Revaki Neuro: Parkinson Flashcards
Wat is Parkinsonisme?
Klinisch syndroom, beeld van parkinsonsymptomen. Aandoeningen die lijken op parkinson.
Ziekte van parkinson behoort hiertoe
Wat zijn de motorische symptomen van Parkinson?
TRAP
* Tremor
* Rigiditeit
* Akinesie / hypokinesie (bradykinesie)
* Posturale instabiliteit
Wat zijn de niet-motorische symptomen van Parkinson?
- obstipatie
- urges
- verlies reukzin
- slaapstoornissen
- psycho-cognitief (executieve functies)
- gemoed
- visueel
Wat is bradykinesie?
Traag & klein bewegen, Dit is vaak dominant symptoom.
Neemt toe bij dubbeltaken & complexe situaties
Wat is akinesie?
Niet meer bewegen
Startproblemen (freezing)
Vaak bij cyclische bewegingen
Geen parese!
Hoe verloopt de ziekte van Parkinson?
- Eerst vnl niet-motorische symptomen
- Dan motorische symptomen, alsook niet-motorische worden slechter
- Er zijn ook verschillende soorten: bradykinesie-dominant (meest, 80%) tremor-dominant, posturale instabiliteit dominant,…
- Begint unilateraal
Welk soort syndroom is parkinson?
Een extrapiramidaal syndroom. Dit betekent dat we geen symptomen afkomstig van de piramidebaan verwachten.
Het gaat eerder om de basale ganglia & het cerebellum.
Waar staat het extrapiramidaal systeem voor in?
Motoriek die niet van de piramidebaan afkomstig is:
* Basale ganglia (diep in hersenen)
* Cerebellum
Dit systeem werkt sterk samen met het piramidaal systeem
Wat is de functie van de basale ganglia?
- Reguleert samen met cerebellum motoriek afkomstig van de cortex (bijsturen, afremmen, versterken)
- Houdingstonus aanpassen aan noodzaak van de taak
- Soepele overgang bewegingen: stappen & draaien, zijwaarts door dunne doorgang,…
- Automatische bewegingen (we onthouden het geleerde zonder dat we er nog moeten over nadenken)
- Ook belangrijk bij motorisch leren: hoe actiever de basale ganglia, hoe beter we kunnen leren (bij parkinsonpt is deze vaak minder actief)
De basale ganglia zijn onderdeel van het extrapiramidale systeem
Uit welke delen bestaat de basale ganglia?
Stratium
* Nucleus caudatus, Putamen
Globus Pallidus
Substantia Nigria
Nucleus subthalamicus
Hoe verhouden de basale ganglia en thalamus zich anatomisch tov elkaar?
Basale ganglia ligt rond de thalamus.
De thalamus is verbonden met de pons via de substantia nigria.
Wat is de functie van de substantia nigria?
- Aanmaak dopamine
- Motore planning
- Leren
Wat zijn de stadia van Braak?
Volgorde van aandoeningen bij Parkinson, we zien dat meer aan de hand is dan enkel aandoening van de substantia nigria
1. Medulla: reukzin, stembanden (stiller praten), abdomen (obstipatie)
2. Dan pons (locus coeruleus) : slaapcentrum (REM slaap aangetast, men gaat levendiger dromen, ook bewegen/slaan/springen terwijl slaap) => geen moment van echte rust meer in spieren => meer bradykinesie
3. Mesencephalon (Substansia nigria compacta): TRAP symptomen, visueel (hallucinaties)
4. Temporeel: hippocampus (geheugen)
5. Neocortex: dementie
Hoe diagnostiseren we de ziekte van Parkinson?
- Trap symptomen
- Niet-motorische symptomen
- Er is reactie op levodopa (dopamine) -> anders parkinsonisme
- Unilateraal begin
- Chronisch progressief beeld
- Uitsluiting andere cerebrale ziektebeelden (hersenscan)
- PET-scan (zicht dopaminerge systeem)
Wat is festineren?
Kleine stapjes die freezing voorafgaan
Wanneer, waar, welke soort rigiditeit zien we meest?
- Dubbeltaken
- Flexoren en romp vnl stijf
- Verlies automatische ontspanning
- Tandrad of loden buis
Wat gebeurt er bij posturale instabiliteit?
- Vaak retropulsie of propulsie
- Om dit op te vangen hebben we snelle & grote opvangreacties nodig
- Bij bradykinesie (parkinson) zijn deze opvangreacties niet aanwezig, met vallen tot gevolg.
Welk soort tremor zien we bij Parkinson?
- Rusttremor bij 50% vd patiënten
- Deze is erger bij sociale invloed (schaamte)
- In latere stadia ook actie-tremor
rusttremor: 15s na zitten begint tremor
Wat is Hoehn & Yahr?
Stadia van symptomen van parkinson
Wat zijn de vroege stadia van parkinson? Welke symptomen zien we?
H&Y 1-2
* Motorische symptomen:
Axiale motoriek (Rigiditeit, verhoogde rusttonus), tremor, gelaat, stem, houding (flexiehouding), gang
* Niet-motorische symptomen:
Reukzin, slaapstoornissen, obstipatie, vermoeiheid, stemmingsstoornissen, urges
Verschil stadium 1 & 2:
1 -> vnl unilateraal
2 -> ook last andere kant (maar eerste zijde blijft ergst)
Wat zijn de midden en late stadia van Parkinson?
H&Y 3-5
* fluctuaties medicatie (ON - OFF fase)
* Dyskinesieën (ongecontroleerde, choreatische bewegingen)
* Freezing (OFF)
* Festinaties
* Houding (kyfose)
* Evenwicht (pro- retropulsie)
* Slikstoornissen
* Meer niet-motorische symptomen (hallucinaties, verwardheid, angst, cognitief, gemoed)
Wat zijn dyskinesieën?
Parkinson: Medicatie werkt maximaal => dyskinesieen => overbeweeglijk ongecontroleerd (dit verkiest men over helemaal vaststaan (rigide))
Treedt vooral op in ON-fase medicatie (eerste half uur na inname wanner medicatie maximaal werkt)
Wat is de evolutie van de ziekte van parkinson gekoppeld aan H&Y?
- Unilateraal, beginnende axiale aantasting
- Bilaterale aantasting
- Evenwichtsverlies
- Verlies onafhankelijkheid
- Rolstoelafhankelijk
Waar moeten we rekening mee houden bij de evaluatie van parkinsonpatiënten?
Alle testen zijn beïnvloed door medicatie & aandacht van de patiënt. Alles wat je doet zal dus een momentopname zijn
Welke vragenlijsten kunnen we afnemen voor de hulpvraag te exploreren bij parkinson?
- PSK (voornaamste problemen aangeven)
- Intakevragenlijst (Illness beliefs, doelen, activiteitenniveau)
Welke testen kunnen we uitvoeren voor functieniveau te evalueren bij parkinsonpatiënten?
- MDS-UPDRS
- TCS (kracht)
- Astrand test, 6MWT (fitheid)
- MMSE (cognitie)
- FES (valangst)
- Unified dyskinesia rating scale (dyskinesieën)
Wat is de MDS-UPDRS?
Test ter evaluatie van functieniveau bij parkinson. Bestaat uit verschillende delen:
1. niet-motorische aspecten van EDL (experiences daily life)
2. motorische aspecten van EDL (P en partner zelf)
3. motorisch onderzoek (TRAP symptomen)
4. motorische complicaties (dyskinesieën, fluctuaties, dystonieën)
Je moet niet per se alle 4 deze dingen doen, je kan ook enkel item 3 (TRAP) testen als je ziet dat derest niet nodig is
Wat doen we precies bij de MDS-UPDRS III?
Motorisch onderzoek (TRAP)
* spraak
* gezichtsuitdrukking
* bradykinesie
BLn : vingertikken, handbewegingen, pro-supinatie
Oln : tikken met tenen, beweeglijkheid benen
algemene spontaniteit van bewegen
* posturale instabiliteit
opstaan uit stoel
looppatroon
blokkeren
houdingsstabiliteit
houding
* Tremor
(houdings- en rust)tremor
kinetische tremor
amplitude rusttremor
aanhoudendheid rusttremor
* dyskinesieën (invloed)
altijd checken wanneer medicatie ingenomen & of pt in ON of OFF zit noteren
Welke tests voeren we uit ter evaluatie van het activiteitenniveau bij parkinson?
- MDS-UPDRS II (algemeen)
- mPAS, 10m gangtest (stapgrootte, frequentie, snelheid), 6MWT (gaan)
- mPAS, five times sit to stand test (transfers)
- mPas, Functionale gait assessment, BBS (valrisico)