Rozwój dzieci i młodzieży Flashcards
Rozwój fizyczny: definicja
Rozwój fizyczny=somatyczny to całokształt procesów biol i zmian w budowie/funkcji organizmu. Zmiany te zachodzą podczas całego życia ale największe są w pierwszych 2 dekadach (wiek rozwojowy)
Czyn wpływające na rozwój fizyczny: genetyczne (3)
- płeć chr
- rasa
- typ konstytucyjny (somatotyp): w typie ektomorficznym dojrzewanie pł później
Czyn wpływające na rozwój fizyczny: środowiskowe (6)
- środowisko wewnątrzmaciczne: zab wzrostu przez:
- młody wiek matki
- niedobór masy matki
- choroby matki: cukrzyca, nadp, ch tarczycy
- niedobory żywieniowe matki
- wady rozwojowe płodu
- czyn społeczno-ekonomiczne: wyższe bajoki mądrych rodziców
- jakość relacji matka-dziecko
- biogeograficzne
- styl życia
- ch przewlekłe
Ocena wzrastania: jakie rutynowe badania i pomiary (5)
- Pomiar masy ciała.
- Pomiar długości ciała / wysokości ciała.
- Pomiar obwodu klatki piersiowej.
- Pomiar obwodu głowy.
- Pomiar ciemienia przedniego.
Pomiar masy ciała: kiedy wykonujemy?
systematycznie:
- 1 raz w miesiącu w pierwszym półroczu życia
- co 3 miesiące w drugim półroczu życia
- 2 razy w ciągu roku przez następne 3 lata
- 1 raz w roku w okresie późniejszym
Pomiar długości ciała / wysokości ciała: u kogo i w jaki sposób?
długośc ciała mierzymy jak dziecko nie osiągnęło pozycji stojącej za pomocą taśmy krawieckiej/deski pomiarowej na plecach
u starszych mierz wzrost za pomocą wzrostomierza
Pomiar obwodu klatki piersiowej: za pomocą czego, kiedy i w którym miejscu dokonuje się pomiaru?
- taśma krawiecką, rutynowo do 2r.z.
- na wysokości sutków
Pomiar obwodu głowy: za pomocą czego, kiedy i w którym miejscu dokonuje się pomiaru?
- taśma krawiecką, rutynowo do 2r.z.
- największy wymiar (guzy czołowe, guzowatość potyliczna)
Jakie są wymiary głowy i klp po urodzeniu?
obwód głowy jest wiekszy o ok. 2cm od obw klp (35cm i 33cm)
Pomiar ciemienia przedniego: jak to zrobić?
wykonuje się przez wyznaczenie średnic w wymiarach: strzałkowym i poprzecznym
Jakie znasz ukł odniesienia w ocenie wzrastania? (7)
- Tabele norm (liczbowe)
- Siatki centylowe
- Morfogramy
- Wskaźniki proporcji
- Ocena wieku biologicznego (rozwojowego)
- Wskaźniki oceny składu ciała
- Biochemiczne wskaźniki rozwoju
Tabele norm: co zawierają?
wartości średnich arytmetycznych (M)
i odchyleń standardowych (SD) danej cechy w odniesieniu do określonego wieku oraz płci
Co to wąska i szeroka norma?
Zakres wartości M ± 1SD wyznacza tzw. wąską normę, a zakres M ± 2SD – tzw. szeroką normę
Siatki centylowe: co to?
Siatki centylowe są graficznym przedstawieniem pozycji badanej cechy
oraz zmian jej wartości centylowych w ocenianym przedziale czasowym rozwoju dziecka.
Można wyrazić zależność pojedynczej cechy lub wskaźnika od wieku kalendarzowego dziecka LUB wzajemną zależność dwóch cech z wyłączeniem wieku.
Jak nazywa się przedziały zmienności cechy na siatce centylowej?
Pasmo centylowe XD
Siatki centylowe: interpretacja wyniku-norma
Wzajemne pozycje cech uznaje się za prawidłowe, jeśli ich pozycja centylowa nie różni się o więcej niż 2 pasma
lub
ich różnica nie przekracza 2 SD (dwóch odchyleń standardowych) .
Siatki centylowe: interpretacja wyniku-granice normy
Pasmo między linią 3. a 97. centyla określa dolną i górną granicę normy
Pasmo między linią 10. a 90. centyla wyznacza zakres tzw. szerokiej normy
Pasmo między linią 25. a 75. centyla wyznacza zakres tzw. wąskiej normy*.
[odmienne zasady dla BMI]
Siatki centylowe: interpretacja wyniku-pogranicze normy
Wartości pomiędzy 3. a 10. centylem oraz pomiędzy 90. a 97. centylem, uznaje się za POGRANICZE NORMY, wymagające OBSERWACJI
[inne zasady dla BMI]
Wskaźnik względnej masy ciała BMI: interpretacja siatek centylowych
- ≤ 5. centyla to niedobór masy ciała,
- od 85. do 95. centyla to nadwaga,
- ≥ 95. centyla to otyłość.
Do czego służy morfogram?
do oceny proporcji ciała
Morfogram: interpretacja wyniku
Linia powstała z połączenia uzyskanych wartości badanych cech wyznacza poziom ich rozwoju, czyli profil rozwoju dla płci
i danego wieku kalendarzowego.
Średnie wartości mierzonych cech somatycznych ciała u dziecka o prawidłowym rozwoju somatycznym tworzą na siatce poziomą linię prostą.
Im uzyskana krzywa bardziej odbiega od linii poziomej, tym większe zaburzenie proporcji ciała.
W jakich chorobach przydatne są morfogramy?
Turner, dysplazja kostna
Jakie znasz wskaźniki proporcji?
a) BMI (Body Mass Index),
b) Wskaźnik Queteleta,
c) Wskaźnik Cole’a.
BMI
wskaźnik względnej masy ciała - BMI
- u dzieci wskaźnik BMI odnosimy do siatek centylowych.
BMI = masa ciała [kg] / (wysokość ciała [m] ^2)
wskaźnik Queteleta I
WQ = masa ciała [g] / wysokość ciała [cm]
Służy do oceny budowy ciała (budowa: smukła, średnia, tęga, otyła)
wskaźnik Cole’a
porównuje rzeczywistą wysokość i masę ciała dziecka z należną masą ciała (MN) i należnym wzrostem (WN).
Należną masę ciała i należny wzrost dziecka odczytuje się z siatek centylowych. Są to wartości odpowiadające 50. centylowi dla wieku i płci dziecka.
W czym znajduje zastosowanie wsk Cole’a?
w ocenie stanu odżywienia u dzieci przewlekle chorych
Interpretacja wsk Cole’a
Wartości „CI” oznaczają:
- > 120% - otyłość
- 110-120 % - nadwagę
- 90-110% - NORMĘ
- 85-90% - umiarkowane niedożywienie
- 75-85% - niedożywienie
- <75% - wyniszczenie
Ocena wieku biologicznego (rozwojowego): wiek kalendarzowy a wiek biologiczny?
Wiek kalendarzowy (metrykalny): liczba lat, miesięcy i dni życia dziecka od urodzenia do dnia przeprowadzenia badania
Wiek biologiczny (rozwojowy): stopień zaawansowania wzrostu i dojrzewania ustroju dziecka
Ocena wieku biologicznego (rozwojowego): co wchodzi w jej skład?
a) wiek morfologiczny (pomiar wysokości i masy ciała):
- wiek wzrostowy,
- wiek wagowy,
b) wiek zębowy,
c) wiek kostny,
d) wiek cech płciowych.
Interpretacja oceny wieku biologicznego - kiedy nieprawidłowość
Nieprawidłowość - odchylenie wieku biologicznego od metrykalnego o więcej niż 2 lata.
Ocena wieku biologicznego - wiek morfologiczny
Wiek morfologiczny określa się w wyniku porównania uzyskanego pomiaru wysokości i masy ciała z wartością z Tabel Norm i odpowiadającego im wieku.
Ocena wieku biologicznego - wiek zębowy
Określa stopień rozwoju uzębienia w odpowiednim wieku kalendarzowym.
Jak ocenia się wiek zębowy?
a) badania klinicznego: wyrzynania poszczególnych zębów, ich liczby, kolejności, porównania wyników z tabelami dla określonego wieku,
b) badania radiologicznego określającego dokładnie stopień uformowania korony i korzenia zęba, przy czym ocenę przeprowadza się w formie liczby punktów,
które porównuje się ze standardowymi tabelami i wykresami.
Z ilu zębów składa się uzębienie pierwotne?
mleczne, 20 zębów
Prawidłowe ząbkowane, jaka reguła do oceny? Jaka interpretacja tej reguły?
reguła „6/4” - co 6 miesięcy powinny wyrosnąć kolejne 4 zęby mleczne
- w 6. m.ż. - 4 zęby,
- w 12. m.ż. - 8 zębów,
- w 18. m.ż. - 12 zębów.
Z ilu zębów składa się uzębienie stałe?
32
Jakie obj towarzyszą ząbkowaniu? (6)
- ślinienie, rozpulchnienie dziąseł
- żucie twardych pokarmów
- niepokój, drażliwość, gorsze samopoczucie, budzenie się w nocy z płaczem
- gorsze ssanie, osłabienie apetytu
- podwyższona ciepłota ciała
- luźne stolce
Ocena wieku biologicznego - wiek kostny: na podstawie czego oceniamy?
RTG:
- u dzieci - niedominującej ręki i nadgarstka,
- u noworodków - stawu kolanowego.
W jakiej kolejności pojawiają się jądra kostnienia?
U zdrowych dzieci kolejne jądra kostnienia pojawiają się w ściśle określonym czasie. Na tej podstawie możliwe było wyznaczenie wzorców dla wieku kalendarzowego i płci.
Różnice między dojrzewaniem kośćca a wiekiem metrykalnym
nieprzekraczające 2 lat są jeszcze w granicach normy.
Ocena wieku biologicznego - wiek płciowy: jaka skala i co w niej oceniamy
skala Tannera
chłopcy: narządy pł, owłosienie łonowe (pubarche) i pachowe (axillarche)
baby: owłosienie łonowe i pachowe, rozwój piersi (thelarche), wiek pierwszej miesiączki (menarche)
Co oceniamy w ocenie rozwoju psychoruchowym u dziecka? (4)
- lokomocję i kontrolę postawy
- koordynację wzrokowo-ruchową
- kontakty społeczne
- mowę
Okres noworodkowy: kiedy i jakie wymiary donoszonego noworodka
od urodzenia do 28. dnia życia
Noworodek donoszony (urodzony między 38. a 42. tygodniem ciąży) ma przeciętnie:
- masę ciała 3300-3600 g
- długość ciała 50-52 cm
- obwód głowy 35 cm
Jak zmienia się masa ciała po urodzeniu?
w pierwszych dniach życia masa ciała noworodka zmniejsza się o 10-15 %
(utrata płynu zewnątrzkomórkowego, oddanie smółki)
Po około 10 dniach masa ciała powraca do wartości urodzeniowej.
Do końca okresu noworodkowego przyrost masy ciała wynosi około 500 g.
Jakie proporcje ma noworodek?
Ile zajmuje mózg?
- duża głowa
- krótka szyja
- długi tułów
- krótkie kończyny dolne
Masa mózgu w stosunku do masy ciała wynosi ok. 15% (u dorosłego - 2%)
Co robi głównie noworodek?
śpi 16-20h
Okres niemowlęcy: kiedy i co się wtedy dzieje?
Obejmuje 1. r.ż. dziecka (w tym okres noworodkowy)
najintensywniejsze w całym okresie postnatalnym tempo rozwoju fizycznego i motorycznego
Ile waży niemowlę i jak się to zmienia?
- zdrowe niemowlę w 4.–5. miesiącu życia waży dwa razy więcej niż przy urodzeniu,
- w końcu 1. roku życia trzy razy więcej
Zmiany w budowie i proporcjach ciała niemowlaka - ciemie przednie, krzywizny, zęby mleczne
- Stopniowe zmniejszanie ciemiączka przedniego (zarasta między 9. a 18. miesiącem życia)
- Kształtowanie się krzywizn kręgosłupa:
- lordozy szyjnej - ok. 3. mż., efekt unoszenia głowy w pozycji leżącej na brzuchu
- kifozy piersiowej - ok. 6. mż., efekt siadania,
- lordozy lędźwiowej - ok. 11.-12. mż., efekt wstawania. - Wyrzynanie zębów mlecznych (pierwszy siekacz dolny w 6. m.ż., a na końcu 1. r.ż. dziecko ma 6-8 zębów)
Kamienie milowe: 11-12 msc
- pionizacja ciała
- chwyt pęsetowy
- pierwsze słowa
- badanie otoczenia metodą prób i błędów, zabawki przyczyna ->skutek
- naśladuje gesty, daje przedmioty dzieciom
Kamienie milowe: narząd artykulacyjny u niemowlaka
Rozwój sprawności narządów artykulacyjnych:
- krzyk i płacz, odruch szukania i ssania, zwraca się w stronę dźwięku
- nieratykułowane dźwięki - ok 2mz
- głużenie(gruchanie) - ok. 3. m.ż.
- gaworzeniei reakcja na mowę (głównie jej melodię) - ok. 6. m.ż.
- patrzy na znane przedmioty po ich nazwaniu, zatrzymuje działanie gdy usłyszy “nie” - 9mz
- wymawianie pierwszych słów, reakcja na imię, zabawa społeczna, nasladowanie klaskania, gest pa-pa - ok. 12. m.ż
Okres poniemowlęcy: kiedy
- i 3. rok życia
Okres poniemowlęcy: co się wtedy dzieje (4)
- Zaczyna zaznaczać się łuk podłużny stopy
- Kończy się wyrzynanie wszystkich 20 zębów mlecznych - ok. 2,5 r.ż.
Ok. 18. m.ż. dziecko potrafi już biegać i trzymane za rękę wchodzić na schody - Świadoma kontrola oddawania moczu i stolca w wieku 3 lat
- Rozwija się mowa dziecka (w 3. r.ż. dziecko potrafi budować proste zdania i mówi płynnie)
Okres przedszkolny: kiedy
trzy lata poprzedzające naukę w szkole
Okres przedszkolny: co się wtedy zmienia (2)
- Około 6. r.ż. wyrzyna się pierwszy ząb stały (trzonowiec pierwszy = “szóstka”)
- Początek dymorfizmu płciowego w zakresie zainteresowań i sprawności fizycznej
Okres wczesnoszkolny: jakie ramy czasowe
Początek - wyrżnięcie pierwszego zęba stałego
Koniec - wystąpienie pierwszych widocznych oznak dojrzewania płciowego
Okres wczesnoszkolny: co się wtedy zmienia?
- Tempo wzrastania wysokości ciała jest najwolniejsze z całego okresu rozwoju
- Wypadają zęby mleczne, a w ich miejsce wyrzynają się zęby stałe (ok. 4 zębów na rok)
- Zaznacza się wyraźny dymorfizm płciowy
Okres dojrzewania płciowego: skok pokwitaniowy (kiedy, u kogo trwa dłużej i intensywniej)
Rozpoczyna się wcześniej u dziewcząt (ok. 10. r.ż.) niż u chłopców (ok. 12. r.ż.)
Trwa krócej u dziewcząt (3-4 lata) niż u chłopców (4-6 lat)
Jest intensywniejszy u chłopców (największy roczny przyrost u chłopców wynosi 7-12 cm, średnio ok. 9 cm),
(największy roczny przyrost u dziewczynek wynosi 4-9 cm, średnio ok. 6 cm)
Okres dojrzewania płciowego: czego przyrost dominuje u bab/chłopów?
U dziewcząt dominuje przyrost szerokości bioder (efekt działania estrogenów)
U chłopców zwiększa się szerokość barków i klatki piersiowej (efekt działania androgenów)
Okres dojrzewania płciowego: charakterystyczne obj u dziewcząt (5)
- pierwsza miesiączka (menarche) najczęściej występuje między 11. a 13. r.ż.
(norma: 10 do 16 lat) - występuje przeciętnie po 2 latach od początku pokwitania i po skoku pokwitaniowym wysokości ciała
- dziewczęta osiągają wtedy już ponad 95% swej ostatecznej wysokości ciała
- do ok. 2 lat od wystąpienia menarche cykle miesięczne są jednofazowe (wydzielanie tylko estrogenów) i bezowulacyjne
- efektem jest nieregularność i zmienność czasu trwania krwawienia i jego obfitości oraz niebolesny przebieg miesiączek
Okres dojrzewania płciowego: charakterystyczne obj u chłopców (4)
- Polucje (zmazy nocne) - mimowolne wytryski nasienia połączone z orgazmem,
występujące w czasie snu. Pierwsze polucje występują ok. 14. r.ż. - Początkowo w nasieniu nie ma plemników. Dopiero po 24 miesiącach od pierwszego wytrysku skład i właściwości nasienia są podobne jak u dojrzałego mężczyzny
- Mutacja głosu (przeciętnie w 14.-15. r.ż. i trwa zwykle ok. 1 roku).
- Ginekomastia: przejściowy rozrost tkanki gruczołowej, uwypuklenie sutka i zwiększenie średnicy otoczki brodawki sutkowej (dotyczy jednego lub obu sutków), występuje u ok. 30% chłopców (zwykle ok. 15. r.ż.) i ustępuje samoistnie
po kilku lub kilkunastu msc
Okres dojrzewania płciowego: charakterystyczne obj u obu płci
Rozpoczęcie czynności gruczołów potowych apokrynowych (uciążliwa dla młodzieży duża potliwość)
Rozrost i nasilenie czynności gruczołów łojowych
Bóle wzrostowe: co to, jaki charakter i obj
- u dzieci od 4. do 12. roku życia - najczęściej 4.- 6. r.ż.
- występują okresowo, nie codziennie, po południu lub wieczorem, nigdy rano!
- dotyczą symetrycznie ud, dołów podkolanowych, podudzi - najczęściej przednia część kości piszczelowych, nigdy nie dotyczą stawów!
- chód dziecka jest prawidłowy, badania nie odbiegają od normy
Rozwój widzenia: co fizjologicznie występuje u dzieci
- U noworodków i dzieci odległość między rogówką a siatkówką jest krótka i prawidłowo występuje u nich tzw. fizjologiczna nadwzroczność (kompensowana przez dużą mobilność akomodacji)
- Wraz ze wzrostem oka i wydłużaniem się osi gałki ocznej wada ta się zmniejsza
i normowzroczność: gdy oko rośnie dalej to krótkowzroczność
Przyczyny krótkowzroczności
Przyczyny rozwoju krótkowzroczności nadal nie są poznane. Oprócz czynników dziedzicznych na powstanie krótkowzroczności wpływają również przykładowo:
- długotrwała praca z bliska powodująca napięcie akomodacyjne oka
- brak spójności między wzrostem ciała a wzrostem gałki ocznej
- zmiany hormonalne w okresie intensywnego wzrostu i dojrzewania
Początek rozwoju krótkowzroczności niejednokrotnie wiąże się z intensywną pracą wzrokową i podjęciem nauki w szkole.
Zabieg Credego: co to, czemu zapobiega, u kogo i jakie powikłania
Polega na podaniu jednej kropli 1% azotanu srebra do worka spojówkowego.
Zapobiega rzeżączkowemu zapaleniu spojówek.
Zabieg wykonuje się u wszystkich noworodków.
Powikłania:
- odczynowe zapalenie spojówek, ustępujące z reguły samoistnie
- zakażenie worka spojówkowego, spowodowane nieprzestrzeganiem zasad aseptyki
Badania profilaktyczne: jakie badania w 1 roku życia
1-2 tydz: porada patronażowa 6-9 tydz. bad lekarskie, szczepienie 3-4 msc: bad lekarskie, szczepienie, wizyta patronażowa pielęgniarki 6 msc: bad lekarskie, szczepienie 9 msc: badanie lekarskie 12 msc: badanie lekarskie
Badania profilaktyczne: jakie badania w 2-3/4/5 roku życia
2-3r.z.: 24 msc bilans zdrowia i szczepienia
4r.z.:bilans zdrowia
5 r.z.:bilans zdrowia
Badania profilaktyczne: kiedy badamy w okresie nauki szkolnej?
- klasa 0
- III klasa
- VII klasa
- I klasa szkoły ponadpodstawowej
- ostatnia klasa szkoły ponadpodstawowej
Wizyta patronażowa: kiedy i co obejmuje? (5)
w domu lub w poradni POZ w 1.–2. tygodniu życia
Obejmuje testy przesiewowe:
- rozwój fizyczny (masa ciała, obwód głowy)
- słuch (ocena zachowań słuchowych, kolor wklejki w książeczce zdrowia)
- drożność dróg łzowych
- obecność jąder w mosznie
- badanie pod kątem dysplazji bioder (objaw Ortolaniego, Barlowa, ograniczenie odwodzenia)
Co ile badamy niemowlęta?
w 1 półroczu co 6tyg
w 2 półroczu co 3msc
Badanie niemowląt: testy przesiewowe
- rozwój fizyczny (długość, masa ciała, obwód głowy)
- rozwój psychoruchowy z uwzględnieniem „kamieni milowych”
- narząd wzroku (test Hirschberga, w 12. m.ż. również cover test)
- narząd słuchu (ocena reakcji słuchowych, ocena czynników ryzyka uszkodzenia słuchu)
- obecność jąder w mosznie
- badanie przedmiotowe pod kątem dysplazji stawów biodrowych, USG stawów biodrowych
Badanie dzieci młodszych: kiedy i co badamy
Bilans 2-latka: 24. m.ż.
Bilans 4-latka: 48. m.ż.
Badania:
1. Ocena rozwoju fizycznego, w tym BMI
- Rozwój psychomotoryczny - ocena kamieni milowych
- Testy przesiewowe:
- narząd wzroku: test Hirschberga, cover test, od 4. r.ż. ostrość wzroku
- narząd słuchu: czynniki ryzyka, mowa, od 4. r.ż. orientacyjne badanie słuchu szeptem
- test przesiewowy do wykrycia niezstąpionych jąder u chłopców
- od 12. m.ż. pomiar ciśnienia krwi - szczególną uwagę zwraca się na narząd ruchu u 4-latka:
- koślawość kolan
- szpotawość kolan
- koślawe ustawienie stopy
- płaskostopie
Kontrola płaskostopia: WSK
kiedy płaskostopie jest:
- sztywne (brak prawidłowego wysklepienia stopy przy staniu na palcach)
- bolesne
- dużego stopnia
Czyn ryzyka próchnicy
- długi okres karmienia piersią, karmienie piersią/butelką po 18. miesiącu życia
- wysokie spożycie cukru
- późny wiek rozpoczęcia szczotkowania zębów / nieprawidłowa higiena
- krótki sen dziecka / zasypianie z butelką jedzenia
- niski poziom fluoru w wodzie
- obniżona ilość wydzielanej śliny
(leki, odwodnienie, cukrzyca, zaburzenia funkcji tarczycy) - hipoplazja szkliwa
