H10.1: Het centrale zenuwstelsel en de endocriene organen Flashcards
hoe weet een hormoon wat een doelwitcel?
de doelwitcellen hebben receptoren
welke categorieën receptoren zijn er?
- kernreceptoren
- membraangebonden receptoren
kernreceptoren
elementen in de kern van een cel die in staat zijn om hormonen te binden en een signaal te genereren.
wat voor hormonen hebben kernreceptoren?
hormonen die het celmembraan moeten kunnen passeren:
- steroid hormonen
- schildklierhormoon
hormonen membraanreceptoren
eiwithormonen
membraanreceptoren
binding => conformatieverandering receptor => signaal in cel geactiveerd (veelal via G-eiwitten) => enzymen in cel geactiveerd => bv ATP, cAMP, proteine kinases …
welke vormen van hormooncommunicatie zijn er?
- endocrien
- paracrien
- autocrien
paracrien
communicatie tussen nabij gelegen cellen; hormoon wordt afgegeven aan de interstitiele vloeistof
autocrien
cel reguleert zichzelf
belangrijkste endocriene klieren
- hypofyse (pituitary gland)
- schildklier
- bijschildklieren
- bijnieren
- testis
- overia
- pancreas
(hypothalamus: het zijn zenuwcellen die hormonen produceren dus niet klassiek)
klassieke endocriene as
hypothalamus =hypothalaam hormoon> hypofyse voorkwab =hypofyse voorkwab hormoon> perifere endocriene klier =perifeer hormoon> doelwit orgaan
waar in de klassieke endocriene as vindt er feedback plaats?
- bijna altijd perifere hormoon naar of de hypofyse of de hypothalamus
- hypofyse naar hypothalamus
voorbeelden endocriene ziekten
- acromegalie
- ziekte van cushing
- ziekte van addison
- ziekte van graves
- ziekte van hashimoto
acromegalie
tumor in hypofyse die te veel groeihormoon maakt; reuzengroei of vergroting organen
ziekte van cushing
te veel bijnierschorshormoon (te weinig = addison)
hypofyse achterkwab
een soort verlengstuk van de hersenen; uitlopers van zenuwcellen
hypothalamus twee soorten neuronen
- neuronen met grote cellichamen en lange uitlopers: lopen in dat verbindingsstuk naar de hypofyse helemaal naar de achterkwab toe. de hormonen die in de hypofyse achterkwab worden uitgegeven worden al in de hypothalamus geproduceerd.
- kleine neuronen met korte uitlopers. geven al vroeg hun hormonen af aan het bloedsysteem dat ook in de verbinding tussen hypothalamus en hypofyse gelegen is en via de bloedbaan bereiken die hormonen de hypofyse voorkwab.
hypofyse voorkwab
hormonen die hier dus via het bloed komen binden aan receptoren op hormoonproducerende cellen en deze gaan dan hormonen afgeven
hypofyse voorkwab hormonen
- TSH
- ACTH
- FSH/LH
- groeihormoon
- prolactine
- endorphines (pijnsensaties)
hypofyse achterkwab
produceert zelf niet de hormonen maar geeft het alleen af aan het bloed
hypothalamus/hypofyse achterkwab hormonen
- oxytocine
- ADH/vasopressine
grote stuk hypofyse
voorkwab
voorkwab en achterkwab
gescheiden van elkaar door een bindweefsellaag
voorkwab histo
eilandjes van hormoonproducerende cellen
achterkwab histo
hele kleine celletjes: allemaal uitlopers van zenuwcellen afkomstig van de hypothalamus en kernen van steuncellen die ervoor zorgen dat de uitlopers ter plekke komen
verdeling van hormoon producerende cellen in voorkwab
- 50% groeihormoon
- 15% prolactine
- 20% corticotroop
- klein deel LH of FSH
somatotrope cellen
groeihormoonproducerend
lactotrope cellen
prolactine producerend
thyrotrope cellen
TSH
gonadrotrope cellen
LH / FSH
corticotroop
ACTH
bijnier as
hypothalamus: CRH/ADH
hypofyse voorkwab: ACTH
stimuleert in bijnier cortisol en bijnierandrogenen
schilklieras
hypothalamus: TRH
hypofyse voorkwab: TSH
stimuleert in lever schildklierhormoon T4 (inactief)
wordt omgezet in het lichaam in actief T3
groeihormoon as
hypothalamus: somatostatine en GHRH
hypofyse voorkwab: GHRH => groeihormoon
somatostatine; kan groeihormoon remmen
groeihormoon in lever maakt insulin-like growthfactoe I
IGF-1
belangrijkstye effector van groei
ghreline
- stimuleert groeihormoon afgifte
- stimuleert GHRH afgifte
gonade as
hypothalamus: GnRH
hypofyse voorkwab: LH / FSH
testes / ovaria: LH: vorming gele lichaam en testosteron
FSH: oestrogeen
prolactine as
zoogreflex =CZS> hhypothalamus => dopamine wordt geremd =? prolactine cellemn in voorkwab minder geremd
ook bij zoogreflex: + oxytocine via achterkwab
dopamine remt prolactine
slaap
- groeihormoon hoog
- prolactine hoog
- TSH hoog
ochtend
- ACTH hoog
middernacht ACTH
laag
waarom ritmes?
receptoren moeten ook rust hebben om de gevoeligheid te behouden
veel hormonen zijn in de circulatie gebonden aan bindende eiwitten
klein deel is vrij; dit is biologisch actief
in welke situaties veranderd de hoeveelheid hormoon gebonden aan eiwit?
oestrogenen in de pil => meer gebonden hormoon. hierdoor heb je eerst minder vrij hormoon. maar door feedback mechanisme merkt lichaam te kort en gaat meer vrij hormoon te produceren . hierdoor wordt de totale hoeveelheid hormoon veel hoger, maar de hoeveelheid vrije hormoon is wel normaal en gezond
