HC 11.2 Geschiedenis van infectie- en immuunziekten deel 1 Flashcards
Wat zijn drie invalshoeken in hoe je kunt kijken naar infectieziekten?
- Natuur
- Cultuur (maatschappij)
- Wetenschap (geneeskunde)
Wat houdt de invalshoek natuur in?
Ecologie, mobiliteit en epidemiologische transities
Wat was er revolutionair aan het boek van McNeil?
Het was een heel andere vorm van geschiedschrijving dan wat men gewend was.
- Traditionele geschiedschrijving:
o grote mannen-perspectief’
o menselijke ‘agency’
o bijv. Napoleon
- McNeill:
o Epidemiologisch, mn. ecologisch perspectief
o Andere (niet-menselijke) motoren van historische verandering
o bijv. bacteriën en virussen in het leger van Napoleon
Wat is het cyclische patroon in de geschiedenis die McNeil beschrijft?
McNeil beschrijft de historie waarbij elke keer hetzelfde cyclische patroon terugkomt.
1. Ecologisch evenwicht binnen regio
2. Populatiegroei tot natuurlijke grens is bereikt (schaarste)
3. Militaire verovering, handel en/of migratie (mensen komen in beweging door de schaarste)
4. ‘Spillover’ van ene ‘disease pool’ naar andere (mensen komen in beweging en komen hierdoor met andere regio’s in aanraking)
5. Uitbraak epidemieën, mn. in ‘host region’
6. ‘Domesticatie’ van infectieziekte (endemische fase – terug naar 1.)
Wat zijn voorbeelden van epidemiologische transities?
- ‘2e Eurasische transitie’ 14e eeuw
o Zwarte Dood
o Mongoolse invasies (Dj. Kahn) en handel - ‘Transatlantische (Colombiaanse) uitwisseling’
o Koloniale invasie Zuid-Amerika vanaf 1492
o ‘Disease has always been a more efficient killer than human muscles’
o Slavenhandel: Europa, Amerika & Afrika
o Mensen, gewassen, ziektekiemen en vee gingen heen en weer - Cholera 19e eeuw:
o Koloniale handel met Azië
o Industrialisatie + begin stoomschiptijdperk
Wat was de unieke intermezzo tussen 1950-1980?
- Optimisme / vooruitgangsgeloof (het geloof van het probleem is opgelost): “vraagstuk infectieziekten opgelost” en “investeren in onderzoek/bestrijding/preventie infectieziekten niet meer nodig’”
- McNeill publiceert zijn boek in 1976 en waarschuwt voor ‘zelfgenoegzaamheid’
o “Het blijft duidelijk dat de mensheid bezig is met een van de meest massale en buitengewone ecologische omwentelingen die de planeet ooit heeft gekend…
o … Vindingrijkheid, kennis en organisatie veranderen, maar kunnen de kwetsbaarheid van de mensheid voor invasie door parasitaire levensvormen niet opheffen.
o … Infectieziekten zullen een van de fundamentele determinanten van de menselijke geschiedenis blijven.”
Wat was er na 1980?
Na 1980: ‘terugkeer’ infectieziekten
- Emerging diseases (HIV/aids, dengue, ebola, zika, sars, covid-19, etc.)
- Re-emerging diseases (malaria, tbc, cholera, etc.)
- ‘Globale’ factoren uit het boek van McNeil:
o Klimaatverandering: verspreiding (sub)tropische ziekten, vb. Lyme, dengue
o Globalisering: bevolkingsgroei, urbanisatie, bio-industrie, antibiotica-resisentie, massatoerisme: (zoönotische) epi-/pandemieën, SARS, Mexicaanse griep, Q-koorts, Covid-19
–> Mobiliteit mensen, dieren, producten, voedsel vs. ecologische ontwrichting/exploitatie natuurlijke leefomgeving en daardoor ‘spillovers’.
Wat houdt de invalshoek cultuur in?
Drama in 3 bedrijven
Waardoor is het artikel van Rosenberg op geïnspireerd?
Het artikel van Rosenberg is enorm geïnspireerd door de AIDS epidemie.
Our experience with AIDS during the past decade has reminded us of some very traditional truths:
- Het meest opvallende is dat we infectieziekten niet lijken te hebben overwonnen…
- We hebben onszelf niet bevrijd van de beperkingen en onbepaaldheid van het leven in een web van biologische relaties - die we niet allemaal kunnen controleren of voorspellen.
- Virussen hebben, net als bacteriën, talloze millennia lang onze planeet en ons lichaam gedeeld
- De pest herinnert ons eraan dat de mens niet zo gemakkelijk zal ontsnappen aan de nare dingen van micro-organismen
- Sterfelijkheid is ingebouwd in ons lichaam, in onze gedragswijzen en in onze plaats in de ecologie van de planeet.
Wat is het verschil tussen natuur en cultuur?
Cultuur is meer de respons op epidemieën bekijken.
- Kenmerkend voor epidemieën:
o ‘Episodic quality’: ‘an event, not a trend’
o ‘It elicits immediate an widespread response’
- Juist die ‘respons’ is interessant
o Hoe we dingen hebben georganiseerd in de gezondheidszorg is niet alleen wetenschappelijk, daar lopen ook morele, culture eigenschappen doorheen.
- AIDS: ‘in many ways we reenacted traditional patterns of response to a perceived threat’ –> DRAMA IN 3 BEDRIJVEN. Rosenberg ziet een terugkerend patroon in het reageren van de maatschappij op epidemieën.
Wat is het eerste bedrijf van cultuur?
1e bedrijf: progressive revelation
Onwillige en trage acceptatie en erkenning van epidemie:
- Gebrek aan verbeeldingskracht?
- Vooral: bedreiging voor belangen – economisch, institutioneel, maar ook gemoedsrust en zelfgenoegzaamheid ‘gewone’ mensen (mensen willen gewoon door)
- Grote gevolgen van erkenning van epidemie: ‘sociale ontbinding’ (paniek, plunderen)
- Pas acceptatie wanneer grote en groeiende sterfte niet langer te negeren is.
Wat is het tweede bedrijf van cultuur?
2e bedrijf: managing randomness
- Creëren van (collectief gedragen) verklarend kader
o om met ‘willekeur’ en onzekerheid om te kunnen gaan.
- Mengeling wetenschappelijke, morele/religieuze en sociale opvattingen
o Zondebokken – Blaming the victim
o Sociale vooroordelen: vb cholera 19e eeuw: alcoholisme, gulzigheid, seksuele promiscuïteit en vuile gewoontes arbeidersklasse
o Sociale controle - niet alle groepen hebben stem/inbreng
Maar ook sociale kritiek en pleidooi voor verbeteringen van/door hervormers
o Tijd-, plaats- en contextgebonden – verschillen per land en tijdvak
Wat is het derde bedrijf van cultuur?
3e bedrijf: Negotiating public response
- Epidemie zorgt voor grote druk om directe, beslissende, zichtbare collectieve maatregelen te treffen
o Vergelijking endemische tbc met epidemische cholera en gele koorts in 19e eeuw. (mensen waren meer gewend aan TBC en bij cholera en gele koorts kwam er pas echt een respons)
o Maatregelen reflecteren culturele houdingen/noties én belangen: onderhandelen
o Treffen vooral ‘the poor and social marginal’
- Gaat gepaard met collectieve rituelen
o ‘Occasionally awkward coexistence between religious and rationalistic or mechanistich styles of thought’
o Rol media, publieke opinie
Wat is de epiloog van cultuur?
- Epidemieën eindigen met een ‘whimper not a bang’
o Geleidelijke uitdoving?
o Of onderdeel gewone routine: endemisch of chronisch geworden - Evaluatie: pragmatisch én moreel:
o Welke ‘lessen’ hebben we geleerd?
o Wat is de ‘lasting impact?’
o Oordeel
Hoe werkte de koepokkenvaccinatie?
18e eeuw → inoculatie / variolatie
- Opzettelijke inenting met ‘mensenpokken’
–> lichte mate van ziekte oproepen (zonder blijvende schade)
–> levenslange immuniteit als resultaat
- Al eeuwenlange volksgebruiken van Midden-Oosten tot China
- 18e eeuw: Verbreiding in Westen
o Cruciale rol adellijke en vorstelijke personen
