de intense zwaartekracht die de ster uitoefent vanwege zijn massa, die veel groter is dan die van welke planeet dan ook in het zonnestelsel
Hoeveel procent van alle massa in het zonnestelsel bevat onze zon?
99.7%
Tot hoe hoog loopt de temperatuur in de zon op?
tot 15 miljoen °C
Wat is kernfusie?
waterstofkernen die fuseren tot heliumkernen, daarbij komt er een grote hoeveelheid stralingsenergie vrij, die na ongeveer 1 milj jaar het opp verlaat in elektromagnetische straling
Hoe heet het zonneoppervlak?
de fotosfeer
Wat is de temperatuur van de fotosfeer?
6000°C
Wat geeft de zon haar wit-gele kleur
de fotosfeer
Wat zijn de donkere vlekken op de zon?
zonnevlekken waar de temperatuur maar 4000°C bedraagt
Wat is de chromosfeer?
de onderste laag van de atmosfeer van de zon en sluit aan bij de fotosfeer
Wat zijn protuberansen?
zonnematerie dat vanuit de chromosfeer de ruimte in wordt geslingerd door de hoge druk en temp
Hoe zien protuberansen er uit? Waarom?
lusvormig doordat de zwaartekracht van de zon de zonnematerie terug naar de zon toetrekt.
Hoe noemen we de in en uitgangen van de zonnevlammen/protuberansen?
de zonnevlekken
Wat is de zonnewind?
De stroom van geladen deeltjes of zonnematerie die ontsnapt van het opp van de zon.
Wat zorgt ervoor dat de geladen deeltjes van de zonnewind niet tot op de aarde geraken?
het aardmagnetisch veld
Welk deel van de zon kan je zien bij een totale zoneclips?
de corona
Wat is de corona?
Het buitenste deel van de zonneatmosfeer
Uit wat bestaat de corona?
een gloed van hete en ijle gassen die een helderwitte kleur hebben
Uit hoeveel jaar bestaat de zonnecyclus?
11 jaar
Hoe worden perioden met weinig of veel zonnevlekken genoemd?
zonneminima
zonnemaximum
Wanneer is er meer kans op poollicht en zonnestromen?
Tijdens de zonnecyclus neemt het aantal zonnevlekken eerst toe en daarna weer af. Tijdens een periode van grote activiteit zijn er zonnevlekken en bijgevolg veel protuberansen.
Dat betekent dat er meer deeltjes via de zonnewind onze richting uitkomen en er meer kans is op poollicht en zonnestormen.
Uit wat bestaat een planetenstelsel?
uit een ster (of meerdere) en de planeten die eromheen draaien. Ons eigen planetenstelsel wordt het zonnestelsel genoemd
Wat zijn de 3 voorwaarden om van een planeet te spreken?
- het object draait in een baan om de zon
- het heeft voldoende massa om door de eigen zwaartekracht een bolvorm aan te nemen
- het heeft het puin in zijn baan opgeruimd
Hoe noem je objecten die niet aan de 3 voorwaarden van een planeet voldoen?
dwergplaneten
Wat zijn manen?
hemellichamen die in een baan rond een planeet draaien.
Hoeveel manen kan een planeet hebben?
geen, 1 of meerdere
Alle planeten vanaf de zon met de gordels erbij:
zon
mercurius
venus
aarde
mars
asteroïdengordel
jupiter
saturnus
uranus
neptunus
kuipergordel
oortwolk
(allemaal met een hoofdletter natuurlijk)
Wat zijn planetoïden en waar bevinden die zich?
gordel tussen Mat en Jupiter met brokstukken
Wat zit er in de Kuipergordel?
zeer kleine ijsplaneetjes
Hoeveel van de ijsplaneten van de Kuipergordel worden ingedeeld in dwergplaneten?
4
Waarom zijn dwergplaneten geen planeten?
- hebben niet genoeg massa om hun baan schoon te maken van andere objecten
- bewegen niet in hetzelfde vlak als de aarde rond de zon
Wat is de oortwolk?
een verondersteld bolvormige stofgordel die bestaat uit overblijfselen van de nevel waaruit ons zonnestelsel is ontstaan
Uit wat is de Oortwolk op gemaakt?
enorme bel met dikke wanden gemaakt van ijzige stukjes ruimtepuin ter grootte van bergen en soms nog groter
Waarom blijft de Oortwolk een theoretisch concept?
Aangezien er nog geen objecten zijn waargenomen in de verre oortwolk zelf
Hoe kunnen we kometen en meteoroïden waarnemen?
met het blote oog of met een telescoop
Hoe zijn terrestrische planeten ontstaan?
Een jonge zon blaast gassen in de omgeving van de zon weg, waardoor dichter bij de zon alleen het zwaardere materiaal overblijft.
Daardoor zijn de planeten hier steniger en klein
Hoe zijn gasreuzen ontstaan?
Verder van de zon trekken de planeten het weggeblazen gas aan. Deze planeten zijn daarom groter en gasvormig
Wat zijn meteoroïden?
brokstukken afkomstig van kometen of planetoïden die door de ruimte zweven
Wat is aurora borealis?
het poollicht
Uit wat bestaan meteoroïden?
vast gesteente of ijzer
Wanneer wordt een meteoroïde een meteoor (vallende ster) en wanneer een meteoriet?
- meteoor: als volledig opbrandt in de dampkring als gevolg van wrijving
- meteoriet: als niet volledig opbrandt in de dampkring
Wat kan er ontstaan door de enorme inpact van de inslag door een meteoriet?
een inslagkrater bv Chicxulubkrater
Hoe heette de meteorenzwerm die je kon zien rond 12 augustus?
de Perseïden
Hoe wordt een komeet nog genoemd?
‘vuile sneeuwbal’
Wat zijn de 4 aardse planeten?
Mercurius , Venus, Aarde, Mars
Wat zijn de 4 gasreuzen?
Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunus
Van waar komen komen en van waar komen meteoren/meteorieten?
- kuiptergordel/oortwolk = kometen
- meteoroïden = planetoïden
Uit wat bestaan kometen?
ijs en stof
Hoe ontstaat de coma en wat is het?
= een wolk van gas en stof die zich uitstrek tot 1 miljoen km rond de kern van een komeet
-> wanneer deze dicht bij de zon is waardoor het ijs sublimeert
Welke 2 staarten hebben kometen?
- witgele staart (doordat stofdeeltjes het zonlicht weerkaatsen)
- blauwe staat (die bestaat uit geladen deeltjes die door de zonnewind worden weggeblazen)
Door wat is de staart van een komeet altijd naar waar gericht?
door de zonnewind is de staart altijd weggericht van de zon
Wat is een sterrenstelsel + synoniem?
sterrenstelsel of galaxie is een groep van sterren die relatief dicht bij elkaar staan en door de zwaartekracht bijeengehouden worden.
Hoe noemt ons eigen sterrenstelsel waartoe ook onze zon behoort?
het Melkwegstelsel
Wat is de band van licht die we de Melkweg noemen en die we zien als we naar de hemel kijken?
is eigenlijk de projectie van het Melkwegstelsel op de hemelkoepel
In welke 3 hoofdtypes delen astronomen de sterrenstelsels in?
- elliptische stelsels
- spiraalstelsels
- onregelmatige stelsels
Hoe worden elliptische stelsels aangeduid?
met de letter E gevolgd door een cijfer dat de mate van afplatting aangeeft
Voor wat staat E0
voor een elliptische stelsel dat zo goed als een rond stelsel is.
-> 7wijst dan weer op een sterke afplatting
Hoe ontstaan elliptische stelsels?
door kleine sterrenstelsels op te slokken
In wat worden de spiraalstelsels verdeeld?
in de gewone spiralen (spiraalarmen starten uit een ronde kern) en de balkspiralen (starten uit de uiteinden van een centrale balk
voor wat staat de a, b en c achter S(B)
a = grote kern + sterk opgewonden
c = kleine kern + zeer los
Uit wat ontstaan onregelmatige stelsels?
uit een vrij chaotische verzameling sterren, waarbij geen duidelijke ellips- of spiraalstructuur zichtbaar is
Wat voor een stelsel is ons Melkwegstelsel?
balkspiraalvormig
Wat is de diameter van het Melkwegstelsel?
100 000 lichtjaar
Wat is de dikte van ons Melkwegstelsel?
20 000 lichtjaar
Waar in het Melkwegstelsel bevindt onze zon zich?
in 1 van de spiraalarmen van het Melkwegstelsel -> de Orionarm
Hoe ver is onze zon verwijderd van het centrum van het Melkwegstelsel?
27 400 lichtjaar
Wat zijn nevels?
Diffuse objecten die zich tussen de sterrenstelsels bevinden en voornamelijk bestaan uit gas, stof en plasma.
Hoe heten de nevels die zich binnen ons Melkwegstelsels bevinden?
de galactische nevels
Uit welke 3 hoofdtypes bestaan de galactische nevels?
- absorptienevels
- reflectienevels
- emissienevels
Wat zijn absorptienevels?
/donkere nevels
= stofwolken die het licht van verder weg gelegen sterren verzwakken of zelfs volledig absorberen
Wat zijn reflectienevels?
betrekkende koele gas- en stofwolken die het licht van naburige sterren weerkaatsen en verstrooien
Wat zijn emissienevels?
nevels die zelf zichtbare straling uitzenden
Hoe heten de nevels buiten ons Melkwegstelsel?
extragalactische nevels
Welk vorm heeft een planetaire nevel?
kunnen uiteenlopende vormen hebben
Wat zijn planetaire nevels?
gassen die vrijgekomen zijn tijdens de krimping van een ster tot een witte dwerg (in het midden)
-> bekendste is de Ringnevel
Wat is een supernova?
een krachtige explosie van een grote ster
Hoe heten de nevels die uit een supernova verderkwamen?
supernovarestanten
Wat zijn de eigenschappen van blauwe reuzen?
heel helder, heet
Wat zijn de eigenschappen van rode dwergen?
koeler, lichtzwak
Waar in het Hertzsprung-Russeldiagram bevindt onze zon zich?
ergens in het midden
Wat zijn de eigenschappen van witte dwergen?
heet, maar lichtzwak
Wat zijn de eigenschappen van rode reuzen?
relatief koel
Wat zijn exoplaneten?
planeten die om een andere ster dan de zon draaien
-> bestaan van deze planeten is vnmlk afgeleid van indirecte waarnemingen
Hoe ontstaat een ster?
- in de ruimte komen enorm grote gaswolken/nevels van waterstof voor (=kraamkliniek voor sterren)
- evenwicht wordt soms verstoord: ontstaan verdichtingen door Fz: hierdoor stijgt de temp => protoster
- temp stijgt verder waardoor kernreactie ontstaat => ster
Door wat is de ster in evenwicht?
doordat 2 krachten elkaar opheffen:
- Fz: kracht naar binnen gericht
- kernreactie: kracht naar buiten gericht
Hoe noem je de x en y-as van het Hertzsprung-Russel diagram?
x= temp (pijl naar y-as gericht)
y = intrinsieke helderheid (pijl weg van x-as gericht)
Hoe zijn de kleuren van warmte verdeeld over de x-as?
in punt van y-as:
blauw - wit - geel - oranje - rood
Waar in het Hertzsprung-Russel-diagram bevinden de witte dwergen zich? + wat is hun intrinsieke helderheid?
in het puntje van de y- en x-as
-> kleine IH
Wat is de intrinsieke helderheid?
De helderheid van de ster zelf, onafhankelijk van de afstand
Wat is de schijnbare helderheid?
Helderheid hoe wij ze waarnemen, is afhankelijk van de afstand en de intrinsieke helderheid
Wat is de dalende rechte in het diagram?
de hoofdreeks = een stabiele situatie
Waar in het Hertzsprung-Russel-diagram bevinden de rode reuzen zich?
in het uiterste puntjes rechtsboven
Hoe is de intrinsieke helderheid van rode reuzen
hoog
Wanneer evolueren sterren naar hoofdreekssterren? Wat betekent dit?
Nadat kernfusiereacties zijn opgestart
-> = stabiele toestand
Tot wanneer blijven sterren op de hoofdreeks?
Tot waterstof is opgebruikt -> daarna beschrijven ze een evolutiespoor
Van wat is de tijdsduur dat sterren op de hoofdreeks blijven afhankelijk?
van de massa:
- grote zware sterren = evolueren snel + ontploffing als einde
- kleine licht sterren = evolueren traag + doven langzaam uit (bv de zon)
Wat is de volgorde van elementen bij zware sterren?
water
helium
koolstof
neon
zuurstof
silicium
ijzer
-> energieproductie erg hoog = ster zet enorm uit = ontstaan supperreus
Hoe verloopt de uiteindelijke verdere evolutie van een supernova?
-> afhankelijk van de massa:
- zwart gat: meer dan 30x zonsmassa. Fz is zo groot dat zelfs het licht niet meer kan ontsnappen
- neutronenster: tussen de 10 en 30x. E- en p+ smelten samen tot neutronen
