H11.6: Huidtumoren: van premaligne naar maligne Flashcards
opbouw van de huid in 3 lagen
- boven: epidermis
- midden: dermis
- onder: subcutis
dermis bevat
- talgkliercomplexen
- zweetkliertjes
- zenuwtjes
uit welke lagen van boven naar beneden bestaat de epidermis?
- stratum corneum
- stratum lucidum
- stratum granulosum
- stratum spinosum
- stratum basale
waar ergens zitten melanocyten?
basale laag van de epidermis (soort beschermlaag voor stratum basale)
huidcyclus (hoeveel dagen totdat je huid volledig is hernieuwd?)
30 dagen
welke cellen in de epidermis?
- keratinocyten
- melanocyten
- langerhanscellen
welke kankers ontstaat vanuit keratinocyten?
- basaalcelcarcinomen
- plaveiselcelcarcinomen
langerhanscellen in de huid zijn …
antigeen presenterende cellen
melanoom ontstaat uit…
melanocyten
waaruit ontstaan non-melanome huidkankers?
stratum basale (en een beetje stratum spinosum)
kans is op kanker lifetimerisk
1/5
als je eenmaal een basaalcelcarcinoom hebt gehad,
heb je grote kans om nog een keer te krijgen. bij plaveisel ook, melanoom minder. kans wordt telkens groter
overleving
BCC>PCC>Melanoom
waarom is huidkanker zo duur?
- heel veel mensen hebben het
- dure medicatie
op welk eplek van het lichaam is de incidentie BCC het meest gestegen?
romp
incidentie huidkanker neemt nog steeds verontrustend toe … oorzaak?
- zon cultuur
- zonnebank
- immuunsuppressie
- vergrijzing
- vegroot bewustzijn
- registratie
risicofactoren huidkanker
- UV-expositie
=intermitterend & cumulatief - dermato-oncologische voorgeschiedenis
- iatrogene factoren
=immuunsupressie
=fototherapie
=RT
=arseen - leefstijl
=roken
=BMI
=alcohol
=SES
=koffie werkt beschermend - chronische ulcera
- fenotype
=huidtype (I)
=UV-schade - virus infectie
=HPV
=HHV6 - genetica
=pigment (on)afhankelijke genen - leeftijd en geslacht
UV straling opverdelen in
UVA
UBV
UVC
UVC
wordt weggevangen door ozonlaag, dus bereikt de huid niet
UVB
komt oppervlakkig op de huid terecht; alleen epidermis
uvBurning: vooral verbranding vd huid
zorgt voor huidkanker dmv directe DNA schade
UVA
komt dieper in de huid terecht; in dermis
uvAging: afbrekend elastine
kanker door oxidatieve stress
verschil UVA en UVB
memoraid
pathways in skin cancer development
1: directe beschadiging of door oxidatieve stress
2: heeft een immuunsupressief effect
kan UVA door glas heen?
ja
basaalcelcarcinoom voorloper
geen
plaveiselcelcarcinoom voorlopers
- actinische keratose
- morbus bowen
melanoom voorlopers
- melanoma in situ
- lentigo maligna
- giant congenitale naevus
actinische keratosen
- cutane premaligniteit
- dysplasie onderste laag van basaalmembraan
- kernen aanwezig in stratum corneum
natuurlijk beloop actinische keratosen
- persisteren
- spontane regressie
- invasie groei (=PCC) tot 0,075% / AK per jaar
morbus bowen
- in situ PCC/ intra-epidermaal PCC
- meestal solitair, soms multipel
- kan overal voorkomen, ook op slijmvleizen (vaak HPV geassocieerd)
- 3-10% PCC
morbus bowen histo
door alle lagen heen dysplasie (eig gewoon PCC zonder de invasie van bsm)
AK/morbus bowen diagnostiek biopt indicaties
biopt alleen :
- als je denkt aan PCC
- of als je twijfelt over diagnose
waar neem je bij AK/morbus bowen een biopt af?
niet midden in het necrotische weefsel; je wil net de intact epidermis en dan zo dicht mogelijk bij het centrale deel
AK/Morbus bowen behandeling methoden
- lokale destructie
- excisie (alleen bij bowen)
- veldbehandeling
lokale destructie
- cryotherapie: bevriezen
- curettage/elektrocoagulatie: wegkrabben
excisie
alleen bij bowen
veldbehandeling
- efudix crème
- aldara crème
- fotodynamische therapie (PDT)
- dermabrasie/peeling
efudix crème
- lokale chemo
- 2dd wk
- voordeel: veldbehandeling, door pt zelf
- nadeel: allergie, lokale reacties, therapietrouw
efudix crème indicaties
- AKs
- superficiele BCC
- morbus bowen
aldara creme
- immuunmodulator
- nadeel: 1-10% systemische bijwerking, lokale reactie, beperkt oppervlak
aldara creme indicaties
- voor AK
- voor sBCC
fotodynamische therapie werking
O2 + licht + fotosensitizer = zuurstofradicalen => apoptose & necrose
fotodynamische therapie
- nadelen: dagbehandeling, pijn, alternatief daglicht fotodynamische therapie (cave omstandigheden)
- voordeel: fraaie genezing, therapietrouw
hoe bepaal je de behandeling voor AK? => solitaire laesies
cryotherapie
hoe bepaal je de behandeling voor AK? => meerdere laesies en iemand is bereid
creme
hoe bepaal je de behandeling voor AK? => pt is onbekwaam
fotodynamische therapie of peeling of laser
anamnese
- UV-straling
- immunosuppressie
- klachten (pijn, snelle progressie)
- dermato-oncologische voorgeschiedenis
lichamelijk onderzoek
- voorkeursplekken (zon blootgestelde delen huid)
= aangezicht, onderlip, oren, handen, onderarmen, kale schedel, decollete, onderbenen - palperen
- let op: wondjes, zwelling/induratie, pijn
- totale huid inspectie
congenitale melanocytaire naevi (CMN)
- 1% pasgeborenen
- lifetime risico op melanoom is <5%, gerelateerd aan de grootte
- melanoom op kinderleeftijd zeldzaam 1/3 uit CMN
wanneer heeft kind grote kans om melanoom CMN?
- 1 grote laesie > 20cm en allerlei kleinere satellietlaesies
- > 3 laesies
lentigo maligna
- intra-epidermaal melanoom/ in situ melanoom
- mediane leeftijd 70
- zon blootgestelde huid, vooral gelaat
- progressie naar lentigo maligna melanoom (5%)
- moeilijk klinisch afgrensbaar
diagnostiek lentigo maligna
dermatoscoop + (mapping) biopt(en)
mapping biopten
op verschillende soorten plekke op de laesie een biopt pakken
behandeling lentigo maligna
conventionele excisie met 5mm marge + histo beoordeling gehele laesie
alleen wel grote kans op irradicaliteit
micrografisch gecontroleerde chirurgie (=breuningen)
laesie exideren en dan de randen apart snijden, en dan de echte kern in plakjes doen
voordelen breuninger chirurgie
- volledige beoordeling excisieranden
- pas sluiting bij radicaliteit
hoe omschrijf je een plek op de huid?
adhv PROVOKE
PROVOKE
plaats
rangschikking
omvang (aantal+grootte)
vorm
omtrek
kleur
efflorescentie (erythreem. macula, papel, tumor, plaque, ulcus, squamae, keratose, erosie, teleangiectasie)
BCC anamnese
- beloop
- klachten
- UV straling; cumulatief + intermitterend
- immunosuppressie
- dermato-oncologische voorgeschiedenis
- andere risicofactoren: genetisch, RT, lokaal trauma
syndromen die voorkomen bij BCC
basaalcel naevus syndroom= gorlin-goltz syndroom
basaalcel naevus syndroom= gorlin-goltz syndroom
- ontwikkelen BCC vanaf hele jonge leeftijd
basaalcel naevus syndroom= gorlin-goltz syndroom pathofysiologie
mutatie in PTCH gen
basaalcel naevus syndroom= gorlin-goltz syndroom preventie
- beschermen UV
- niet verbranden
- beperken röntgen
basaalcel naevus syndroom= gorlin-goltz syndroom diagnose
obv klinische beeld en het is aannemelijk bij aanwezigheid van 2 major cirteria OF 1 major en 2 minor criteria
major criteria
- BCC onder de 20 jaar
- odontogene kaakcyste
- 3 of meer palmar pits
- ectopische calcificatie of vroege (<20jr) calcificatie van de falx cerebri
- ribafwijkignen
- 1stegraads familielid met BCNS
hoe herken je BCC?
- glazig
- wazig
- doorschijnend
- papel, plaque of nodus
- parelmoerachtige glans
- centrale ulceratie
- verheven blekere rand
- teleangiëctasieën
- snel bloedend
- niet genezend
- atrofie
- onscherpe begrenzing
- gepigmenteerd
LO BCC
- omvang tumor
- onderliggende structuren
- totale huid inspectie
- indien gelaat: H-zone
H-zone
zijkanten gelaat, rondom neus en rondom ogen
sprieterige BCC
agressief type
superficieel BCC
niet agressief
nodulair BCC
niet agressief
onderscheid hoog en laag risico BCC
memoraid
behandeling laag risico BCC
excisie met 3 mm marge of topicale therapie voor supercicieel BCC
behandeling hoog risico BCC
excisie met minimaal 5 mm of moh’s micrografische chirurgie (H-zone gelaat)
voordeel mohs chirurgie
- weefselsparend
- hogere kans radicaliteit, lagere kans recidief
nadeel mohs chirurgie
- arbeidsintenstief
- kostbaarder dan excisie
wanener GEEN mohs?
- melanoom/melanoma in situ
- voldoende ruimte voor excisie inclusief passende marge
- inoperabel (met mohs chirurgie)
orale hedgehog inhibitors
voor pt die een irresectabele tumor hebben of gemeta zijn
PCC kenmerkende eigenschappen
- huidkleurige tot erythemateuze plaque/nodus/tumor + pijn
- schilfering (keratose) en centrale ulceratie
- omliggende actinische keratosen
- snel bloedend, niet genezend
PCC histo
- keratine rijpt niet meer mooi uit
- mitose
- hele dermis ingenomen door tumorweefsel
pCC risicofactoren
- UV (cumu)
- arseen
- roken
- mannen > vrouwen
- huidtype I/II
- immuungecompromiteerd
- chronische huidontstekingen (ulcera, lichen sclerosus)
- een eerder plaveiselcelcarcinoom
welke gendermatosen zijn aan PCC gerelateerd?
- xeroderma pigementosum (XP)
- albinisme
XP
- DNA repari stoornis
- autosomaal recessief
albinisme
- geen/weinig melanine
- meestal oculocutaan (autosomaal recessief)
PCC anamnese
- UV
- immunosuppressie
- pijn!
- dermato-onco voorgesch
- na lokaal trauma, chronische wonden
LO PCC
- omvang
- aanwijzingen voor perineurale uitbreiding ( bewegen alle zenuwen wel mee? )
- onderliggende structuren (ingroei spier, kraakbeen, bot)
- palpatie drainerende lymfeklierstations
- totale huid inspectie
aanvullende diagnostiek PCC
- biopt !!!! bepaalt stadiering !!!!
- vanaf T3: echo drainerende lymfeklieren hooofd-hals gebied of als je vergrote lymfeklieren voelt
bij stadieringstabellen letten op sterretjes
vanaf 1:38:00 kijken bij TT
PCC behandelopties
- excisie (hoe groter stadium hoe groter marge)
- mohs chirurgie/micrografisch gecontroleerde chirurgie
- RT
medicatie voor irresectabele PCC: immuno
cemiplimab: anti-PD1 antilichaanm
